سلسله قاجاريه

[~ERFAN~]

دوران قارجاريه كه پس از زنديان قدرت را بر دست گرفتند اهميت بسياري در تاریخ ایران دارد، عدم درك تحولات نظام بین الملل و سياست هاي قدرت هاي بزرگ و عدم آشنایی با مقدورات و محذورات باعث شد ايران به سرعت مراتب افول را طي كند و كشوري كه زماني قدرت برتر جهاني محسوب مي شد به يك قدرت دست دوم تبديل گردد.
پس از مرگ كريم خان، طايفه ترك قاجار با شكل دادن سپاهي منظم به سركردگي آقا محمد خان و با از ميان برداشتن رقيبان سلطنت، سلسله قاجاريه را بنيان نهاده و تهران را به پايتختي برگزيدند. اما ايران در پهنه سياست جهاني با نفوذ و سلطه طلبي روسيه تزاري و بريتانياي كبير رو به رو شد كه طي يك صد سال، اوضاع جامعه را در تمامي زمينه ها دگرگون كرد. آقا محمد خان كه درگير نظم داخلي بود پس از تثبيت اوضاع به گرجستان رفت كه در دومين سفر به دست دو تن از خدمتكاران خود به قتل رسيد. كشته شدن آقا محمد خان آشفتگي هايي را در داخل بوجود آورد و سلطنت فتحعلي شاه و تسلط بيگانگان را در پي داشت.
در دوران فتحعلي شاه ناآگاه، جنگهاي ايران و روس اتفاق افتاد كه حاصل آن چيزي جز از دست رفتن بخش هاي وسيعي از ايران متعاقب قراردادهاي گلستان و تركمنچاي نبود. دوره اي كه با قدرت گرفتن ناپلئون بناپارت در فرانسه همراه بود. از دوره قاجار است كه با آشكار شدن ضعف هاي ايران و ناتواني پادشاهان، همواره صحبت از استمداد از نيروهاي بيگانه مطرح مي شود و نتيجه آن نفوذ روسيه، فرانسه و انگليس در ايران است.
با مرگ فتحعلي شاه، محمد ميرزا فرزند عباس ميرزا به سلطنت رسيد، دوران وي مقارن با تعيين مرزها با عثماني و لشكر كشي به هرات است كه با مخالفت و تهديد دولت انگليس ناتمام ماند. پس از مرگ وي دوران سلطنت پنجاه ساله ناصر الدين ميرزا آغاز شد كه از مشخصات آن،حضور قدرتمند اميركبير در مقام صدرات است كه با سعايت مخالفان در فين كاشان به قتل رسيد. با كنار رفتن امير، مجدداً اوضاع به هم ريخت كه حاصل آن جدا شدن افغانستان براي هميشه از ايران بود و عصر اعطاي امتيازات به بيگانگان آغاز گشت. امتيازات رويتر و امتياز توتون و تنباكو از جمله امتيازات دوره ناصر الدين شاه به شمار مي رود كه حاصلي جز تضعيف ايران به همراه نداشت و در نهايت نيز با گسترش نارضايتي ها، ميرزا رضاي كرماني به زندگي اين شاه قاجار خاتمه داد.
با مرگ ناصر الدين شاه، فرزند بيمار وي مظفر الدين شاه به تهران آمد و بر تخت نشست، دوره اي كه تحت تاثير تفكرات جديد در غرب، زمينه را براي تاسيس حكومت مشروطه سلطنتي هموار نمود و سرانجام فرمان مشروطيت در 14 مرداد 1285 شمسي به دست مظفرالدين شاه امضا شد و انتخابات صورت پذيرفت و نمايندگان به تدوين قانون اساسي پرداختند. حركتي كه سرآغاز جدي در توسعه ايران به شمار مي رود، بدين ترتيب مي توان ايران را جز معدود كشورهاي خارج از جهان غرب دانست كه قرن بيستم را با درد توسعه آغاز نمود.
پس از امضاي قانون اساسي توسط مظفر الدين شاه و مرگ وي، محمد علي ميرزا به سلطنت رسيد كه خود آغازي براي مخالفت با مشروطه شد و اوج آن به توپ بستن مجلس و انحلال آن است. در زمان محمد علي شاه ما شاهد استخراج نفت از مسجد سليمان هستيم، پديده اي كه آينده ايران را رقم زد و آغاز حركت هاي آزادي خواهانه در شهرهاي مختلف كه در نهايت با فتح تهران توسط مشروطه خواهان، پادشاه از سلطنت خلع گرديد و احمدشاه دوازده ساله در دوره اي كه تجربه نقش اصلي را در راهبري جامعه داشت و در برهه اي از زمان كه اروپا در صلح مسلح به سر مي برد، به جاي پدر بر تخت نشست.
احمد شاه كوچك كه هنوز به سن قانوني نرسيده بود نظاره گر حكومت شد و نايب السطنه زمام امور را بر دست گرفت تا اينكه احمد شاه در سال 1293 ه.ش (1914م) يعني مقارن جنگ جهاني اول رسماًٌ تاجگذاري نمود اما اوضاع در داخل و درعرصه بين الملل آرام نبود. رقابت قدرت هاي اروپايي بر سر بازارهای جدید به اوج خود رسیده بود که سرانجامي جز جنگ اول جهاني نداشت و ايران عليرغم بيطرفي، درگير بازي قدرت هاي بزرگ شد و به گرداب جنگ افتاد. با خاتمه جنگ در سال 1918ميلادي و متعاقب انقلاب روسيه در سال 1917، ايران براي مدت كوتاهي از سياستهاي استعماري روسيه خلاص شد و انگلستان يكه تاز عرصه داخلي گرديد و بدين ترتيب سياست اين دولت استعمار گر بر تقويت يك دولت متمركز وابسته قرار گرفت، بنابراين با فشار انگليس كودتاي سوم اسفند 1299 شكل گرفت و براي اولين بار نام رضا خان بطور جدي مطرح گشت.