معرفی رشته زبان‌شناسی

[ツClas$i☪ J☯ ツ]

زبان­شناسی علم مطالعه تمامی جنبه­های زبان بشر است. از میان بیش از ۶۰۰۰ زبان دنیا، بیشتر آن‌ها هرگز به درستی توصیف، مطالعه و حتی نوشته نشده­اند. بسیاری از این زبان‌ها در ۵۰ سال آینده از روی کره خاکی محو خواهند شد. مستندسازی این زبان‌ها به دلایل بسیاری اهمیت دارد، که یکی از آن‌ها اشتیاق بشر برای پاسخ به یک پرسش اساسی است: چرا و از چه جهاتی زبان‌های دنیا با هم شباهت دارند؟ چرا و از چه جهاتی آن‌ها با هم متفاوتند



زبان‌شناسی بررسی می­کند که چگونه زبان‌ها این امکان را فراروی گویشوران قرار می‌دهند تا عقاید و احساساتشان را به یکدیگر منتقل کنند؛ چه طور سبک‌ها و گونه­های مختلف زبانی پدید می­آیند و چه طور مردم آن‌ها را در ارتباطات روزمره خود به کار می­گیرند؛حال چه در موقعیتی غیررسمی (اصُّب تا شب جون میکنی، آخرشم هیشکی نی یه دسِت دَر نکُنه خشک و خالی بگه)و چه در بافتی رسمی(از بام تا شام عرق بریز اما دریغ از یک قدردانی ناچیز!).مردم دارای دانشِ زبانی عظیم، پیچیده و بسیار سازمان­یافته­ای هستند؛با این وجود، تقریباً تمامی این دانش به صورت ناخودآگاه است. این همان دانشی است که به کار می­گیریم تا افکار خود را به زنجیر کلام د‌رکشیم و آنچه دیگران به ما می­گویند را دریابیم.



این همه را با آنچنان سرعتی انجام می­دهیم که به ندرت پیش می­آید به این روندهای شگرف وقعی بگذاریم.این همه، زمانی توجه ما را به خود جلب خواهد کرد که درصدد یادگیری زبانی دیگر برآییم، یا با کودکانی برخورد کنیم که در سن فراگیری زبان مادریشان هستند، یا افرادی را ببینیم که دچار اختلال زبانی شده­اند.



تلاش زبان­شناسان نیز در راستای پی‌بردن و صورت­بندی این دانش ناخودآگاه زبانی است؛چگونه اهل زبان این دانش را به کار می‌گیرند و چگونه در کودکی، خود آن را اکتساب کردند؟برخی از زبان­شناسان از طریق مشاهده و توصیف ساختِ زبان(دستور زبان)به این امر مبادرت می­ورزند.برخی دیگر بررسی خود را به مسائلی از قبیل یادگیری زبان در کودکان، اشتباه‌های لُپی(که ناخودآگاه صورت می­گیرند)و اختلالات زبانی کودکان یا سالخوردگان معطوف می­کنند.



برخی زبان­شناسان به مطالعه جنبه اجتماعی زبان می­پردازند.آن‌ها این مطالعه را به روش‌های مختلف انجام می‌دهند، از قبیل مشاهده و توصیف مکالمات حضوری یا تلفنی، بررسی روایت شفاهی داستان و مکالمات بین پزشک و بیمار و همچنین از طُرُق دیگری که زبان برای تعاملات اجتماعی به کار گرفته می­شود.این گروه از زبان‌شناسان همچنین در تلاشند تا پی ببرند به اینکه چه طور مردم زبان را با حرکات در می­آمیزند تا بدین‌وسیله منظور خود را به دیگران برسانند(مثل چشمک زدن، اخم کردن، اشارات مختلف با دست و نظیر این‌ها).زبان­شناسان تأثیر مقولات زبانی را بر تفکر و رفتار روزمره انسان‌ها مورد بررسی قرار می­دهند و نیز به این پرسش می­پردازند که آیا گویشوران زبان‌های مختلف از اندیشیدنِ به غایت متفاوت نیز برخوردارند.



همچنین به ویژگی‌های فیزیکی امواج صوتی نیز می­پردازند و نیز به اینکه ذهن افراد در هنگام خواندن یا شنیدن چیزی چگونه عمل می­کند. زبان­شناسان از دانشی که گویشوران جهت پردازش گفتارِ خود از آن بهره­مند می­شوند برای نوشتن برنامه­های رایانه­ای پردازش زبان استفاده می­کنند.علاوه بر این،تحلیل‌های معنایی را نیز در این راستا به کار می­گیرند تا برنامه­هایی را خلق کنند که کارهایی از قبیل جستجوی اینترنتی، ترجمه ماشینی و پرسش و پاسخ را انجام می­دهند.





زبان­شناسان برای زبان‌هایی که تا به حال هرگز نوشته نشده­اند، نظام نگارش(الفبا)و فرهنگ واژگان تهیه می­کنند و دستور ذهنی و ناخودآگاه گویشوران را ترسیم و صورت­بندی می­نمایند تا کتاب‌های درسی آموزش زبان را بر اساس آنها تهیه و تدوین کنند.آن‌ها می­کوشند تا تأثیرات سواد را بر جوامع مختلف بسنجند و مشاهده کنند جوامع مختلف نسبت به بی­سوادی چه رویکردهایی دارند؛ تا از این رهگذر به راه­حل‌هایی بیاندیشند(البته اگر راه حلی باشد)که بتوان آن‌ها را در مورد افراد بی­سواد یک جامعه به کار بست.همچنین به بازسازی زبان‌هایی می­پردازند که متعلق به پیش از تاریخ بوده­اند و صدها بلکه هزاران سال پیش به کلی تبارشان برافتاد و خاموش شدند. این گروه از زبان‌شناسان با بررسی در زبان‌های خاموشِ عهد باستان به نظامی پی می­برند که تحول زبان‌های باستان را به هزاران زبان امروزی بشر میسر نموده است.



