آشنایی با جت آموزشی تذرو نیروی هوایی ایران

[τοxικ]

علت این امر آن است که با توجه به گران و پیچیده بودن هواپیماهای جنگی امروز و از سویی دیگر با توجه به تغییر شرایط رزمی در دهه های اخیر آموزش نیروی انسانی و خلبانان این نوع هواپیماها نیز ابزارهای پیشرفته و مناسبی را میطلبد . در حال حاضر بازار مناسبی برای هواپیماهای آموزشی وجود دارد و کشورهای سازنده هواپیما طرحهای زیادی را به مرحله ساخت رسانده و به بازار معرفی کرده اند . یک هواپیمای خوب آموزشی می بایست بیشترین و نزدیکترین امکانات و شرایط فیزیکی را نسبت به هواپیماهای رزمی داشته باشد تا با استفاده از آن بتوان دانشجویان خلبانی را پیش از پرواز با هواپیماهای جنگی به بهترین وجهی با شرایط پروازی آنها آشنا کرد . بیشتر هواپیماهای آموزشی طراحی شده به گونه ایی ساخته می شوند که بتوان از آنها در نقش یک هواپیمای " پشتیبانی نزدیک " نیز استفاده کرد .معمولا این رده از هواپیماها نظامی فاقد رادار هستند و تنها به سامانه های جنگی ویژه حمله های زمینی مجهز می باشند( مانند توپ با کالیبرهای انتخابی و یا سامانه شلیک موشکهای ضد تانک و راکت ) . علت چنین رویکردی تنها به دلیل بالا بودن هزینه طراحی و ساخت است( در صورتی که آن کشور سازنده و یا توانایی این کار را داشته باشد ) و در صورتی که کشوری خریدار باشد باز هم به دلیل بالا بودن قیمت این نوع از تجهیزات ترجیح می دهند هواپیمایی را بخرند که کاربردی دو گانه داشته باشد . به همین خاطر است که امروزه بیشتر هواپیماهای آموزشی می توانند در نقش پشتیبانی نزدیک نیز ظاهر شوند . نیروی هوایی کشورمان با دارا بودن ناوگان بزرگی از هواپیماهای رزمی و تاکتیکی به هواپیماهای آموزشی نیاز مبرمی دارد . با توجه به تحریمهای آمریکا بر ضد کشورمان و از سویی دیگر تلاش این نیرو برای خودکفایی و وارد شدن در عرصه مدرن فن آوریهای فضایی باعث شده تا ایران گامهایی در این عرصه بردارد و توانایی خود را آزمایش و به اثبات برساند .

جت آموزشی سبک JT-2-2 تذرو نخستین بار در سال 2000 به پرواز در آمد و در نمایشگاه هوایی کیش سال 2002 در معرض دید مردم قرار گرفت.

