30-04-2014، 13:18
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
شهرستان قاینات سرزمین آفتاب و طلای سرخ در شرق ایران و شمال استان خراسان جنوبی در حد فاصل 15 و 33 تا 12 و 34 عرض جغرافیایی و 38 و 56 تا 56 و 60 طول جغرافیایی قرار دارد. این شهرستان از شمال به خواف و گناباد و از غرب به فردوس و سرایان و از جنوب به بیرجند و درمیان محدود شده و از جانب شرق، مرزی به طول 130 کیلومتر با کشور افغانستان دارد. ارتفاع این ناحیه از سطح دریاهای آزاد 1440 متر و مساحت آن بالغ بر 17722 کیلومتر مربع میباشد.
پیشینه تاریـخی
به استناد شواهد و یافته های باستان شناسی، سابقه استقرار و سکونت بشر در غار خونیک واقع در 18 کیلومتری جنوب قاین به 12 تا 20 هزار سال پیش از میلاد میرسد. در مورد این شهر میتوان گفت، قاین از شهرهای کهن و تاریخی استان خراسان جنوبی است که به استناد متون تاریخی سابقه آن به پیش از اسلام می رسد. این شهر در دوره ساسانی از اهمیت برخوردار بوده است. قاین در دوره اسلامی بزرگترین شهر قهستان بوده، به دلیل اینکه در مسیر راه های مهم تجاری سیستان و کرمان و سواحل دریای عمان به (سنگ بست) بوده، همواره اهمیت داشته است. اهمیت تجاری و اقتصادی قاین به حدی بوده که در قرن چهارم هجری مقدسی آنرا (دروازه عمان و بارانداز کرمان و انبار خراسان) نامیده است. این شهر در دوره اسلامی دارای بارویی با دروازه های مختلف بوده و خندقی بر گرداگرد آن احاطه داشته است که هنوز بخش اندکی از بقایای این خندق باقی است، کهن دژ نیز درون بارو قرار داشته و مسجد جامع و دارالاماره درون کهندژ بوده اند. ناصر خسرو قبادیانی در اواسط قرن پنجم هجری از این شهر دیدن کرده و آنرا چنین توصیف کرده است: (قاین شهری بزرگ و حصین است و گرد شهرستان خندقی دارد و مسجد آدینه به شهرستان اندر است، آنجا که مقصوره است طاقی عظیم بزرگست چنان که در خراسان از آن بزرگتر ندیدم و آن طاق نه در خور آن مسجد است و عمارت همه شهر به گنبد است..). در اواخر قرن پنجم هجری این شهر و دیگر مناطق قهستان صحنه درگیری فدائیان اسماعیلی و نیروهای حکومت سلجوقی بوده است. در اواسط قرن هفتم هجری، هلاکوخان قلعه های الموت و قهستان را در هم کوبید و در این گیرودار بسیاری از شهرها و مناطق آباد ویران شد و عده زیادی به خاک و خون کشیده شدند. در این تاریخ آرامش از قاین رخت بربسته بود زیرا حمد الله مستوفی در سال 720 هجری اینگونه از قاین و مردمش یادکرده است: (در بیشتر خانه ها سردابه ساخته باشندوهمه مردم شهر سپاهی باشند و همه کس را آلات حرب مهیا باشد). کاوش های باستان شناسی صورت گرفته در سال های اخیر که سرآغاز آن حفاری تپه شاهزاده حسین قاین بوده، منجر به کشف آثار و بقایای مسجد جامع قاین شد که حاکی از رونق و اعتبار این شهر در دوره سلجوقی است. در اواخر دوره صفویه و با روی کار آمدن خاندان امیران خزیمه (علم)، بیرجند بتدریج جایگزین شهر قدیمی قاین شد.
