19-10-2014، 7:25
این مقاله رو از سایت جهت دار مشرق نیوز برداشتم و خیلی معتبر نیست:
موسیقی «رپ» چیست و «رپرها» چه کسانی هستند؟ ریشههای پیدایش این موسیقی به کجا و چه زمانی بازمیگردد؟ پای رپ چگونه به ایران باز شد؟ چرا موسیقی رپ در ایران به سوی ابتذال متمایل شد؟ مشهورترین رپرهای ایرانی چه کسانی هستند؟ با گزارش ویژه مشرق از رپ و رپرها همراه شوید.
گروه The Sugahill Gang
گروه «گانگسترهای انجیل» (Gospel
Gangstas)
گروه Native Deen که کارهایی در حمایت از مردم فلسطین نیز اجرا کرده است
اندی مینو (Andy Mineo)
انیه وست (Kanye West)
سروش لشگری (معروف به هیچکس) و یاسر بختیاری (معروف به یاس) از جمله رپرهای ایرانی هستند که نسبت به رپرهای متعدد مبتذلخوان، توانستهاند محتوای اجتماعی - انتقادی را در کارهای خود حفظ کنند. گرچه، در میان آثار آنها نیز مواردی نزدیک به محتوای مبتذل پیدا میشود.
برداشت نادرست از سبک رپ گانگستری در ایران موجب رشد نسخه داخلی آن با مضامین جنسی و روابط آزاد شده است
موسیقی «رپ» چیست و «رپرها» چه کسانی هستند؟ ریشههای پیدایش این موسیقی به کجا و چه زمانی بازمیگردد؟ پای رپ چگونه به ایران باز شد؟ چرا موسیقی رپ در ایران به سوی ابتذال متمایل شد؟ مشهورترین رپرهای ایرانی چه کسانی هستند؟ با گزارش ویژه مشرق از رپ و رپرها همراه شوید.
گروه گزارش ویژه مشرق - موسیقی به عنوان هنری مورد توجه، گاه آنچنان جنجال برمیانگیزدکه نظرات مثبت و منفی پیرامون خود را تغییر میدهد. یکی از جنجالبرانگیزترین سبکهای موسیقی در غرب و به ویژه در ایران، سبک رپ است. رپرها با ظاهر عجیب و غریب خود و فریادهای تند و تیزشان یک پدیده جالب توجه در غرب و در کشورهایی مانند ایران شدهاند. به ویژه از آنجا که این سبک هنوز جوان و در همه جا در حال تغییر و تحول است، اخبار آن توجه بسیاری را به خود جلب میکند. این مسأله بهانهای شد تا سری به محله کمترشناختهشده رپ و رپرها بزنیم؛ از کوچهپسکوچههای آن خبر بگیریم و ببینیم در خانههای این محله چیزی قابل توجه یا مناسب حال ما یافت میشود یا خیر.
در اینجا قصد ورود به مباحث تخصصی در حوزه نتهای موسیقی رانداریم؛ قصد پرداخت دقیق به تاریخچه فنی شکلگیری سبک رپ، تغییر و تحولات و شاخههای موسیقایی آن تاکنون را نیز نداریم؛ قصد بحث پیرامون حکم فقهی یا قانونی در مورد رپخوانی را نیز نداریم؛ و نهایتاً اگر چه در خلال بحث از برخی رپرها نام میبریم اما قصدتبلیغ رپ و رپِرها را نیز نداریم و این نام بردنها هرگز به منزله تأیید یا تطهیر رپرها نیست؛ بلکه محور این نوشتار، بررسی ژانرهای متنوع رپ ونقش فرهنگی- اجتماعی رپِرها در جوامع غربی و ایران است و اینکه آیا اساساً چیزی در دنیای رپ پیدا میشود که قابلیت متناسبسازی با فرهنگ ایرانی-اسلامی ما را داشته باشد؟
رپ از کجا شروع شد و چرا؟
برخی ادعا کردهاندریشه موسیقی رپ به جامائیکا در دهه 1960 میلادی بازمیگردد، زمانی که خوانندگان در مراکز تفریحی به جای صحبت کردن در میان پخش دو موسیقی، ترجیح دادند در حین پخش آن صحبت کنند. برخی حتی به دورههای گذشته در دو سه قرن پیش اشاره میکنند که بردگان در محافل رقص و آواز خود چیزی شبیه به رپ میخواندند. اما به هر حال موسیقی رپ ابتدا در آمریکا و در دهه 1970 میلادی به جهان معرفی شد، زمانی که خوانندگان آفریقایی-آمریکایی به دلیل مشکلات مالی توان شرکت در دورههای آموزشی و یا تأسیس و استفاده از استودیوهای مجهز جهت ضبطترانه خود را نداشتند. این سیاهپوستان که از تبعیض و فقر خسته شده بودند، محتوای اعتراضی و عدالتخواهانه را در ترانههای بینظم خود میگنجاندند. به سبک رپ، تسامحاً سبک «هیپ هاپ» هم گفته میشود.
