آخرین پل تاریخی زنده رود

[Dead Silence]

 – خبرگزاری مهر: امروزه اکثر مردم اصفهان پل “شهرستان” که متعلق به عصر ساسانی است را آخرین پل قدیمی و تاریخی در مسیر جریان آب زاینده رود می دانند اما واقعیت این است که آخرین پل تاریخی در مسیر این رودخانه پل “ورزنه” مربوط به عصر صفویه و به نقلی دوره سلجوقی است که به دلیل فاصله ۸۰ کیلومتری آن با شهر اصفهان زیاد برای عموم مردم شناخته شده نیست.

به گزارش خبرنگار مهر ، رودخانه تمدن ساز زاینده رود از زاگرس مرکزی سرچشمه گرفته و به باتلاق و یا همان تالاب بین المللی گاوخونی در فلات مرکزی ایران ختم شده که در طول مسیر خود شهر ها و فرهنگهای گوناگون را در طول ادوار تاریخی ایجاد کرده و به تبع آن همواره مردمان برای عبور از رودخانه ها پلهایی با مصالح و ابعاد گوناگون ساخته اند و وجود پل های تاریخی و زیبای سی و سه پل و خواجو  از بهترین نمونه های این سخن است.

ورزنه  از بخش “بن رود” شرق  شهرستان اصفهان ،خود آخرین شهر در مسیر زاینده رود است که بهترین و حاصلخیز ترین زمینهای آبرفت حوزه آبریز این رودخانه در طی میلیونها سال در آن انباشته شده و همواره یکی از مراکز مهم کشت گندم و جو و پنبه در استان بوده است اما امروزه در جاده شرق به سمت این شهر فقط خشکی و نابودی زراعت را به چشم می بینیم.

هر علاقه مندی وقتی به ورزنه می رسد ابتدا از وجود آب در زیر این پل تاریخی علی رغم خشکی رودخانه تعجب می کند اما در کوتاه زمانی در می یابد که این مقدار آب نیز از زهکش زمین های زراعی باقی مانده حریم رودخانه به زیر آن نشت کرده است که به هر حال حس و حال زمان آبسالی و قدیم را تا حدودی زنده کرده است.

 قدمت ورزنه سه هزار سال قبل از میلاد است

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت ورزنه در ابتدا به خبرنگار مهر درخصوص قدمت تاریخی این شهر گفت: با توجه به تحقیقات انجام شده برخی سابقه این شهررا به دلیل داشتن چهار دروازه مربوط به عهد ساسانی و عده ای به خاطر دیوار گرد و خندق مجاور آن که در دهه های اخیر نابودشده متعلق به عهد اشکانیان می دانند.

رضا خلیلی ورزنه تاکید کرد: با توجه به اینکه همیشه تمدن های بشری از پایاب و مسیر انتهایی رودخانه ها به سمت سرچشمه شگل گرفته اند اعتقاد دارم ورزنه سابقه ای در حدود هزاره سوم قبل از میلاد مسیح دارد.

وی یادآور شد: وجود محوطه های باستانی اطراف تالاب گاوخونی همانند “ریگ سرا “گواه بر این مطلب است.

ورزنه از راههای مهم بازرگانی مرکز کشور بوده است

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت ورزنه در ادامه مسجد جامع عصر تیموری را از آثار زیبای این شهر برشمرد و گفت:کتیبه های این مسجد از عهد تیموری است اما مناره آن متعلق به دوران سلجوقیان است و بر اساس برخی تحقیقات این مسجد را بنایی ساخته شده بر روی آتشکده ای ساسانی می دانند.

 خلیلی با اشاره به وجود رباط شاه عباسی در این شهر اظهار داشت: یکی از راه های معروف بازرگانی کشور از شمال به اصفهان و ورزنه سپس  یزد و بندر عباس منتهی می شده که این امر نقش ارتباطی این شهر را نشان می دهد.

ساخت پل را به دوره آل بویه و سلجوقیان نسبت داده اند

وی در پاسخ به سوال خبرنگار مهر راجع به آخرین پل تاریخی مسیر زاینده رود در ورزنه اظهار داشت:از سابقه پل در قبل از اسلام مدارک مستدلی نیست اما بر اساس اسناد مکتوب این پل تاریخی از دوره صفویه احداث شده هرچند برخی آنرا به زمان آل بویه و همچنین سلجوقیان نیز نسبت می دهند.

