بازی آنلاین
آپلود عکس
18-09-2012، 16:49
هخامنشیان
به طور کلی هخامنشیان در طول دوران حکومت خود شش پایتخت داشته اند که عبارتند از : انشان ، هگمتانه ، بابل ، شوش ، پاسارگاد و تخت جمشید.
دو پایتخت پاسارگاد و تخت جمشید جدیدالتأسیس بودند و توسط هخامنشیان بنا شدند. پاسارگاد توسط کورش کبیر و تخت جمشید توسط داریوش هخامنشی احداث شد.
بنای پاسارگاد توسط کورش
مکانی که کورش بزرگ در پاسارگاد آغاز به ساختن آن کرد ، در مقایسه با قلعه های کوهستانی مادی ، تفاوت داشت ، اما از بعد فقدان نظام و جوهره شهری با آنها مشترک بود.
پاسارگاد مجموعه ای است از کاخها ، عمارات دولتی ، آثار مذهبی ، یک صفه دژ مانند و گور کوروش ، که جدا از یکدیگر در دشت مرغاب واقع*اند و قسمتهایی از آن نیز به کمک مجاری آبیاری به چمنزار و باغ بدل شده است.
بنای تخت جمشید توسط داریوش
داریوش اول نیز به ایجاد ساختمانهایی در پاسارگاد ادامه داد لیکن اقامتگاه شاهی خود را به 80 کیلومتری جنوب پاسارگاد ، یعنی جلگه حاصلخیزتر و زیبای مرودشت ، منتقل کرد که قبلاً شهر انشان در آنجا رونق یافته بود. گرچه این اقامتگاه شاهی که تخت جمشید یا پرسپولیس نام گرفته دارای طرحی بسیار متمرکزتر است ، اما چندان بی شباهت به طرح پاسارگاد نیست.
ساختار و نقشه تخت جمشید
صفه تخت جمشید را کاخها ، تالارهای بارعام ، خزانه و پلکان با شکوه روبازی اشغال می*کرد و حفاظت آن را استحکاماتی از خشت خام بر ستیغ کوه مجاور ، به نام کوه رحمت ، تأمین می نمود.
نگاهی به پایتخت ها هخامنشی
شوش نیز که ظاهراً نخستین اقامتگاه داریوش بوده است دارای وضعیت مشابهی است. بنابراین شوش ، تخت جمشید و پاسارگاد ، سه پایتخت شاهنشاهی که نسبتاً به خوبی بررسی شده اند، و همچنین اکباتان چهارمین پایتخت آنان که کمتر شناخته شده است ، باید شهرهای مسکونی فرمانروایان بوده باشند، تا اقامتگاههایی که جنبه شهریت داشته*اند و نباید آنها را با شهرهای امروزی یا قرون اخیر مقایسه کرد.
پایتخت سلسله های بعدی
در حدود 300 ق . م. شالوده ، سلوکیه پایتخت سلوکیان ، در غرب رود دجله و در ناحیه مدائن ریخته شد. در ناحیه مدائن شهرهای تیسفون در شرق دجله ، و سلوکیه و وه*اردشیر در غرب دجله ، مستقر بوده*اند ، که البته موقعیت مکانی دقیق آنها روشن نیست.
البته تیسفون شهری پارتی (اشکانی) و وه*اردشیر شهری ساسانی است که در طول زمان در ناحیه مدائن و یا تیسفون شکل گرفته و در مواردی از مکانی به مکان دیگر جا به جا شده اند. در واقع در این منطقه یک مجموعه شهری وجود داشته است (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام) .
