هانس دیتریش گنشر؛ معمار وحدت دو آلمان

[B I N A M]

هانس دیتریش گنشر یکی از برجسته ترین شخصیت های سیاسی جهان در قرن بیستم به شمار می آید. او که طولانی مدت ترین وزیر خارجه تاریخ آلمان بوده (به مدت ۱۸ سال)، نقش مهمی در اتحاد دو آلمان شرقی و غربی ایفا کرد؛ به نحوی که بسیاری از مورخان، او را معمار اتحاد آلمان و هم پایه ی اوتو فون بیسمارک -صدراعظم بلندآوازه ی این کشور در قرن ۱۹- به حساب آورده اند. گنشر که به مدت ۱۰ سال رهبری حزب لیبرال دموکرات را در آلمان برعهده داشت، بی تردید اولین سیاستمدار غربی بود که به اصلاحات میخاییل گورباچف -آخرین رهبر شوروی- به عنوان تغییراتی واقعی در بلوک شرق نگریست. اصلاحات مزبور به پیشرفت سیاست های گنشر نیز کمک زیادی کرد؛ آن هم در نوامبر ۱۹۸۹ که دیوار برلین -نماد جدایی مردم دو آلمان- فروریخت و این دو کشور پس از نزدیک به نیم قرن با یکدیگر متحد شدند.


**************************

هانس دیتریش گنشر در ۲۱ مارس ۱۹۲۷ در رایدبرگ –واقع در ایالت ساکسونی- متولد شد. پدرش یک کشاورز بود که البته در رشته حقوق تحصیل نموده ولی بعدها آن را رها کرده بود. مادرش نیز فقط تحصیلات ابتدایی را گذرانده بود. هنگامی که هانس دیتریش ده ساله بود، پدرش بر اثر جراحتی قدیمی جان خود را از دست داد.

او یکسال بعد به سازمان جوانان هیتلری پیوست. او در ۱۶ سالگی –هنگامی که هنوز در مدرسه به تحصیل مشغول بود- به نیروی هوایی آلمان پیوست. گنشر در سال ۱۹۴۵ به اسارت نیروهای آمریکایی درآمد. آنها وی را به ارتش بریتانیا تحویل دادند.

با پایان جنگ، گنشر می توانست در آلمان غربی ساکن شود اما برای آنکه در کنار مادرش باشد، به آلمان شرقی بازگشت. او مدت کمی به عنوان کارگر ساختمانی مشغول به کار بود تا آنکه تصمیم گرفت به درس خواندن بپردازد. او در دانشگاه مارتین لوتر در رشته های حقوق و اقتصاد تحصیل نمود. گنشر در سال ۱۹۴۹ پروانه وکالت خود را اخذ کرد.

ورود به عرصه سیاست

گنشر شیفته ی سیاست بود. او در آغاز دهه ۱۹۵۰ به حزب لیبرال دموکرات پیوست که از معدود احزاب مجاز در آلمان شرقی محسوب می شد. وی در چنین تشکیلات کوچکی به سرعت مدارج ترقی را طی کرد.

با افزایش فشارهای سیاسی بر احزاب لیبرال در آلمان شرقی، گنشر در سال ۱۹۵۲ به آلمان غربی گریخت و در شهر برمن ساکن شد. او که شدیداً مجذوب فعالیت حزبی بود، به حزب دموکرات های آزاد پیوست. استعداد سیاسی او به زودی مورد توجه اعضای حزب قرار گرفت؛ به نحوی که در سال ۱۹۵۹ او را به سمت دبیر کل حزب دموکرات آزاد برگزیدند.

در مقام وزارت

گنشر در سال ۱۹۶۵ به نمایندگی بوندستاگ (یکی از مجالس ملی آلمان) برگزیده شد. او چهار ماه رئیس حزب دموکرات گردید. بهترین فرصت برای گنشر در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۶۹ پیش آمد؛ هنگامیکه حزب حاکم از کسب اکثریت آراء بازماند و ناچاراً با حزب لییرال دموکرات، ائتلاف تشکیل داد. گنشر نیز در دولت جدید صاحب موقعیت ممتازی شد. او به سمت وزارت کشور رسید.

در مه ۱۹۷۴ رسوایی جاسوسی در دستگاه حکومتی آلمان غربی، ائتلاف مزبور را از هم گسیخت. قضیه از این قرار بود که یکی از مشاوران صدراعظم وقت –که رهبر حزب حاکم به حساب می آمد- مدتها تحت نظر سازمان اطلاعات آلمان غربی قرار داشت. سرانجام کاشف به عمل آمد که این فرد، جاسوس آلمان شرقی بوده است. این اتفاق باعث استعفای صدراعظم وقت گردید. حزب لیبرال دموکرات با بهره برداری از این شرایط، قدرت را قبضه کرد. گنشر صدراعظم و وزیر امور خارجه آلمان غربی شد.

اتحاد دو آلمان

در سال ۱۹۸۷ اصلاحات میخاییل گورباچف در شوروی گنشر را – که همچنان در مقام وزارت امور خارجه باقی مانده بود- به واکنش واداشت. او این اتفاق را “نقطه ی عطفی در تاریخ چهل سال مقابله ی بلوک شرق و غرب” نامید. او در آوریل ۱۹۸۹ طی یک سخنرانی بی سابقه، دو آلمان را یک مملکت واحد خواند و تعلق خاطر خود به زادگاهش –آلمان شرقی- را اعلام نمود.

در سپتامبر ۱۹۸۹ هزاران نفر از مردم آلمان شرقی به سفارت آلمان غربی در کشورهای چکسلواکی و لهستان مراجعه و درخواست پناهندگی کردند. گنشر همزمان با وزرای خارجه چکسلواکی، لهستان، آلمان شرقی و شوروی دیدار نمود.

او در ۳۰ سپتامبر از ساختمان سفارت آلمان غربی در پراگ برای هزاران نفر از اتباع آلمان شرقی سخنرانی و اعلام کرد که هیچ کس مانع از ورود آنها به آلمان غربی نخواهد شد. دیوار برلین –نماد جدایی ملت آلمان- سرانجام در ۹ نوامبر ۱۹۸۹ بدست مردم برلین از میان رفت و دو آلمان پس از چهار دهه به یکدیگر ملحق شدند.

گنشر که اکنون به باور بسیاری از آلمانی ها، ناجی اتحاد دو آلمان بود، محبوبیت خود را تا سالهای متمادی حفظ کرد. در مه ۱۹۹۲ او دو بار دچار حمله ی قلبی شد. همین امر موجب کناره گیری او از وزارت امور خارجه گردید. گنشر از آن پس، از تمامی امور دولتی فاصله گرفت. هیچ کس در تاریخ آلمان به اندازه ی او در مقام وزارت امور خارجه نبوده است. او ۱۸ سال (۱۹۷۴-۱۹۹۲) در این سمت به وضعیت سیاسی آلمان و منطقه سر و سامان بخشید.

هانس دیتریش گنشر سرانجام در ۳۱ مه ۲۰۱۶ میلادی در سن ۸۹ سالگی درگذشت.