بریتانیا مخالف دادگاه نورنبرگ بود/ محاکمه نکنید، بکشیدشان

[tyjtfhdhr]

بریتانیا مخالف دادگاه نورنبرگ بود/ محاکمه نکنید، بکشیدشان

یان کوبین/ ترجمه: عباس زندباف


تاریخ ایرانی: طبق گزارشی که از حالت محرمانه خارج شده است، دولت بریتانیا با تشکیل دادگاه جرایم جنگی نورنبرگ در پایان جنگ جهانی دوم مخالف بود چرا که می‌خواست دست‌چینی از رهبران نازی را فوری اعدام و بقیه را بدون محاکمه حبس کنند.



طبق این گزارش، وینستون چرچیل این پیشنهاد را در اجلاس سران سه دولت بزرگ جهان ارایه کرد که در فوریه ۱۹۴۵ در یالتا برگزار شده بود ولی فرانکلین روزولت و استالین با آن مخالفت کردند. روزولت معتقد بود که مردم ایالات متحده خواستار برگزاری محاکماتی مناسب هستند و استالین استدلال می‌کرد که دادگاه علنی دارای ارزش تبلیغاتی عالی است.



بریتانیا در ‌‌نهایت با برگزاری دادگاه جنایات جنگی موافقت کرد هر چند که برخی از مقامات ارشد لندن اعتقاد داشتند که محاکمه رهبران به جای ماندهٔ نازی به اتهام برپا کردن جنگ متجاوزانه باعث ایجاد رویهٔ قضایی خطرناکی می‌شود. همچنین هراس داشتند که مبادا چنین محاکماتی تداعی‌کنندهٔ دادگاه‌های نمایشی در شوروی استالینی باشد.



دیدگاه انگلیسی‌ها در آن هنگام که رهبران متفقین در تکاپوی رسیدن به توافق راجع به تقسیم‌‌بندی سیاسی آلمان در دوران پس از جنگ بودند، در دفتر خاطرات گای لیدل، رییس بخش ضدجاسوسی (MI5) درج شده است. لیدل این خاطرات را در دههٔ ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ نوشته بود. این خاطرات دوران جنگ که با نام رمز گل‌های دیواری در گاوصندوقی در دفتر روسای متوالی ام‌آی۵ نگهداری می‌شد، از حالت محرمانه خارج شده و نسخه‌های ویرایش شدۀ آن در بایگانی ملی انگلستان در دسترس است.



لیدل حامی طرحی بود که سر تئوبالد ماتیو رییس دادگاه‌های عمومی انگلستان تدوین کرده بود. طبق این طرح نیازی به محاکمهٔ دست‌چینی از سران نازی نبود بلکه باید «کلکشان را می‌کندند». پیشتر یک هیات تحقیق و تفحص نتیجه‌گیری کرده بود که همین کار گزینهٔ ارجح است.



لیدل در ۲۱ ژوئن ۱۹۴۵ خاطرات خود راجع به دیدار با مقامات امور جرایم جنگی بریتانیا و نمایندگان ام‌آی۶ و عملیات ویژه در دفتر کارش را به منشی‌اش دیکته کرد. این افراد دنبال شواهدی بودند که اجرای محاکمات جرایم جنگی را توجیه کند. «به نظر خودم کل این روال سراپا افتضاح است. رییس دادگاه‌های عمومی توصیه کرده است که کارگروه حقیقت‌یاب نتیجه‌گیری کند که کلک افراد خاصی را بکنند و برای بقیه هم حبس‌های مختلفی ببرند. این نتیجه‌گیری به مجلس عوام هم اعلام شود. به تمام مراجع نظامی هم اختیارات بدهند این افراد را در منطقه‌شان دستگیر کنند و مجازات تصمیم‌گیری شده را در موردشان اجرا کنند. این پیشنهاد خیلی روشن‌تر است و قانون را بدنام نمی‌کند.»



«چرچیل هم همین پیشنهاد را در یالتا مطرح کرد اما روزولت احساس می‌کرد که آمریکایی‌ها خواهان محاکمه هستند. استالین هم از روزولت حمایت کرد و به روشنی استدلال می‌کرد که روس‌ها به دلایل تبلیغاتی خواهان برگزاری محاکمهٔ عمومی هستند. به نظرم داریم به سرازیری‌‌ همان دادرسی‌های مضحکی می‌افتیم که ۲۰ سال پیش در محاکمات نمایشی اتحاد جماهیر شوروی رخ داد.»