پایتخت مادها
هرودت مورخ یونانی می گوید مادها که در اواسط نیمه دوم و یا اوایل هزاره اول قبل از میلاد به ایران آمده اند، دارای حکومت مرکزی و پایتخت نبوده*اند و تا هنگامی که دیوکس ، یکی از داوران خردمند یکی از روستاها با به کارگیری تمهیدات زیرکانه موفق شد به عنوان نخستین پادشاه برگزیده شود، در روستاها زندگی می*کردند . به فرمان دیوکس ، کاخی با استحکامات لازم بنا شد و مردم نیز در شهر مستحکمی که گرداگرد کاخ ایجاد شده بود مستقر شدند. این شهر همان هگمتانه قدیم ، یا به زبان یونانی اکباتان ، یا همدان امروزی است. هرودوت به طور دقیق توضیح می دهد که شهر به وسعت آتن و روی تپه واقع شده بود. این شهر شامل هفت دیوار دایره*ای شکل متحدالمرکز بود. هر دیوار داخلی بلندتر از دیوار خارجی بود و کاخ در میان بلندترین دیوار داخلی قرار داشت. جان پناههای دیوارها، به رنگهای گوناگون رنگ آمیزی شده بود. دیوار ماقبل آخر، نقره*ای و درونی*ترین دیوار و کاخ طلایی رنگ بود.
نوشی جان در جنوب همدان ، گودین تپه در شرق کرمانشاه و باباجان در لرستان ، مراکز مهمی از هزاره اول قبل از میلاد می باشند، که از میان آنها نوشی جان اهمیتی بیشتر از دیگر محلها داشته است اما هیچ یک از آنها قادر به همتایی با هگمتانه نبودند. شهر کهنسال شوش نیز که از هزاره چهارم ق ، م، وجود داشته و پایتخت پادشاهی ایلام بوده ، بنا بر روایات متون آشوری ، در سال 640 قبل از میلاد به دست آشوریان به کلی با خاک یکسان شد (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام).
پایتخت اشکانیان
پارتها (اشکانیان) در حدود سال 247 ق . م. با سرنگونی حاکم غاصب سلوکی ، آندراگوراس ، کانون امپراتوری خود را در شمال شرق خراسان بنیاد نهادند.
نشیمنگاه اجدادی سلسله اشکانیان ، شهر نسا بوده است که امروزه در نزدیکی پایتخت ترکمنستان (عشق آباد) ، ویرانه*های آن جای گرفته است. نسا شامل دو محوطه باستانی به نامهای نسای جدید و نسای قدیم است. نسای جدید شهر بوده است و نسای قدیم قلعه ای که اقامتگاه شاهانه با کاخ و خزانه ، ادارات و پادگان و شاید یک نیایشگاه بوده است. نکته قابل توجه این است که نسای جدید بسیار قدیمیتر از نسای قدیم و حتی پیش از تاریخ مسکون بوده است ، لیکن در هنگام دایر بودن نسای جدید ، نسای قدیم متروک گردیده بود و این نامها بر آنها نهاده شد. نسای کهنه در حدود 5 کیلومتری جنوب شرقی نسای جدید قرار گرفته است. در ناحیه نسا نیز مانند تیسفون و مدائن یک مجموعه شهری وجود داشته است. این مجموعه شامل پایتخت ، یک قلعه ، شهرکهای کوچکتر، معابد*، روستاها و املاک زمینداران بوده است.
پارتیان پس از تحکیم قدرت به سوی غرب پیشروی داشته*اند و در این مسیر شهرهایی چون گرگان ، هکاتم پیلس یا شهر « صددروازه» ، قومس در نزدیکی دامغان (که احتمالاً صددروازه در این ناحیه بوده است) ، اکباتان ، نهاوند ، خورهه ، اصفهان و استخر (بین نقش رستم و تخت جمشید) و تیسفون را پایتخت کشوری و یا منطقه*ای خود قرار دادند و این شهرها در دوران اشکانیان معمور بوده*اند. بنابراین پارتیان نیز مانند هخامنشیان به سرعت مراکز سیاسی و اقتصادی خود را به سرزمین بسیار پیشرفته بین*النهرین منتقل ساختند (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام)
پایتخت ساسانیان
تاریخ شاهنشاهی ساسانی با بنای یک شهر و یک کاخ آغاز شده است. مطابق روایت طبری ، پی*ریزی اردشیر خوره (فیروزآباد کنونی) بود که تقریباً در سال 225 میلادی منجر به قطع رابطه فرمانروای یاغی ، اردشیر بابکان ، و سرورش شاهنشاه پارتی ، اردوان پنجم ، گردید.