مجموعهء صنعتی اوج تکمیل کننده این طرح می باشد.در سال 1987 و در زمان جنگ ایران و عراق این مجموعه تاسیس شد هدف این مجموعه تولید لوازم یدکی ابتدایی برای هواپیماهای نهاجا و در کنار آن کار بر روی طرح اصلی یک پرندهء آموزشی/رزمی بود.این طرح برنامهء یاحسین نیز نامیده می شد که تاسیسات ساخت آن در حومه فرودگاه مهرآباد قرار داشت و دارد.تذرو یک جت آموزشی سبک است که به منظور جایگزینی با هواپیماهای T-33A و F-5B که هر کدام به ترتیب 50 و 40 سال است که در خدمت این نیرو قرار دارند طراحی و ساخته شد این هواپیما توانایی حمل سلاح های سبک را به منظور عملیات رزمی/آموزشی و ضد شورش دارد حمل راکت اندازهای 7 تایی و همچنین تیربار های سبک را در چهار جایگاه زیر بالهایش دارد.در نمایشگاه هوایی کیش 2002 تذروی به نمایش عموم گذاشته شده بود که در واقع نمونه سوم و تکمیل شده جت آموزشی سبک درنا بود که بر پایه گزارشها در سال 1985 نخستین پروازش را انجام داده بود دومین نمونه درنا رعد نامیده می شد که در حدود سال 2000 تکمیل و به پرواز در آمد بنابر این تذرو کنونی را میتوان سومین جت تکامل یافتهء پروژهء یا حسین دانست.این هواپیما که تا کنون تولید انبوهش شروع نشده و طرح آن از حدود 20 سال پیش شروع شده است در آینده به عنوان یک جت آموزشی سبک به منظور آموزشهای ابتدایی تا پیشرفته به کار خواهد رفت که پس از آن نمونه پشتیبانی هوایی نزدیک آن هم تولید خواهد شد این نمونه که تا کنون تکمیل شده است از نظر ساختار داخلی برای ایفای نقش رزمی تقویت گردیده است.نیروی هوایی در سال 2003 تعداد 5 فروند تذرو را برای ارزیابی سفارش داده که تا به حال کار تکمیل یک پیش نمونه و سه تذرو عملیاتی تکمیل گردیده است این پرنده ها در یک برنامه آزمایشی و ارزیابی از جهات آموزشی و رزمی و آزمایشهای پروازی و سازه ای به کار خواهند رفت.نیروی هوایی ایران 25 فروند دیگر از این هواپیما سفارش خواهد داد تا به طور کامل جایگزین هواپیماهای آموزشی F-5B که به تعداد 20 فروند در نیروی هوایی موجود است(13 فروند از این هوپیماها پیشتر F-5A بودند که طی برنامهء سیمرغ به F-5B تبدیل شدند)شود.

 

 

برنامهء آموزشی خلبانان نیروی هوایی در حال حاظر به شرح زیر است:

50 ساعت پرواز با F-33C بونانزا سپس 150 ساعت پرواز آموزشی با PC-7سپس دانشجو پیش از برگزیده شدن به عنوان خلبان F-5E و MiG-29A و F-14A به مدت 100 ساعت آزمایش پروازی دیگر را با هواپیمای F-5B و در نتهایت F-5F یا MiG-29UB پشت سر میگذارد.که با به خدمت درآمدن تذرو دانشجو به جای پرواز با F-5B و T-33A (رزرو) به این جت ساخت داخل منتقل میشود حال معلوم نیست که میزان پرواز آموزشی خلبانان با این پرنده 100 ساعت خواهد بود یا خیر.

تذرو با توجه به ظاهرش که دارای بال مستقیم و دم عمودی پسگرا میباشد شباهت به طرح Alberta Aerospace Phoenix Fanjet دارد.اما با وجود این پیدایش طرح آن در طی 20 سال پیش در میان هواپیماهای هم رده اش بی مانند بوده.پوستهء این هواپیما از مواد مرکب و یک اسکلت آلومینیومی محافظ ساخته شده و ارابهء فرود اصلی آن بر روی یک سازهء مقاوم در مقابل بار وارده قرار گرفته است.

موتور تذرو موتور جنرال الکتریک J-85-13 بدون پس سوز میباشد که علت آن وجود تعداد حدودو 30 الی 40 عدد آن در انبار لوازم یدکی F-5 های نیروی هوایی است.این موتور به هواپیما حداکثر سرعت 645 کیلومتر برساعت و سعود به ارتفاع38000 پایی را در 8 دقیقه ممکن میسازد.اگرچه تمام این ارقام تا پایان آزمایشها مشخص خواهد شد و تاکنون هیچ ارقامی در مورد قابلیتهای این جنگنده از سوی مسئولان نیروی هوایی صریحا اعلام نشده.یکی دیگر از اهداف تذرو که در حال حاظر عملی نخواهد شد ورود به بازار صادرات بود که تذروی با یک موتور و اویونیک و صندلیهای روسی مناسب برای صادرات به کشورهای جهان سوم.قرار بود موتورهایی که برای MiG-AT و Yak-130تکمیل شده اند برای این هواپیما برگزیده شوند.همچون سایوز RD-2500 کلیموف RD-35 لیولکا- ساترن AL-55 و یا اوچنکو AL-222 برای نصب بر روی تذرو استفاده شوند.صندلی تذروهای کنونی دارای صندلیهای مارتین بیکر MK-15 که در هواپیمای PC-7 توربو ترینر و S.68 (توربو ترینر ایرانی)استفاده میشود در کل ممکن است به علت کم بودن این صندلیها در انبار لوازم یدکی نهاجا در ساخت تذروهای بعدی از صندلی زوزدا K-36L که در برخی جنگنده های روسی در خدمت نیروی هوایی ارتش است استفاده شود.