این فعال محیط زیست و میراث فرهنگی با بیان روایتی داستان گونه در رابطه با احداث این پل افزود: شخصی به نام سیف الله اردکانی “در دوره سلجوقی و یا آل بویه “کارگری مقنی در اردکان یزد بوده که بر حسب اتفاق گنجی را در دل زمین می یابد اما این سخن را با کسی در میان نمی گذارد.

خلیلی ورزنه افزود: سیف الله اردکانی در ایام حج با ورود به ورزنه با استفاده از گنجی که مالک شده تصمیم به ساخت این پل برای راحتی مردم در تردد از زاینده رود می گیرد و بر اساس همین داستان همان سال نیز مردم وی را در موسم حج در شهر مکه می بینند چرا که وی کاری خدا پسندانه و عام المنفعه برای نسل های آینده انجام داده است.

سه دهانه این پل در دوره قاجار اضافه شده است

وی در ادامه درباره ابعاد و معماری پل تاریخی ورزنه تصریح کرد: طول پل ۶۷ متر،ارتفاع تا کف رودخانه شش متر و عرض یا دهانه عبور آن چهار متر است.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت ورزنه ادامه داد: این بنا با استفاده از ساروج و آجر و به صورت هفت چشمه (به دلیل قداست عدد هفت) ساخته شده است اما در دوره قاجار سه دهانه یا چشمه دیگر به آن اضافه شده است.

خلیلی ورزنه درباره علت ساخت چند برج کوتاه در ورودی و میانه این پل به خبرنگار مهر گفت: این مناره های کوتاه محل گذاشتن مشعل و یا فانوس برای نشان دادن پل در تاریکی شب به عابران و کاروانیان بوده است.

این کارشناس میراث فرهانگی وی یادآور شد:در طرف مقابل این پل یعنی مقابل شهر ورزنه و آن طرف زاینده رود هم سابقا کاروانسرایی وجود داشت که  متاسفانه حدود هفتاد سال قبل تخریب شد.

خلیلی ورزنه تاکید کرد: از مسیر همان کاروانسرای ذکر شده جاده ای به سمت گاوخونی امتداد داشته که کاروانیان را از مجاورت این تالاب به سمت شهر یزد هدایت می کرده است.

 وی مبادله گندم ورزنه با منسوجات ،قند و شکر از یزد و اردکان را از مهمترین مراودات تجاری در قرن های پیشین در این مناطق یاد کرد.

 خشکی گاوخونی موجب نابودی زیبایی های  منطقه شد

این فعال فرهنگی در ادامه با انتقاد از خشکی تالاب بین المللی گاوخونی به دلیل خشکسالی و همچنین قطع حق آبه قانونی شرق اصفهان  و بی توجهی مدیران کشوری نسبت به آن گفت: این تالاب در طول تاریخ  و حتی تا ۵۰ سال گذشته همواره شکارگاه گورخران و آهوان زیبا و نیز زیستگاه پرندگان سیبری بوده است اما امروز دیگر خبری از آن همه زیبایی قرنهای گذشته وجود ندارد.

خلیلی ورزنه تاکید کرد: تالاب بین المللی گاوخونی حدودا ۳۰ کیلومتر با پل تاریخی ورزنه فاصله دارد به عبارت بهتر پس از این پل دیگر پلی قدیمی مشاهده نمی شود.

 وی ادامه داد: در حال حاضر عمده توریستها از اصفهان تهران و سایر شهرها به دیدن تپه های ماسه روان،گاو چاه و حتی تالاب خشک شده گاوخونی می آیند.

پل ورزنه نماد هویت تمدن در انتهای زاینده رود است

همچنین مجید جابر عضو شورای اسلامی شهر ورزنه در ادامه این گفتگو به خبرنگار مهر گفت: این پل قدیمی به طور قطع هویت تاریخی ورزنه و نماد تمدن وابسته به “زنده رود ” را در انتهای مسیر این رودخانه به رخ جهانیان می کشد.

وی افزود: بنده نیز اعتقاد دارم که تمدنها از پایاب رودخانه ها به دلیل حاصلخیزی جلگه آن شکل گرفته و به سمت سرچشمه و سراب ادامه یافته است.