شهرهای ساسانی زیادی وجود دارند که به نام شاهان نامگذاری شده است ، از جمله اردشیر خوره (شکوه اردشیر) ، وه (بی) شاپور یا وه اردشیر (نیکی شاپور) و الرومیه نزدیک تیسفون ، این امر نشان می دهد که شاهان ساسانی به نگهداری از شهرها علاقه داشته*اند. البته آنان آزادیهایی را که پارتیان به شهرها اعطاء نموده بودند محدود کردند تا شهرها را تحت حکومتی متمرکز قرار دهند.
در دوره ساسانی مخصوصاً در مراحل اولیه آن ، که شهرسازی به اوج خود میرسد ، سبک متداول شهرسازی یونانی مآبانه است که آنرا چند ضلعی شطرنجی می گفتند و البته یک شیوه جهانی و بسیار مرسوم بود. سبک شهرسازی دایره*وار شعاعی که بانی آن اردشیر اول بود ، یک نمونه استثنایی است.
جدایی مرکز حکومت از شهر در اوایل دوره ساسانی تکوین یافته است. شهرهای اردشیر و شاپور نشان دهنده ارتباط متعادل و سنجیده کاخ ـ ارگ و شهر است.
به استثنای شهرهای مدائن ، بی شاپور و قصر ابونصر ، کمتر شهر ساسانی است که تا حدی مورد حفاری قرار گرفته باشد. قدمت قصر ابونصر ، که بعدها شهر اسلامی شیراز در آن منطقه رشد یافت ، به زمان هخامنشیان میرسد و اقامتگاه ابونصر بوده است.
دارابگرد نیز که یکی از پایتختهای ولایتی پیش از اسلام بوده است ، به شکل مدور احداث شده است که یکی از دلایل آن سرمشق قرار دادن شهر مدور اوایل دوره ساسانی ، یعنی اردشیر خوره (فیروزآباد کنونی) بوده که در نزدیکی آن قرار داشته است ، (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام) .
به طور کلی هخامنشیان در طول دوران حکومت خود شش پایتخت داشته اند که عبارتند از : انشان ، هگمتانه ، بابل ، شوش ، پاسارگاد و تخت جمشید.
دو پایتخت پاسارگاد و تخت جمشید جدیدالتأسیس بودند و توسط هخامنشیان بنا شدند. پاسارگاد توسط کورش کبیر و تخت جمشید توسط داریوش هخامنشی احداث شد.
بنای پاسارگاد توسط کورش
مکانی که کورش بزرگ در پاسارگاد آغاز به ساختن آن کرد ، در مقایسه با قلعه های کوهستانی مادی ، تفاوت داشت ، اما از بعد فقدان نظام و جوهره شهری با آنها مشترک بود.
پاسارگاد مجموعه ای است از کاخها ، عمارات دولتی ، آثار مذهبی ، یک صفه دژ مانند و گور کوروش ، که جدا از یکدیگر در دشت مرغاب واقع*اند و قسمتهایی از آن نیز به کمک مجاری آبیاری به چمنزار و باغ بدل شده است.
بنای تخت جمشید توسط داریوش
داریوش اول نیز به ایجاد ساختمانهایی در پاسارگاد ادامه داد لیکن اقامتگاه شاهی خود را به 80 کیلومتری جنوب پاسارگاد ، یعنی جلگه حاصلخیزتر و زیبای مرودشت ، منتقل کرد که قبلاً شهر انشان در آنجا رونق یافته بود. گرچه این اقامتگاه شاهی که تخت جمشید یا پرسپولیس نام گرفته دارای طرحی بسیار متمرکزتر است ، اما چندان بی شباهت به طرح پاسارگاد نیست.
ساختار و نقشه تخت جمشید
صفه تخت جمشید را کاخها ، تالارهای بارعام ، خزانه و پلکان با شکوه روبازی اشغال می*کرد و حفاظت آن را استحکاماتی از خشت خام بر ستیغ کوه مجاور ، به نام کوه رحمت ، تأمین می نمود.