مسجد جامع قاین
شماره ثبت ملی: 295
قدمت: قرن 4 هـ. ق تا صفویه
نشانی اثر: مرکز شهر قاین- خیابان امام خمینی
به استناد کتیبه موجود در ایوان مسجد جامع، این بنا در سال 796 هـ. ق به دستور امیر جمشید قارنی ساخته شده است. بنابراین مسجد جامع قاین از آثار ساخته شده در اواخر دوره ایلخانی و اوایل دوره تیـموری است. این اثر دارای اجزایی از قبیل صحن، ایوان، شبستانها، حجرهها، در ورودی، پایاب و ساعت آفتابی است. ایوان مسجد شاخصترین عنصر معماری آن است. عمده تزیینات به کار رفته در بنا شامل آجرکاریهای پیشانی ایوان، نقاشیهای سطوح داخلی ایوان و تزیینات بکار رفته در محرابهای دوگانه آن میباشد.
مسجد جامع خضری
شماره ثبت ملی: 6653
قدمت: قاجاریه
نشانی اثر: کیلو متر 2 جنوب شهر خضری
بنای مسجد جامع خضری در فاصله یک کیلومتری شهر جدید خضری قرار دارد. این فاصله میتواند بیانگر وقوع زلزله در سال 1347 باشد که شهر را ویران کرد. بنای اصلی مسجد خضری پس از ویرانی با خودیاری مردم بازسازی شد بنای فعلی بر محل بنای اصلی مسجد مربوط به عصر صفوی بوده است.
مقبره بوذرجمهر
شماره ثبت ملی: 2759
قدمت: تیموری-صفوی
نشانی اثر: کیلومتر 5 جنوب شهر قاین
مقبره بوذرجمهر یکی از عرفای نامدار، سیاستمداران و شاعران قرن چهارم و پنجم هجری قمری در 5 کیلومتری جنوب قاین بر دامنه کوه ابوذر قرار دارد. این بنا از بناهای ساخته شده در قرن 6 و 7 هـ. ق میباشد. این بنا به شکل چلیپایی و با معماری زیبایی ساخته شده. بقعه آن چهار ایوانی است و گنبد بر فراز این ایوانها استوار شده است. تزیینات گچبری زیر گنبد از زیباترین بخشهای این بنا محسوب میشود. در پشت بقعه، صُفهای ایجاد شده که بناهای جنبی مقبره روی آن بنا شدهاند. در کنار مقبره بوذرجمهر درخت کهنسالی با عمر 700 سال وجود دارد.
امامزاده زید النار آفریز
شماره ثبت ملی: 1894
قدمت: صفوی
نشانی اثر: کیلو متر 60 شرق قاین روستای آفریز
زیدابن موسی فرزند امام موسی کاظم (ع) است که بنای مقبره وی ملقب به امامزاده زیدالنار در روستای آفریز در 65 کیلومتری جنوب غربی شهرستان قاین واقع شده است. مصالح و پیمون بنا قدمت آن را به عهد صفوی مربوط میکند. ورودی اصلی این مقبره از ضلع شمالی است که دارای مقرنـسکاری بسیـار زیباییست. مقبره امامزاده زیدالنارگنبدی باشکوه و مرتفع دارد که دارای دو پوستهای است که دارای تزئینات کاشیکاری با لعابی به رنگ فیروزهای و نقشهای گل و بته به رنگ سفید است که قسمتی از آن فرو ریخته و از بین رفته است. در داخل گنبدخانه، سنگی خاکستری قرار دارد که مردم نسبت به آن بـاورهای ویژهای دارند.
خانه تاریخی سلطانی (موزه مردمشناسی قاین)
شماره ثبت ملی: 4807
قدمت: قاجاریه
نشانی اثر: مرکز شهر قاین – خیابان جانبازان
بنای خانه قدیمی سلطانی متعلق به خانواده سلطانی از ملاکین و بزرگان قاینات بوده است. این بنا همزمان با بنای قدیمی خانه حقیقی(میر) ساخته شده و با توجه به شباهتهای فراوان (از لحاظ طرح معماری و تزئینات) که بین دو بنا وجود دارد احتمالاٌ معمار هردو بنا یک نفر بوده است. اصل بنا متعلق به دوره زندیه بوده و در دوره قاجاریه در ایوان زمستانی بنا تغییراتی بوجود آمده است. در اوایل دوره پهلوی در جبهه جنوبی بنا و بر روی ایوان جنوبی (تابستانی)ایوان کوتاه و چند فضای نشیمن ساخته شده است. در دورههای بعدی دیواری در میان هر دو اتاق کشیدهاند تا فضای آن را کوچکتر نمایند. این عمل باعث شده تا فضای باقیمانده در پشت دیوارهای الحاقی به انبار تبدیل شده و از زیبایی فضای اصلی کاسته شود. تزئینات بکار رفته در بنا شامل رسمیبندیها، تزئینات خاص بخاریهای دیواری، تزئینات خاص گچبری داخل حیاط که خود شامل قاببندی و نقشهای گچی میباشد. این بنا در سال 82 توسط شهرداری و شورای اسلامی خریداری و جهت تبدیل شدن به موزه مردمشناسی در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار گرفته تا پس از مرمت کامل تغییر کاربری به آن داده شود. این عمل باعث شده تا فضای باقیمانده در پشت دیوارهای الحاقی به انبار تبدیل شده و از زیبایی فضای اصلی کاسته شود.