گسترش سبک رپ درآمریکا علاوه بر اینکه با اعتراضات عدالتطلبانه سیاهان علیه نژادپرستی سیستماتیک همراه بود، دستکم همزمان است با دو جنبش فکری و اجتماعی در جهان توسعهیافته که بسیار به اختصار به آن دو اشاره میکنیم:
- جنبش فکری پستمدرنیسم: این مکتب شامل همه نظریهپردازانی است که به نوعی با قواعد خشک مدرنیسمدر تعریف خاص از عقل، توسعه، خیر اخلاقی، سیر تاریخ، ساختار اجتماعی، سبک زندگی و مانند آن مخالف هستند و معتقدند این تعاریف، بیطرفانه و علمی نیست. برای مثال در تعریف مدرن از سیر تاریخ بشر، همه تحولات گذشته در یک سیر خطی تصور می شود که اوج تکامل آن در جوامع توسعهیافته غربی قابل مشاهده است و بهترین سبک زندگی، همان سبک زندگی سفیدپوستان مرفه چند کشور معدود اروپایی و آمریکایی دانسته میشود. جالب اینکه یکی از ریشههای اصلی پستمدرنیسم، مخالفت با نگاه رشتههای مدرن مردمشناسی و قومشناسی به اقوام آفریقایی و آسیایی است. پستمدرنها معتقد بوده و هستند که مردمشناسی مدرن، گویی تفاوتی میان پژوهش در یک گروه از انسانهای آفریقایی با گلهای از حیوانات وحشی در جنگلهای آفریقا قائل نیست!
- جنبش اجتماعی چپجدید: بلندشدن صدای دانشجویان چپگرا در اروپا به ویژه در فرانسه جهان غرب را بایک شوک بزرگ مواجه ساخت. شورش بزرگی که دانشجویان در 1968 به راهانداختند، بدون گرایش به شوروی سابق، نسبت به رویههای ظالمانه و فاصله طبقاتی در نظام سیاسی-اقتصادی لیبرالیسم معترض بود. ریشه این جنبش در مکتب فرانکفورت قرار داشت که یورگن هابرماس آخرین و برترین فیلسوف آن به شمار میرود. جنبش تسخیر والاستریت که به جنبش 99% نیز مشهور است، از نسلهای بعدی همان دانشجویان چپگرا محسوب میشود.
این گروهها مدعی هستند مارکسیسم اگر چه نمیتواند یک نظام مطلوب را ایجاد کند،اما انتقاداتی که به نظام لیبرالیسم وارد میکند قابل تأمل است. عمده توجه این گروه به ارتباطات پنهانی است که میان رسانههای جمعی، ثروتمندان، سیاستمداران و صاحبان صنایع در جوامع غربی وجود دارد، به گونهای که آزادی فکر و عمل را از شهروندان عادی گرفته و روز بروز به فاصله طبقاتی و امتیازات انحصاری در همه حوزهها میافزاید.
موسیقی رپ باهمه این مفاهیم و حرکتها پیوند خورد و از دایره محدود سیاهپوستان آمریکایی، به هر جایی که جوانانی معترض نسبت به وضعیت حاکم در جامعه یا حکومت وجود داشته باشند، کشیده شد. ابتدا سفیدپوستان به عنوان آهنگساز و تنطیمکننده در کنار خوانندگان سیاهپوست ترانه ساختند اما به تدریج رپخوانهای سفیدپوست هم فراوان شدند.