 

 

نمونه های تولیدی تذرو:

شماره سریال کنونی تذروهای ایران به شکل مقابل است یک کد سه رقمی 778 با یک خط فاصله سپس یک کد تک رقمی که بیانگر چندمین تذرو تولیدی می باشد.

تذرو 1-778 
که مشخص نیست این شماره سریال مربوط به درنا یا رعد و یا هر دو بوده است.

تذرو 2-778
نخستین نمونهء تکامل یافتهء تذرو که نخستین بار در نمایشگاه هوایی کیش در سال 2002 به نمایش درآمد و پروازهای نمایشی انجام داد این هواپیما دارای کابین خلبان با نشان دهنده های آنالوگ و موتور J-85-13 با دریچهء خروجی(Exhaust(دارای انحنا و لولهء پیتو آزمایشی.

 

 

تذرو 3-778

این تذرو نخستین بار در تاریخ 31 شهریور 1386 در نمایش هوایی به مناسبت آغاز هفتهء دفاع مقدس به نمایش درآمد این تذرو دارای تفاوتهایی نسبت به 2-778 بود لولهء پیتو ساده کانپی بزرگتر برای دید بهتر و دریچهء هوای موتور متفاوت اگزوز بدون انحنا و در نهایت فاقد انحنای انتهای دم عمودی و بالهایی با زاویه نسبت سطح زمین همچنین مقدار بسیار کمی پسگرایی بالها.

تذرو 4-778

که به تازگی کار تکمیل آن پایان یافت برای روز رژه 31 شهریور آماده شده بود که از طرف برخی منابع در نیروی هوایی خبر سقوط آن در روز 30 شهریور 1389 پیش از روز رژهء دفاع مقدس دچار نقص فنی شده و سقوط کرده گزارشات ضد و نقیضی از نجات هر دو خدمه و یا کشته شدن یکی و زنده ماندن دیگری به علت عمل نکردن راکت اجکت صندلیها به هر حال پرواز 2 فروند تذرو بر فراز مقبرهء آیت ا... خمینی که طبق قول داده شده قرار بود پرواز سه فروندی انجام شود بر صحت این موضوع احتمالی می افزاید.

این هواپیما از نظر ظاهری بیشتر شبیه به تذرو 3-778 میباشد با این تفاوت که دریچه های ورودی هوای آن مربعی شکل و کوچکتر بود.

در نهایت پروژهء ساخت جت آموزشی یاحسین بیانگر تلاش مهندسانی ایرانی است که با وجود کمبود تجهیزات با تلاشی فراوان در پی ساخت یک جت آموزشی داخلی است هرچند تولید انبوه این جنگنده شروع نشده و تا به حال حدود 20 سال ازتاریخ این پروژه میگذرد.

ویژگی های عمومی

 

خدمه : دو 
طول : 10.7 متر
بال : 8.04 متر
قد : 3.63 متر
وزن خالی : 2550 کیلوگرم
حداکثر وزن برخاست : 4000 کیلوگرم
موتور : 1 × جنرال الکتریک J85 - 17 هواپیمای دارای توربین جت غیر afterburning ، 12.7 کیلونیوتن (2805 پوندی)

کارایی

حداکثر سرعت : 648 کیلومتر / ساعت 
برد : 750 کیلومتر
خدمات سقف : 11582 متر