خانه قارنی
شماره ثبت ملی: 3460
قدمت: قاجاریه
نشانی اثر: مرکز شهر قاین – خیابان جانبازان
بنای خانه قارنی در بافت قدیمی شهر قاین واقع شده است با در نظر گرفتن شواهد موجود ساخت بنا به دوره قاجاریه باز میگردد. این بنا دارای ایوان ورودی در ضلع شرقی میباشد که توسط یک هشتی دالان به حیاط مرتبط میگردد. ایوان زمستانی در ضلع شرقی واقع شده است و فضای ارتباطی در دو طرف ایوان، دو اشکوبه بوده و دسترسی به آن از طریق فضای ارتباطی ضلع شمالی ایوان امکانپذیر است. ایوان تابستانی در ضلع غربی بنا قرار دارد. بخش انتهایی ایوان و فضای دو طرف آن دو اشکوبه است. در ضلع شمالی بنا چهار اتاق قرار دارد که دو اتاق آن به صورت تو درتوست در ضلع جنوبی فضاهایی شامل انبار، دو فضای نشیمن و فضای جانبی دیگر قرار دارد فضاهای اصطبل، حمام، مطبخ، انبار مواد غذائی و فضای مسکونی خدمه خانه در ضلع شرقی بنا واقع شده است که متاسفانه تخریب گردیده است. اکثر فضاها دارای پوشش طاق و تویزه و عرقچین است. تزئینات بنا شامل رسمیبندی، گچبری، گل و بوتههای اسلیمی، بخاری دیواری اتاقها و غیره میباشد.
قلعه کوه قاین
شماره ثبت ملی: 4803
قدمت: اسماعیلی
نشانی اثر: کیلومتر 5 جنوب شهر قاین
قلعه کوه قاین اثری عظیم و شاخص با چندین هکتار مساحت است که از قلاع دوره سلجوقی و یکی از پایگاههای عمده فداییان دوره اسماعیلیه است. این قلعه بر فراز کوهی مشرف بر شهر قاین ساخته شده است که از سمت جنوب و شرق به کوهستان و از سمت غرب و شمال به دشت قاین محدود میشود. قلعه با تابعیت از ناهمواریهای کوه از دو بخش متمایز که یکی متعلق به سربازان و دیگری بخش امیرنشین بوده ساخته شده است. فضاهای داخلی آن شامل اتاقها، برجها، آب انبارهای متعدد و راهروهای ارتباطی میباشد.
پلسنگی فارسیان (غار فارسان)
شماره ثبت ملی: 3342
قدمت: اسلامی
نشانی اثر: کیلومتر 70 شمال غرب قاین روستای ثغوری
پل سنگی فارسیان در ٦٢ کیلومتری شمال شهرستان قاین، ١٢ کیلومتری شمال شهر خضری و ٢ کیلومتری شمال شرق روستای ثغوری واقعشده است. این منطقه از نظر تفرجگاهی از شرایط مناسبی برخوردار است. پل سنگی با طول ٣٠ متر و ارتفاع ٢٠ متر به همراه چندین غار کوچک وبزرگ پناه گاه پرندگان شکاری و خصوصاً کبوتر وحشی است.