ویژگیهای کلیسبک رپ
شاید اولین ترانهای که به نام رپ به انتشار عمومی رسید، «طرب رپرها» (Rapper’s Delight)بود. سازندگان این ترانه یعنی گروه TheSugarhill Gang که نام خود را از یکی از محلاتشهر نیویورک گرفتهاند، با گیتار، طبل و دستزدن به ضبط ترانه میپرداختند.
گروه The Sugahill Gang
سبک رپ در یکنگاه کلی و بدون ورود به جزئیات فنی، چند ویژگی موسیقایی و کلامی دارد که در سالهای اولیه پیدایش رپ بسیار آشکارتر بوده است:
- ویژگیهای موسیقاییسبک رپ: ضربآهنگ تند + بیاعتنایی به ساختارهای آهنگسازی
- ویژگیهای کلامیسبک رپ: بیاعتنایی به ساختارهای شعری و قافیهسازی + انتقاد با چاشنی طنز + بیانتلخ واقعیتهای ناشنیده از معضلات اجتماعی و اقتصادی در طبقات پایین
در واقعهنرمندان این سبک، تلاش کردند تمام اجزای آن را برای اعتراض به وضع حاکم و شکستن هاله قدسی و سنگین پیرامون آن بکار گیرند و بجای آن، همه را به جدیگرفتن مشکلات واقعی مردم، فارغ از تبلیغات پوشالی رسانهها و ژستهای رسمی دعوت کنند. ضربآهنگ تند، نشاندهنده درددلهای فراوان و عصبانیت از معضلات اجتماعی است؛ بیاعتنایی به ساختارهای آهنگسازی و قافیهپردازی نیز ناشی از نارضایتی فرد از وضعیت موجود و مخالفت با مشکلاتی است که ساختارهای رسمی مدرنیسم بر جامعه تحمیل کرده است. به بیان دیگر خواننده با همه توان و بکارگیری همه ابزارهایی که در اختیار دارد، هواداران خود را به شکستن تصورات نادرست از پیشرفت جامعه و توجه به واقعیتهای تلخ و ناشنیده از زندگی محرومان مجبور میکند.
رپ به مرور زمان بر سایر سبکهای موسیقی اثر گذاشت و درترکیب با آنها به ویژه پاپ، جاز و فانک (که برخی ریشه سبک رپ را نیز در همین سبکها جستجو میکنند)، سبکهای جدیدی را ابداع کرد. هر خوانندهای به ویژه برای سودآوری بیشتر، تلاش کرد موسیقی رپ را با سبکهای محلی در کشور خود ترکیب کند.
ژانرهای نوین در سبک رپ
امروزهعلاوه بر ژانر کلاسیک رپ که محتوای عدالتطلبانه آن را شرح دادیم، یکی از جریانهای اصلی در سبک رپ، «رپ گانگستری» است که مبدع آنرپرهایی چون choolly Dو Ice-T بودند. گروه «دشمن عمومی» (Public
Enemy) نیز ابتکاراتی در سبک رپ ایجادکرد به گونهای که برخی این گروه را بنیانگذار و مبدع ژانر گانگستری میدانند. یکی از ترانههای مشهور آنها با نام «علیه قدرت بجنگ» (FightThe Power) در مورد برخورد نابرابر پلیسعلیه سیاهپوستان در آمریکا بود.
Enemy) نیز ابتکاراتی در سبک رپ ایجادکرد به گونهای که برخی این گروه را بنیانگذار و مبدع ژانر گانگستری میدانند. یکی از ترانههای مشهور آنها با نام «علیه قدرت بجنگ» (FightThe Power) در مورد برخورد نابرابر پلیسعلیه سیاهپوستان در آمریکا بود.
در واقع اگر چه ژانر گانگستری رگههایی از عدالتخواهیاولیه را حفظ کرد، اما با استفاده از آن، دستههای بزهکار شهری که گرفتار فقر، خشونت و فساد هستند، محتوای خود را وارد سبک رپ کردهاند. مواد مخدر، قانونشکنی، جملات مبتذل و تحقیرآمیز نسبت به زنان و مطالبی مانند این، با کلماتی رکیک و جملاتی خشن با ضربآهنگی تند و تا حدودی آشفته بیان میشوند. این مسأله موجب شدهعمده ترانههای رپ صفت 18+ بگیرند. یکی از نمونههای برجسته که موجب شهرت این ژانرشد، گروه N.W.A است که در اینجا میتوان از آهنگ مشهورشان «مستقیم، بیرون ازکامپتون» (Straight Out ofCompton) نام برد. بسیاری از ترانههایگانگستری زن را در حد یک ملعبه جنسی فروکاستند بلکه از تصاویر نامناسب نیز برای تبلیغ گروهها و آلبومهای رپ استفاده کردند.
