چرا خون انسان بعد از بیرون آمدن از بدن نجس می‌شود؟

[ｷﾑ尺刀ﾑ乙]

چرا خون انسان بعد از بیرون آمدن از بدن نجس می‌شود؟


پرسش
چرا خون انسان بعد از بیرون آمدن از بدن نجس می‌شود؟
پاسخ اجمالی
آنچه بر ما واجب است عمل به تکالیف شرعیّه است، اما دانستن فلسفۀ تمام احکام، لازم و ضروری نیست. در عین حال با ملاحظۀ حکمت‌‌های بسیارى از احکام، درمی‌یابیم که تعالیم این دین، بر اساس حفظ و تأمین مصالح یا دفع مفاسد است.[1]
نجاست و طهارت علاوه بر آلودگی‌هایی که دارند، از احکام اعتباری‌اند تا به این وسیله مردم از آن نجس فاصله گرفته و در صورت تماس نیز احکامی دارد که مکلف باید آن‌را عمل کند.
با این مقدمه، در مورد دلیل عدم نجاست خون موجود در باطن انسان می‌توان دلایلی را به عنوان احتمال بیان کرد:
1. معمولاً خون باطن انسان کمتر مورد دسترسی بوده و لذا آن اجتنابی که نجاست خون برای آن وضع شده، خود بخود در این‌جا محقّق است و نیازی به حمل حکم نجاست بر آن نیست.
توجه به این استفتاء خالی از لطف نیست:
سؤال. گاهى دوستانم اشکال می‌کنند و می‌گویند اگر انسان دست به مردۀ سگ که حیوان نجس العین است بزند غسل، لازم نیست و فقط باید دست خود را بشوید، ولى انسان که اشرف مخلوقات است وقتى از دنیا رفت و سرد شد و کسى دست به بدن او زد اضافه بر شستن دست، باید غسل کند. علّت چیست؟ مگر انسان از سگ، نجس‌‌تر است، در صورتى که بر تمام موجودات، برترى دارد این مطلب را برایم روشن فرمائید؟.
جواب. ممکن است در بارۀ حکمت آن این چنین گفت که چون مردم، طبعاً از مردۀ حیوانات، متنفّرند کسى آن را مسّ نمی‌کند ولى مردۀ انسان در معرض تماسّ زندگان - خصوص خویشان و دوستانش- قرار دارد.[2]
2. شاید دلیل آن عسر و حرج باشد. زیرا به عنوان نمونه در صورت عفونت و خون آلود بودن گلو، اگر آن خون را نجس می‌دانستیم، آب بینی و آب دهان نیز به دلیل تماس با آن نجس شده و به همین ترتیب سرایت نجاست به تمام بدن به سادگی انجام می‌پذیرفت.

[1]. گلپایگانی، سید محمد رضا، مجمع المسائل، محقق، مصحح، کریمى جهرمى، علی، ثابتى همدانى، علی، نیرى همدانى‌، علی، ج ‌1، ص 107، قم، دار القرآن الکریم‌، چاپ دوم، 1409ق‌.
[2]. همان‌، ج ‌1، ص 106‌ و 107‌.

---

پرسش
چرا خداوند فرشته‌ها را آفرید؟ مگر نه این‌که خداوند به هیچ‌کس نیاز ندارد؛ پس این مسئله چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟

پاسخ اجمالی
اصل آفرینش فرشتگان مانند دیگر موجودات، براساس فیض خداوند بوده است؛ یعنی از آن‌جا که خداوند دارای علم و قدرت بی‌نهایت در خلق عالَم می‌باشد، تمام پدیده‌هایی که امکان خلقت در مورد آنها بوده، از جانب خداوند آفریده شده‌اند. خداوند متعال، براى عطا کردن از ناحیه خودش، هیچ محدودیتى ندارد، و هر چیز که لایق عطا شدن باشد، عطا می‌کند. اما در مقابل هر جا که عطا نمی‌کند، به دلیل محدودیت پذیرنده است، و تقصیری و کاستی در عطا کننده وجود ندارد.[1] فرشتگان نیز از این قاعده مستثنا نبوده و از آن‌جا که قابلیت حیات و وجود را داشتند؛ خداوند این نعمت را به آنها داد.
علاوه بر این باید توجه داشت؛ خداوند، این جهان و موجودات آن‌را نیکو آفرید،[2] همچنین خداوند نظام هستی را براساس قانون علت و معلول و رعایت ترتیب میان سلسله علل، خلق نموده است. امام صادق(ع) در این زمینه فرموده‌اند: «خداوند اشیاء و حوادث را تنها از طریق سبب‌هایشان جاری می‌کند».‏[3] براساس حکمت الهی و اراده و خواست خداوند، ربط بین نظام عالم با خداوند - در حالی‌که خداوند عاری از هرگونه ویژگی عالم ماده است- با واسطه‌ها انجام می‌شود. این واسطه در بسیاری مواقع فرشتگان هستند. سنت الهی بر این است که به وسیله واسطه‌هایی؛ نظیر فرشتگان، فیوضات پروردگار را به عالم ماده برساند و در عالم ماده هم واسطه‌های زیادی در رسیدن آنها به دست ما وجود دارد. در همین رابطه جایگاه وجود فرشتگان در نظام آفرینش تعریف می‌شود.
با تمام آنچه گفته شد؛ ممکن است علت اصلی خلقت فرشتگان چیز دیگری باشد که بر ما پوشیده است. همچنین می‌توان احتمال داد که عبادت فرشتگان، یک عبادت محض نیست بلکه برای کل عالم امکان و نیز عالم ماده، ثمراتی دارد. به بیان دیگر؛ عبادت آنها سوای بحث تکلیف داشتن یا نداشتن ایشان؛ اثراتی را بر همه مخلوقات و جهان هستی دارد و همین امر می‌تواند از علت‌های خلقت آنان باشد.

[1]. ر. ک: 76؛ هدف خلقت
[2]. سجده، 7: «او همان کسى است که هر چه را آفرید، نیکو آفرید».
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 183، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، محقق، مصحح، کوچه باغی، محسن بن عباسعلی،‏ ج 1، ص 6، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.