شماره ثبت ملی: 295
قدمت: قرن 4 هـ. ق تا صفویه
نشانی اثر: مرکز شهر قاین- خیابان امام خمینی
به استناد کتیبه موجود در ایوان مسجد جامع، این بنا در سال 796 هـ. ق به دستور امیر جمشید قارنی ساخته شده است. بنابراین مسجد جامع قاین از آثار ساخته شده در اواخر دوره ایلخانی و اوایل دوره تیـموری است. این اثر دارای اجزایی از قبیل صحن، ایوان، شبستانها، حجرهها، در ورودی، پایاب و ساعت آفتابی است. ایوان مسجد شاخصترین عنصر معماری آن است. عمده تزیینات به کار رفته در بنا شامل آجرکاریهای پیشانی ایوان، نقاشیهای سطوح داخلی ایوان و تزیینات بکار رفته در محرابهای دوگانه آن میباشد.
مسجد جامع خضری
شماره ثبت ملی: 6653
قدمت: قاجاریه
نشانی اثر: کیلو متر 2 جنوب شهر خضری
بنای مسجد جامع خضری در فاصله یک کیلومتری شهر جدید خضری قرار دارد. این فاصله میتواند بیانگر وقوع زلزله در سال 1347 باشد که شهر را ویران کرد. بنای اصلی مسجد خضری پس از ویرانی با خودیاری مردم بازسازی شد بنای فعلی بر محل بنای اصلی مسجد مربوط به عصر صفوی بوده است.
مقبره بوذرجمهر
شماره ثبت ملی: 2759
قدمت: تیموری-صفوی
نشانی اثر: کیلومتر 5 جنوب شهر قاین
مقبره بوذرجمهر یکی از عرفای نامدار، سیاستمداران و شاعران قرن چهارم و پنجم هجری قمری در 5 کیلومتری جنوب قاین بر دامنه کوه ابوذر قرار دارد. این بنا از بناهای ساخته شده در قرن 6 و 7 هـ. ق میباشد. این بنا به شکل چلیپایی و با معماری زیبایی ساخته شده. بقعه آن چهار ایوانی است و گنبد بر فراز این ایوانها استوار شده است. تزیینات گچبری زیر گنبد از زیباترین بخشهای این بنا محسوب میشود. در پشت بقعه، صُفهای ایجاد شده که بناهای جنبی مقبره روی آن بنا شدهاند. در کنار مقبره بوذرجمهر درخت کهنسالی با عمر 700 سال وجود دارد.
امامزاده زید النار آفریز
شماره ثبت ملی: 1894
قدمت: صفوی
نشانی اثر: کیلو متر 60 شرق قاین روستای آفریز
زیدابن موسی فرزند امام موسی کاظم (ع) است که بنای مقبره وی ملقب به امامزاده زیدالنار در روستای آفریز در 65 کیلومتری جنوب غربی شهرستان قاین واقع شده است. مصالح و پیمون بنا قدمت آن را به عهد صفوی مربوط میکند. ورودی اصلی این مقبره از ضلع شمالی است که دارای مقرنـسکاری بسیـار زیباییست. مقبره امامزاده زیدالنارگنبدی باشکوه و مرتفع دارد که دارای دو پوستهای است که دارای تزئینات کاشیکاری با لعابی به رنگ فیروزهای و نقشهای گل و بته به رنگ سفید است که قسمتی از آن فرو ریخته و از بین رفته است. در داخل گنبدخانه، سنگی خاکستری قرار دارد که مردم نسبت به آن بـاورهای ویژهای دارند.