با این حال به ویژه پس از ورود خوانندگان زن به سبک رپ که امروزه دیگرتعدادشان کم نیست، برخی از آنها تلاش کردند از حیثیت زنان دفاع کنند. در واقع نه فقط در مورد زنان، بلکه همه ویژگیهای محتوایی جریان گانگستری که بیان شد مانند خشونت و مواد مخدر، توسط برخی خوانندگان و گروههای ترانهساز که از اواخر دهه 1980 میلادی ظهور کردند، زیر سؤال رفت؛ تا جایی که ژانر جدیدی به نام «رپ مسیحی»، «انجیلی» یا «مقدس» توسط این منتقدان ایجاد شد. یکی از اولین رپرهای مسیحی استیون وایلی (Stephen Wiley)بود که برای کودکان، انجیل تدریس میکرد. وی در 1985 میلادی ترانهای با نام «زنگ تفریح انجیل» (Bible Break) منتشر کرد.
برخی رپرهای گانگستری پس از رواج رپ مذهبی، تغییر رویکرد داده و بدان پیوستندمانند گروه «گانگسترهای انجیل» (Gospel
Gangstas). محتوای ژانر مسیحی عمدتاً بهاخلاق، ایمان، وجدان و مانند آن برمیگردد و در بسیاری موارد نیز بر اساس این مبانی به سراغ مسائل جامعه مدرن و یا مشکلات سیاهان و فقیران میرود. در واقع این ژانر، زبان حال یک انسان مؤمن در هیاهوی جامعه مدرن است، تناقضهایی که میان زندگیاش، وضعیت جامعهاش و تعالیم دینیاش میبیند و تلاش میکند با یک انگیزه مذهبی و انسانی به حل آن بپردازد. لازم به ذکر است بسیاری از رپرها که در ژانرهای دیگر ترانه میسرایند، شاید برای گسترش هواداران خود یا برای ایجاد تنوع، هر از چندی یک ترانه نیز در ژانر مذهبی منتشر میکنند.
Gangstas). محتوای ژانر مسیحی عمدتاً بهاخلاق، ایمان، وجدان و مانند آن برمیگردد و در بسیاری موارد نیز بر اساس این مبانی به سراغ مسائل جامعه مدرن و یا مشکلات سیاهان و فقیران میرود. در واقع این ژانر، زبان حال یک انسان مؤمن در هیاهوی جامعه مدرن است، تناقضهایی که میان زندگیاش، وضعیت جامعهاش و تعالیم دینیاش میبیند و تلاش میکند با یک انگیزه مذهبی و انسانی به حل آن بپردازد. لازم به ذکر است بسیاری از رپرها که در ژانرهای دیگر ترانه میسرایند، شاید برای گسترش هواداران خود یا برای ایجاد تنوع، هر از چندی یک ترانه نیز در ژانر مذهبی منتشر میکنند.
گروه «گانگسترهای انجیل» (Gospel
Gangstas)
چند رپر جدید در ژانر مسیحی
در اینجا قصد داریم چند رپر در ژانر مسیحی را بشناسانیم.شناختن این رپرها در حد اجمالی و شنیدن بخشهایی از ترانههای آنها که در لینکهای پایانی میآید، شاید ما را با بخشی کمترشناختهشده از دنیای رپ آشنا کند. البته برخی از این خوانندگان گاهی در ژانرهای دیگر نیز ترانه خوانده و میخوانند. لازم به ذکر است برخی از ترانههای ژانر مذهبی در زمان خود در صدر جدول فروش جهانی رپ قرار گرفته است:
·
گروه «دین بومی» ( Native
Deen) متشکل از سه رپر مسلمان درواشنگتن است که هدف خود را حفظ ایمان و زندگانی بهتر در جوامع مدرن اعلام کردهاند و عمدتاً به مسائل پیشروی مسلمانان آمریکا میپردازند. این افراد که از تبار آمریکایی-آفریقایی هستند، تا کنون در 60 شهر در سراسر جهان به اجرای موسیقی پرداختهاند.