جابر یادآور شد: درست است که قدمت این پل به پس از اسلام می رسد اما شواهد و مدارک از مدنیتهای مربوط به پنج هزار سال قبل در این منطقه خبر می دهد که بدون تردید به دلیل وجود آنها فقط و فقط رودخانه زاینده رود بوده است.

سه دهنه پل در حال تخریب است

این عضو شورای اسلامی ورزنه با انتقاد از مرمتهای انجام شده در روی این پل تاریخی گفت: از سال ۱۳۷۱ تا ۷۴ با همکاری بین شهرداری و میراث فرهنگی استان اصفهان کار مرت روی پل در چند بار انجام شد.

وی با بیان اینکه مرمتهای انجام شده اصولی نیست، تاکید کرد: مرمت روی پل که در حال حاضر عابران پیاده فقط از روی آن می گذرند سنگفرش است که نصب آن مانع خروج  نم و طوبت از بالای این بنا شده و  رطوبت حاصله از قسمت های کناری راه خروج خود را یافته است.

جابر با بیان اینکه ریزش آجر های کناری سه دهنه از پل ناشی از همین امر است گفت: به طور کلی سازهای خشتی و آجری نیاز به تبادل هوا دارد و عایق کاری آن باید با کاهگل و یا آجر فرش های قدیمی انجام شود.

عضو شورای اسلامی شهر ورزنه تصریح کرد: برای نجات پل تاریخی ورزنه از این تخریب باید تمامی سنگفرش ها جمع آوری و به جای آن همان آجر فرش های قدیمی نصب شود.

جابر یادآور شد: البته در ماه گذشته مسولان اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان وعده هایی برای مرمت این سازه تاریخی داده اند که امیدواریم تحقق آنرا به زمانی طولانی واگذار کنند!

رسانه ها در معرفی این پل کوتاهی کرده اند

عضو شورای اسلامی ورزنه در پاسخ به سوال خبرنگار مهر درباره علت عدم معرفی این پل با اهمیت درانتهای زاینده رود در طول چندین دهه اخیر به مردم استان و کشور گفت: دلیل اول را در کوتاهی رسانه های استان می دانم اما از سوی دیگر ۹۰ درصد مردم این منطقه تاقبل از خشکسالی فقط  شغل کشاورزی داشته و وقت خود را در مزارع وسیع شان که امروزه اثری از آن نیست! می گذراندند و علاقه ای برای این معرفی از خود نشان نمی دادند.

وی ادامه داد: نهادها مدنی مربوطه یا همان ” NGO” های مردمی نیز که در سال ۱۳۸۴ تاسیس شدند نیز به طور جدی مطالبات میراثی و تاریخی مردم را از مسئولان پیگری نمی کردند.

آب اطراف پل از زهکش زمینهاست

جابر در پاسخ به دیگر سوال خبرنگار مهر مبنتی بر وجود شگفت آور  آب در اطراف این پل علی رغم خشکی زاینده رود اظهار داشت: این آب از زهکش اندک زمین های کشاورزی نزدیک به حریم رودخانه  وارد شده که با ایجاد بندی سنگی و سیمانی آب را در اطراف پل نگاه داشته ایم تا زیبایی واقعی و اصلی آن از نظر مردمان و مسافران فراموش نشود.

پل ورزنه دومین نماد مقدس این شهر است

عضو شورای اسلامی شهر ورزنه در ادامه گفت: برای مردم این شهر پل ورزنه بعد از مسجد جامع تیموری از نمادهای مقدس اصلی این شهر محسوب می شود، و وجود تپه های ماسه ای ،تالاب گاوخونی ،رباط شاه عباسی موزه مردم شناسی،گاوچاه و از دیگر جاذبه های این منطقه است.

وی خاطر نشان کرد: پتانسل های گوناگون ذکر شده برای برای جذب گردشگر به ورزنه زیاد است اما اعتراف می کنیم که باید زیرساختهای فیزیکی و فرهنگی خوبی در شهرمان در استای این امر ایجاد کنیم.

جابر وجود برخی تعصبات محلی و کمبود امکانات رفاهی را مانع جذب گردشگر به این منطقه دانست و گفت: به  هر حال تلاش خود را برای ارتقای فرهنگی در این زمینه انجام خواهیم داد.

به گزارش مهر، قبل از ورزنه  نیز پل تارخی اژیه در شهری به همین نام متعلق به عصر قاجاریه وجود دارد.