استان فارس در دوران باستان

[×ThundeRBolT×]

در جنوب ايران تا کرانه*هاى خليج فارس، سرزمينى گسترده است که از روزگار باستان، پارس (فارس) نام داشت و از آغاز دورهٔ اسلامى تا کنون، مرکز آن شيراز بوده است. اين سرزمين، از چند هزار سال پيش زيست*گاه پررونق اقوام بومى ايران، و به ويژه ايلاميان بود و از اين قوم، آثار بسيار در گوشه و کنار فارس، به جاى مانده است. آثارى چون کورنگون مَمَسّني، نقش رستم، تخت جمشيد، تپهٔ سبز و تپهٔ ماليان (هر دو در مرودشت) و ... سه هزار سال پيش از اين، قومى که خود را آريايى مى*خواند، از جنوب روسيهٔ امروزى به فلات ايران سرازير و پس از درگيرى هاى فراوان با بوميان آن سامان، به پيروزى رسيد و براى خود سکونت گاههايى برپا داشت. بيشتر اين آرياييان، چوپان و گله دار و کوچنشين بودند و به صورت قبيله اى زندگى مى*کردند. دين آنان، گونه اى بينش توحيدى بود. آنان به خداى يگانه و بزرگى به نام اهورامزدا ايمان داشتند و نيروهاى طبيعي، مانند آب، آتش و خاک و خورشيد را داراى فره ايزدى مى*پنداشتند و سرچشمه بدی ها و تاريکى*ها را در وجود اهريمن مى*جستند. آرياييان، قبيله*هاى بزرگى داشتند که معروف*تر از همه پارسيان، مادها، سکاها، بلخيان، سغديان، خوارزميان، هراتيان و پارتيان بودند. همه اين قبيله ها به يک زبان بزرگ، اما با لهجه*هاى متفاوت سخن مىگفتند و سرزمين خود را به نام آريّا وَئيَج (ايران ويج) مى*خواندند و بعدها که دارى حکومت شدند، ميهن*شان را کشور ايرانيان و زبان اصليشان را اَئيريانو خششرَ مى*خواندند. اين اصطلاح بعدها به اِئران شَتر و ايران شَهر و سرانجام ايران تبديل شد. پارسيان، يکى از اقوام ايرانى بودند که سه هزار سال پيش، به فارس آمدند و در چند مکان، از جمله در اَنشان يا ماليان امروزى در ۴۶ کيلومترى شمال شيراز، و پاسارگاد ساکن شدند. پايتخت آنان، نخست پاسارگاد بود و بعدها به همدان انتقال يافت. در اواخر سده هشتم پيش از ميلاد، مادها در ايران غربى نيرو گرفتند و گرد هم جمع شده، با آشوريانِ تاراج*گر به زد و خورد پرداختند و صد سال بعد آنان را از پاى درآوردند و حکومتى بزرگ برپا داشتند که ۱۲۰ سال پايدار ماند. فرمانروايى آنان سرانجام توسط کوروش بزرگ فروپاشيد. کوروش بزرگ فرزند کمبوجيه (پادشاه پارسيان) و شاهدختى مادى بود و با کارهاى درخشانش بزرگترين پادشاهان جهان آن روزگار را پديد آورد. مورخان کوروش را پادشاهى دانا و مدير و مدبّر و مفسران بزرگى چون علامهٔ طباطبايي او را ذوالقرنين ناميده*اند. کوروش پس از نزديک به ۳۰ سال فرمانروايى در جنگ با کوچ*نشينان ماساگتى -از اقوام سکايى آسياى ميانه- کشته شد و پسرش کمبوجيه جاى او را گرفت و به مصر لشکر کشيد و آن*جا را به فرمان خود درآورد، ولى با شورش مغان روبه*رو شد و پيش از گرفتن کين خويش در مصر درگذشت. آنگاه، داريوش بر تخت هخامنشى نشست و ۳۶ سال بر ايران فرمان راند. هخامنشيان نزديک به ۲۱۸ سال بر اين سرزمين حکومت کردند تا اين که اسکندر بر ايران تاخت و شاهنشاهى هخامنشى را برانداخت اما، دولتش هفت سال بيش نپاييد و آرزوهايش بر باد رفت. اگرچه حاکمان پارس به سلطهٔ سلاطين اشکانى در روزگار قدرت آنان گردن نهادند، اما پارس هرگز جزو امپراتورى نشد. شاهان پارس قدرت خود را تا سواحل کارمانيا و سواحل عربستان بسط دادند. از روايات مربوط به اردشير اول ساسانى چنين بر مى*آيد که در زمان او، پارس به ممالک کوچکى تقسيم شده بود. از سکه هاى کشف شدهٔ آن دوران مىتوان دريافت که در آن زمان، تمدن يونانى به کلى از پارس رخت بر بسته بود و سنتهاى تاريخى و اساطيرى کهن و دين زردشت استيلاى کامل داشت. براساس شواهد، در آن زمان پارس تنها سرزمينى بود که دين زردشتى حقيقى و نوشته هاى مقدس در آن محفوظ مانده بود. به همين دليل، تجديد حيات آيين زردشتي، با قيام اردشير اول و کشورگشايى او از پارس آغاز شد. اردشير اوّل دودمان ساسانيان را بنياد گذاشت و دين زردشتى را در سراسر ايران مستقر کرد. استخر که پايتخت پارس بود، در دوره ساسانى شهرى بزرگ و آباد بود. پس از بنيان*گذارى پادشاهى ساساني، پايتخت به تيسفون منتقل شد. ار آثار پراهيمت تاريخى پيش از اسلام در سرزمين فارس، مى*توان از تخت*جمشيد، پاسارگاد، نقش رستم، قصر اردشير، قلعهٔ دختر، بيشابور، قصر ابونصر، بندبهمن، قصر ساسانى در سروستان و بسيارى نمونه*هاى ديگر ياد کرد.