خانه تاریخی سلطانی (موزه مردمشناسی قاین)
شماره ثبت ملی: 4807
قدمت: قاجاریه
نشانی اثر: مرکز شهر قاین – خیابان جانبازان
بنای خانه قدیمی سلطانی متعلق به خانواده سلطانی از ملاکین و بزرگان قاینات بوده است. این بنا همزمان با بنای قدیمی خانه حقیقی(میر) ساخته شده و با توجه به شباهتهای فراوان (از لحاظ طرح معماری و تزئینات) که بین دو بنا وجود دارد احتمالاٌ معمار هردو بنا یک نفر بوده است. اصل بنا متعلق به دوره زندیه بوده و در دوره قاجاریه در ایوان زمستانی بنا تغییراتی بوجود آمده است. در اوایل دوره پهلوی در جبهه جنوبی بنا و بر روی ایوان جنوبی (تابستانی)ایوان کوتاه و چند فضای نشیمن ساخته شده است. در دورههای بعدی دیواری در میان هر دو اتاق کشیدهاند تا فضای آن را کوچکتر نمایند. این عمل باعث شده تا فضای باقیمانده در پشت دیوارهای الحاقی به انبار تبدیل شده و از زیبایی فضای اصلی کاسته شود. تزئینات بکار رفته در بنا شامل رسمیبندیها، تزئینات خاص بخاریهای دیواری، تزئینات خاص گچبری داخل حیاط که خود شامل قاببندی و نقشهای گچی میباشد. این بنا در سال 82 توسط شهرداری و شورای اسلامی خریداری و جهت تبدیل شدن به موزه مردمشناسی در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار گرفته تا پس از مرمت کامل تغییر کاربری به آن داده شود. این عمل باعث شده تا فضای باقیمانده در پشت دیوارهای الحاقی به انبار تبدیل شده و از زیبایی فضای اصلی کاسته شود.
خانه قارنی
شماره ثبت ملی: 3460
قدمت: قاجاریه
نشانی اثر: مرکز شهر قاین – خیابان جانبازان
بنای خانه قارنی در بافت قدیمی شهر قاین واقع شده است با در نظر گرفتن شواهد موجود ساخت بنا به دوره قاجاریه باز میگردد. این بنا دارای ایوان ورودی در ضلع شرقی میباشد که توسط یک هشتی دالان به حیاط مرتبط میگردد. ایوان زمستانی در ضلع شرقی واقع شده است و فضای ارتباطی در دو طرف ایوان، دو اشکوبه بوده و دسترسی به آن از طریق فضای ارتباطی ضلع شمالی ایوان امکانپذیر است. ایوان تابستانی در ضلع غربی بنا قرار دارد. بخش انتهایی ایوان و فضای دو طرف آن دو اشکوبه است. در ضلع شمالی بنا چهار اتاق قرار دارد که دو اتاق آن به صورت تو درتوست در ضلع جنوبی فضاهایی شامل انبار، دو فضای نشیمن و فضای جانبی دیگر قرار دارد فضاهای اصطبل، حمام، مطبخ، انبار مواد غذائی و فضای مسکونی خدمه خانه در ضلع شرقی بنا واقع شده است که متاسفانه تخریب گردیده است. اکثر فضاها دارای پوشش طاق و تویزه و عرقچین است. تزئینات بنا شامل رسمیبندی، گچبری، گل و بوتههای اسلیمی، بخاری دیواری اتاقها و غیره میباشد.
قلعه کوه قاین
شماره ثبت ملی: 4803
قدمت: اسماعیلی
نشانی اثر: کیلومتر 5 جنوب شهر قاین
قلعه کوه قاین اثری عظیم و شاخص با چندین هکتار مساحت است که از قلاع دوره سلجوقی و یکی از پایگاههای عمده فداییان دوره اسماعیلیه است. این قلعه بر فراز کوهی مشرف بر شهر قاین ساخته شده است که از سمت جنوب و شرق به کوهستان و از سمت غرب و شمال به دشت قاین محدود میشود. قلعه با تابعیت از ناهمواریهای کوه از دو بخش متمایز که یکی متعلق به سربازان و دیگری بخش امیرنشین بوده ساخته شده است. فضاهای داخلی آن شامل اتاقها، برجها، آب انبارهای متعدد و راهروهای ارتباطی میباشد.
پلسنگی فارسیان (غار فارسان)
شماره ثبت ملی: 3342
قدمت: اسلامی
نشانی اثر: کیلومتر 70 شمال غرب قاین روستای ثغوری
پل سنگی فارسیان در ٦٢ کیلومتری شمال شهرستان قاین، ١٢ کیلومتری شمال شهر خضری و ٢ کیلومتری شمال شرق روستای ثغوری واقعشده است. این منطقه از نظر تفرجگاهی از شرایط مناسبی برخوردار است. پل سنگی با طول ٣٠ متر و ارتفاع ٢٠ متر به همراه چندین غار کوچک وبزرگ پناه گاه پرندگان شکاری و خصوصاً کبوتر وحشی است.