شهر سوخته

[spent †]

"شهر سوخته" در سی‌و‌هشتمین کمیته اجلاس میراث جهانی یونسکو به میراث فرهنگ جهانی پیوست. ایرانیان باستان حدود شش هزار سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.

بقایای شهر سوخته که شهری باستانی در جنوب شرق ایران است، در ۵۶ کیلومتری زابل قرار دارد. این شهر در حاشیه جاده زابل - زاهدان در شرق ایران، در استان سیستان و بلوچستان واقع است.

استان شناسان بر این نظرند که تحقیقات فقط در بخش‌هایی از شهر سوخته انجام شده و این شهر باستانی پنج قسمت عمده داشته است: بخش مسکونی؛ بخش‌های مرکزی؛ بخش صنعتی؛ بناهای یادمانی و گورستان. بخش مسکونی در شمال شرق این شهر قرار داشته و هشتاد هکتار وسعت داشته است.

شهر سوخته محوطه‌ای است که قدمت آن به حدود سال ۳۲۰۰ قبل از میلاد مسیح یعنی بیش از پنج هزار و دویست سال پیش می‌رسد.

گفته می شود شهر سوخته در ساحل رودخانه هیرمند بنا شده بود و زمان بنای آن نیز با عصر برنز مقارن بوده و مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد مسیح بوده است. ایرانیان حدود شش هزار سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.

گورستان شهر سوخته با وسعتی حدود ۲۵ هکتار در جنوب غربی شهر قرار داشته و به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به‌هم یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های عصر برنز در کل منطقه خاورمیانه بوده است. تخمین زده می‌شود که حدود ۳۰ هزار گور در گورستان شهر سوخته موجود بوده است.

وجود گورهای منفرد، جمعی، خانوادگی و همچنین اشیای گوناگون پیداشده در داخل قبرها نشان‌دهنده آنند که آیین‌ها و شیوه‌های تدفین مردم این شهر در طول دوره‌های مختلف تغییرات فراوانی کرده است.

1. بسیاری از باستان‌شناسان تصویر روی این جام سفالین متعلق به ۵۰۰۰ سال پیش در شهر سوخته را «اولين تصاوير متحرک، انيميشن» در دنیا می‌دانند. تصویر روی این جام، بزی را در حال حركت و پرش به سمت درخت برای خوردن برگ نشان می‌دهد. ظرافت حرکات بز برای پریدن به سمت درخت باعث حیرت باستان‌شناسان است.



2. شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی است که در ۵۶ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. ایرانیان حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.



3. نمایی از یک جمجمه کشف شده در شهرسوخته که نشان می‌دهد روی آن فعالیت‌هایی صورت گرفته است.



4. در کاوش‌های سال ۱۳۸۵ از شهرسوخته برای نخستین‌بار یک چشم مصنوعی پیدا شد. به گفته محققان، روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ‌های داخل کره چشم توسط مفتول‌هایی از جنس طلا به قطر کمتر از نیم میلی‌متر طراحی شده است.



5. دو سوراخ در دو طرف این چشم مصنوعی وجود دارد که محل عبور نخ‌هایی است که آن را روی سر اسکلت ثابت نگه می‌داشته است. شواهد موجود مبنی بر تماس طولانی این چشم مصنوعی با پوست حدقه چشم حاکی از استفاده آن در زمان حیات و زندگی صاحب آن است.



6. گفته می‌شود این تاس‌های کشف شده در شهر سوخته، از قدیمی‌ترین تاس‌های جهان هستند.



7. استخوان‌های کشف شده از شهر سوخته در انبار موزه ملی ایران داخل کارتن مادربرد کامپیوتر و کارتن شیرینی نگهداری می‌شود. اشیاء تاریخی نگهداری شده در زیرزمین موزه ملی ایران هیچ‌گونه بسته‌بندی استانداردی نداشته و در كارتن‌های تلنبار شده مواد شوينده، جعبه شيرينی، دستمال كاغذی، كيسه‌های نايلونی معمولی و در فضایی نمناک و نيمه تاريک نگهداری می‌شوند.



8. پیش از این رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران گفته بود در جعبه‌هایی كه اشیای تاریخی در انبارهای موزه در حال نگهداری هستند، لاشه موش پیدا شده است كه مسلما آسیب‌هایی را به آثار تاریخی وارد كرده است.



9. نمایی از زیرزمین موزه ملی ایران که اشیاء تاریخی از جمله آثار باستانی شهرسوخته را در گونی نگهداری می‌کنند.



10. در شهر سوخته ۳ نوع قبر کشف شده است. مهمترین نوع قبر، چاله‌ای ساده بوده که مرده را همراه با اشیا و غذا دفن می‌کردند.



11. شهر سوخته جزو شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. در کاوش‌های اولیه از شهر سوخته لوله کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود نوعی برنامه‌ریزی و سازماندهی شهری در این شهر باستانی است.



12. پارچه‌هایی که در شهر سوخته یافت شده در هیچ کجای ایران یافت نشده است. پارچه‌ای کشف شده از شهر سوخته.



13. شانه‌ای چوبی کشف شده از شهرسوخته.



14. نمایی از یک اسکلت که همراه با ظروف غذا در شهر سوخته دفن شده است.



15. باستان‌شناسان وسعت شهر سوخته را ۱۵۱ هکتار تخمین زده‌اند. این شهر دارای پنج قسمت اساسی است، از جمله: قسمت مسکونی، بخش مرکزی؛ منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان. هشتاد هکتار از شهر سوخته را بخش مسکونی تشکیل داده ‌است. نمایی از یک مجسمه کشف شده از شهر سوخته.



16. بخش عمده‌ای از اين اشياء که در زیرزمین موزه ملی ایران به این شکل اسف‌بار نگهداری می‌شود، متعلق به اكتشافات باستان‌شناسان قبل از انقلاب است و تا به حال در معرض ديد عموم قرار نگرفته است.

[3RG]