نگاهی به پایتخت ها هخامنشی
شوش نیز که ظاهراً نخستین اقامتگاه داریوش بوده است دارای وضعیت مشابهی است. بنابراین شوش ، تخت جمشید و پاسارگاد ، سه پایتخت شاهنشاهی که نسبتاً به خوبی بررسی شده اند، و همچنین اکباتان چهارمین پایتخت آنان که کمتر شناخته شده است ، باید شهرهای مسکونی فرمانروایان بوده باشند، تا اقامتگاههایی که جنبه شهریت داشته*اند و نباید آنها را با شهرهای امروزی یا قرون اخیر مقایسه کرد.
پایتخت سلسله های بعدی
در حدود 300 ق . م. شالوده ، سلوکیه پایتخت سلوکیان ، در غرب رود دجله و در ناحیه مدائن ریخته شد. در ناحیه مدائن شهرهای تیسفون در شرق دجله ، و سلوکیه و وه*اردشیر در غرب دجله ، مستقر بوده*اند ، که البته موقعیت مکانی دقیق آنها روشن نیست.
البته تیسفون شهری پارتی (اشکانی) و وه*اردشیر شهری ساسانی است که در طول زمان در ناحیه مدائن و یا تیسفون شکل گرفته و در مواردی از مکانی به مکان دیگر جا به جا شده اند. در واقع در این منطقه یک مجموعه شهری وجود داشته است (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام) .
پایتخت مادها
هرودت مورخ یونانی می گوید مادها که در اواسط نیمه دوم و یا اوایل هزاره اول قبل از میلاد به ایران آمده اند، دارای حکومت مرکزی و پایتخت نبوده*اند و تا هنگامی که دیوکس ، یکی از داوران خردمند یکی از روستاها با به کارگیری تمهیدات زیرکانه موفق شد به عنوان نخستین پادشاه برگزیده شود، در روستاها زندگی می*کردند . به فرمان دیوکس ، کاخی با استحکامات لازم بنا شد و مردم نیز در شهر مستحکمی که گرداگرد کاخ ایجاد شده بود مستقر شدند. این شهر همان هگمتانه قدیم ، یا به زبان یونانی اکباتان ، یا همدان امروزی است. هرودوت به طور دقیق توضیح می دهد که شهر به وسعت آتن و روی تپه واقع شده بود. این شهر شامل هفت دیوار دایره*ای شکل متحدالمرکز بود. هر دیوار داخلی بلندتر از دیوار خارجی بود و کاخ در میان بلندترین دیوار داخلی قرار داشت. جان پناههای دیوارها، به رنگهای گوناگون رنگ آمیزی شده بود. دیوار ماقبل آخر، نقره*ای و درونی*ترین دیوار و کاخ طلایی رنگ بود.
نوشی جان در جنوب همدان ، گودین تپه در شرق کرمانشاه و باباجان در لرستان ، مراکز مهمی از هزاره اول قبل از میلاد می باشند، که از میان آنها نوشی جان اهمیتی بیشتر از دیگر محلها داشته است اما هیچ یک از آنها قادر به همتایی با هگمتانه نبودند. شهر کهنسال شوش نیز که از هزاره چهارم ق ، م، وجود داشته و پایتخت پادشاهی ایلام بوده ، بنا بر روایات متون آشوری ، در سال 640 قبل از میلاد به دست آشوریان به کلی با خاک یکسان شد (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام).
پایتخت اشکانیان
پارتها (اشکانیان) در حدود سال 247 ق . م. با سرنگونی حاکم غاصب سلوکی ، آندراگوراس ، کانون امپراتوری خود را در شمال شرق خراسان بنیاد نهادند.