لیدل در ژوئیهٔ ۱۹۴۶ همراه اسوالد هارکر قائم‌مقام ام‌آی۵ برای تماشای محاکمهٔ ۲۱ تن از سران ارشد نازی شامل هرمان گورینگ (حسابی لاغر شده بود) و آلبرت اشپیر (احتمالاٰ یکی از تواناترین‌های صحنه) با هواپیما راهی نورنبرگ شد.



در آنجا حس کرد که ترسش از شباهت محاکمات به دادگاه‌های نمایشی بیهوده نبوده است. «آدم از این حس گریزی ندارد که چیزهایی که این ۲۱ نفر متهم به انجامشان طی ۱۴ سال هستند روس‌ها طی ۲۸ سال انجام داده‌اند. فضایی تصنعی بر کل محاکمه حاکم است که مهم‌ترین نگرانی‌ام را تایید می‌کند. این نگرانی که انگار پیروزمندان جنگ با منشور، روال و ضوابط خاص خودشان به تسویه حساب با شکست‌خوردگان دست زده‌اند.»



اکنون محاکمات نورنبرگ، لحظه‌ای تعیین‌کننده در قضاوت بین‌المللی قلمداد می‌شود که پایه‌ای برای محاکمهٔ جنایتکاران جنگی فراهم کرد اما به نظر لیدل، محاکمه نازی‌ها به خاطر راه انداختن جنگ متجاوزانه، کار عاقلانه‌ای نبود. لیدل می‌گوید: «آدم بی‌اختیار احساس می‌کند که رویهٔ قضایی خطرناکی در حال شکل گرفتن است.»



محاکمات نورنبرگ در سال ۱۹۴۵ آغاز شد. دو سال قبل اتحاد شوروی، بریتانیا و ایالات متحده بیانیه‌شان راجع به وحشی‌گری‌های آلمان در اروپای اشغالی را صادر کرده و گفته بودند وقتی نازی‌ها شکست خوردند متفقین‌ باید «آن‌ها را در سراسر جهان تحت تعقیب قرار دهند تا بلکه عدالت برقرار شود.»



۲۴ نفر به چهار اتهام محاکمه می‌شدند: اقدام علیه صلح، برنامه‌ریزی و راه‌اندازی جنگ متجاوزانه، جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت. آدولف هیتلر، هاینریش هیملر (رییس اس‌اس) و ژوزف گوبلز (رییس تبلیغات) در میانشان نبودند چون خودکشی کرده بودند. مارتین بورمان دبیر حزب نازی نیز به صورت غیابی محاکمه می‌شد. بقایای جسد بورمان سال‌ها بعد در برلین کشف شد.



رابرت لی، رهبر جبهه کارگری آلمان نازی، قبل از شروع محاکمات خودش را حلق‌آویز کرد. هرمان گورینگ، جانشین هیتلر هم شب قبل از اعدام با خوردن یک شیشه‌ سم سیانید خودش را کشت.



رودلف هس، معاون پیشین هیتلر که در سال ۱۹۴۱ با پیشنهاد طرح صلح به انگلستان گریخته بود، به حبس ابد محکوم شد. هس در سال ۱۹۸۷ در زندان اشپاندائو در برلین خودکشی کرد.



آلبرت اشپیر، معمار ارشد هیتلر که مسئولیت بیگاری کشیدن از کارگران خارجی را به عهده داشت به ۲۰ سال زندان محکوم شد. فریتز ساوکل، متصدی کار اجباری نیز همراه ۱۲ نفر دیگر به اعدام محکوم شد.



محاکمات نورنبرگ به خاطر دفاع مبتنی بر مامور و معذور بودن شهرت یافت و به یک رشته پیمان‌های بین‌المللی راجع به قوانین جنگ، نسل‌کشی و حقوق بشر و برپایی دادگاه بین‌المللی و دائمی رسیدگی به جنایات جنگی در لاهه منجر شد.