در یک کوته­ گویی و ساده­گویی می­توان گفت علم زبان­شناسی مسائل ذیل را مورد مطالعه و بررسی قرار می­دهد:

· ساخت و تاریخ زبان‌ها؛

· معنایی که در پس کاربرد زبان نهفته است؛

· چه طور زبان‌های دنیا به هم مربوطند؛

· کودکان چگونه زبان را فرا می­گیرند؛

· هنگامی که مردم سخن می­گویند در واقع چه اتفاقی دارد می­افتد؛

· چه ویژگی­هایی در بین همه زبان‌های انسان‌ها مشترک است؛

· چرا زبان‌ها با هم متفاوتند؛

· کاربرد و استفاده زبان در ادبیات، رسانه­ها و گروه‌های اجتماعی متعدد چگونه است؛

· در صورت آسیب دیدن مغز در اثر سکته یا مصدومیت چه بر سر قوه نطق می­آید؛

· آیا رایانه­ها قادر به فهم و استفاده از زبانِ انسان خواهند شد؛





و بسیاری مسائل دیگر.

* گرایش‌ها و ابعاد مختلف این رشته در کارشناسی ارشد

درحال حاضر مقطع کارشناسی این رشته وجود ندارد، اما با صحبت‌های انجام گرفته توسط مسئولین قرار است در آینده نزدیک، این رشته در مقطع کارشناسی هم به وجود آید. در مقطع کارشناسی ارشد این رشته دو گرایش دارد: ۱- زبان‌شناسی‌ همگانی ۲- آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان. البته این دو گرایش دروس مشابه زیادی دارند، با این تفاوت که زبان شناسی با گرایش آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان تخصصی‌تر به مقوله زبان‌فارسی می‌پردازد و با نگاهی به کتب تاریخی به پیشینه تاریخی زبان می‌پردازد و مسائل حوزه آموزش را نیز مطرح می‌سازد.




* لیست دروس آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان:

ساخت زبان فارسی، آشنائی با ادبیات معاصر فارسی، مبانی روش تحقیق، اصول و نظریه‌های آموزش‌ زبان خارجی(۱)، انگلیسی ویژه، مفاهیم بنیادی در نحو، بررسی تطبیقی فرهنگ‌ها، زبان فارسی دانشگاهی(۱)، تاریخ زبان فارسی، تهیه وتدوین مواد درسی(۱)، اصول و نظریه‌های آموزش زبان خارجی (۲)، زبان فارسی دانشگاهی(۲)، نحو زبان فارسی، نظریه‌های ارزشیابی و کاربرد آن‌ها در زبان فارسی، اصول معناشناسی آْواشناسی و واج شناسی زبان فارسی، جامعه شناسی زبان، طرح تحقیق، ساخت واژه در زبان فارسی، تجزیه و تحلیل کلام و کاربرد زبان‌شناسی، تدریس عملی (۱)، روانشناسی زبان، سمینار زبانشناسی و زبان فارسی.





* لیست دروس زبانشناسی همگانی:

آمار و روش تحقیق، تاریخچه زبانهای ایرانی، آواشناسی عمومی، اصول دستور زبان، انگلیسی ویژه، واج شناسی، ساخت واژه (مورفولوژی)، دستور گشتاری، زبانشناسی تاریخی و تطبیقی، زبانشناسی رایانه‌ای و فرهنگ نگاری، ادبیات از دیدگاه زبان‌شناسی، اصول معناشناسی، مکاتب جدید زبانشناسی، ساخت زبان فارسی، شیوه استدلال نحوی، طرح تحقیق، جامعه شناسی زبان، تطور زبان فارسی، تجزیه و تحلیل کلام و کاربرد زبانشناسی، روانشناسی زبان، تاریخ مطالعات دانشمندان ایرانی و اسلامی درباره زبان، گویش‌شناس





* زمینه‌های اشتغال

فارغ التحصیلان بسته به حوزه‌ی زبانشناسی که در آن کار و مطالعه کرده و پایان‌نامه و مقاله نوشته‌اند دارای تخصص در هر یک از رشته‌های نحو، صرف، منظورشناسی، آواشناسی، واجشناسی، جامعه شناسی زبان و سایر رشته‌های مربوطه پیدا خواهند کرد. فارغ التحصیلان گرایش آموزش فارسی به غیر فارسی زبانان (آزفا) همانطور که از اسمش پیداست می‌توانند در آموزش فارسی به غیر فارسی زبانان صاحب تخصص شوند. بسته به حوزه‌ی فعالیت دوران تحصیل و اشتغال می‌توانند به عنوان استاد دانشگاه، پژوهشگر زبانی و مستند‌ساز زبانی (که خود نوعی پژوهشگر است)، اشتغال در فرهنگستان زبان فارسی, شرکتهای تبلیغاتی برای تنظیم شعار، کار در نشریات مختلف به عنوان ویراستار و مشاور و ... همچنین کار در کلینیکهای گفتار درمانی و ... مشغول فعالیت شوند. در حوزه‌ی تبلیغات و نام‌گذاری برای دستگاه‌ها و محصولات تازه ابداع شده و هر زمینه‌ای که به نحوی با دانش زبان‌شناختی ارتباط پیدا کند یا با جنبه‌های زبان‌شناختی در ارتباط باشد نیز می‌توانند فعالیت کنند.