نشیمنگاه اجدادی سلسله اشکانیان ، شهر نسا بوده است که امروزه در نزدیکی پایتخت ترکمنستان (عشق آباد) ، ویرانه*های آن جای گرفته است. نسا شامل دو محوطه باستانی به نامهای نسای جدید و نسای قدیم است. نسای جدید شهر بوده است و نسای قدیم قلعه ای که اقامتگاه شاهانه با کاخ و خزانه ، ادارات و پادگان و شاید یک نیایشگاه بوده است. نکته قابل توجه این است که نسای جدید بسیار قدیمیتر از نسای قدیم و حتی پیش از تاریخ مسکون بوده است ، لیکن در هنگام دایر بودن نسای جدید ، نسای قدیم متروک گردیده بود و این نامها بر آنها نهاده شد. نسای کهنه در حدود 5 کیلومتری جنوب شرقی نسای جدید قرار گرفته است. در ناحیه نسا نیز مانند تیسفون و مدائن یک مجموعه شهری وجود داشته است. این مجموعه شامل پایتخت ، یک قلعه ، شهرکهای کوچکتر، معابد*، روستاها و املاک زمینداران بوده است.
پارتیان پس از تحکیم قدرت به سوی غرب پیشروی داشته*اند و در این مسیر شهرهایی چون گرگان ، هکاتم پیلس یا شهر « صددروازه» ، قومس در نزدیکی دامغان (که احتمالاً صددروازه در این ناحیه بوده است) ، اکباتان ، نهاوند ، خورهه ، اصفهان و استخر (بین نقش رستم و تخت جمشید) و تیسفون را پایتخت کشوری و یا منطقه*ای خود قرار دادند و این شهرها در دوران اشکانیان معمور بوده*اند. بنابراین پارتیان نیز مانند هخامنشیان به سرعت مراکز سیاسی و اقتصادی خود را به سرزمین بسیار پیشرفته بین*النهرین منتقل ساختند (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام)
پایتخت ساسانیان
تاریخ شاهنشاهی ساسانی با بنای یک شهر و یک کاخ آغاز شده است. مطابق روایت طبری ، پی*ریزی اردشیر خوره (فیروزآباد کنونی) بود که تقریباً در سال 225 میلادی منجر به قطع رابطه فرمانروای یاغی ، اردشیر بابکان ، و سرورش شاهنشاه پارتی ، اردوان پنجم ، گردید.
شهرهای ساسانی زیادی وجود دارند که به نام شاهان نامگذاری شده است ، از جمله اردشیر خوره (شکوه اردشیر) ، وه (بی) شاپور یا وه اردشیر (نیکی شاپور) و الرومیه نزدیک تیسفون ، این امر نشان می دهد که شاهان ساسانی به نگهداری از شهرها علاقه داشته*اند. البته آنان آزادیهایی را که پارتیان به شهرها اعطاء نموده بودند محدود کردند تا شهرها را تحت حکومتی متمرکز قرار دهند.
در دوره ساسانی مخصوصاً در مراحل اولیه آن ، که شهرسازی به اوج خود میرسد ، سبک متداول شهرسازی یونانی مآبانه است که آنرا چند ضلعی شطرنجی می گفتند و البته یک شیوه جهانی و بسیار مرسوم بود. سبک شهرسازی دایره*وار شعاعی که بانی آن اردشیر اول بود ، یک نمونه استثنایی است.
جدایی مرکز حکومت از شهر در اوایل دوره ساسانی تکوین یافته است. شهرهای اردشیر و شاپور نشان دهنده ارتباط متعادل و سنجیده کاخ ـ ارگ و شهر است.
به استثنای شهرهای مدائن ، بی شاپور و قصر ابونصر ، کمتر شهر ساسانی است که تا حدی مورد حفاری قرار گرفته باشد. قدمت قصر ابونصر ، که بعدها شهر اسلامی شیراز در آن منطقه رشد یافت ، به زمان هخامنشیان میرسد و اقامتگاه ابونصر بوده است.
دارابگرد نیز که یکی از پایتختهای ولایتی پیش از اسلام بوده است ، به شکل مدور احداث شده است که یکی از دلایل آن سرمشق قرار دادن شهر مدور اوایل دوره ساسانی ، یعنی اردشیر خوره (فیروزآباد کنونی) بوده که در نزدیکی آن قرار داشته است ، (هوف ، نظری اجمالی به پایتختهای قبل از اسلام) .
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