گروه «دین بومی» ( Native
Deen) متشکل از سه رپر مسلمان درواشنگتن است که هدف خود را حفظ ایمان و زندگانی بهتر در جوامع مدرن اعلام کردهاند و عمدتاً به مسائل پیشروی مسلمانان آمریکا میپردازند. این افراد که از تبار آمریکایی-آفریقایی هستند، تا کنون در 60 شهر در سراسر جهان به اجرای موسیقی پرداختهاند.
گروه Native Deen که کارهایی در حمایت از مردم فلسطین نیز اجرا کرده است
·
آمیشو برکت (Sho Baraka)از رپرهای آمریکایی است که در آلبوم اخیر خود با نام «دهمین فوقالعاده» (Talented Tenth) بار دیگر بهمسائل طبقه محروم در آمریکا توجه کرده و بر مبنای تعالیم انسانی مسیح، پرسشهای تلخی را پیرامون طبقاتیبودن جامعه آمریکا، نژادپرستی و تبعیض جنسی مطرح میسازد، گر چه استفاده وی از برخی الفاظ معمول در رپ گانگستری مخالفتهایی را در میان هوادارنش برانگیخت.
آمیشو برکت (Sho Baraka)از رپرهای آمریکایی است که در آلبوم اخیر خود با نام «دهمین فوقالعاده» (Talented Tenth) بار دیگر بهمسائل طبقه محروم در آمریکا توجه کرده و بر مبنای تعالیم انسانی مسیح، پرسشهای تلخی را پیرامون طبقاتیبودن جامعه آمریکا، نژادپرستی و تبعیض جنسی مطرح میسازد، گر چه استفاده وی از برخی الفاظ معمول در رپ گانگستری مخالفتهایی را در میان هوادارنش برانگیخت.
·
لِکره مور (Lecrae Moore) خواننده تگزاسی است که در جوانی متحول شده است. وی از مؤسسانبنیاد Reachlifeدر آمریکا است که شبکهای از کلیساها را به هم مرتبط میسازد.
لِکره مور (Lecrae Moore) خواننده تگزاسی است که در جوانی متحول شده است. وی از مؤسسانبنیاد Reachlifeدر آمریکا است که شبکهای از کلیساها را به هم مرتبط میسازد.
·
اندی مینو (Andy Mineo) معروف به ام.سی. از رپرهای جوان نیویورکی است. وی عضو گروه موسومبه «آتشبس» شده و به توزیع انجیل در مناطق فقیرنشین آمریکا نیز میپردازد.
اندی مینو (Andy Mineo) معروف به ام.سی. از رپرهای جوان نیویورکی است. وی عضو گروه موسومبه «آتشبس» شده و به توزیع انجیل در مناطق فقیرنشین آمریکا نیز میپردازد.
اندی مینو (Andy Mineo)
·
بابی بیشاپ (Bobby Bishop) ترانهسرا و خواننده پرکار رپ است که عمدتاً با آلبوم مشهور خوددر سال 2005 یعنی Government Name شناخته شد.
بابی بیشاپ (Bobby Bishop) ترانهسرا و خواننده پرکار رپ است که عمدتاً با آلبوم مشهور خوددر سال 2005 یعنی Government Name شناخته شد.
·
کانیه وست (Kanye West) خواننده رپ، آهنگساز، تنظیمکننده ترانه، کاردگران فیلم و طراحمد است، متولد جورجیا و از هنرمندان مبتکر و البته بسیار پرحاشیه. با این حال آلبوم وی با نام «ترک تحصیل کالج» و ترانه وی با نام «مسیح قدم میزند» در سال 2004 با استقبال فراوان از جانب طرفداران ژاندر مذهبی روبرو شد. آلبوم آخر وی با نام Yeezus(که هر شنوندهای را به یاد Jesus یا مسیح میاندازد) و یکی از ترانههای آن با نام «من یک خداهستم» میلادی نیز با نظرات موافق و مخالف فراوانی روبرو شد.
کانیه وست (Kanye West) خواننده رپ، آهنگساز، تنظیمکننده ترانه، کاردگران فیلم و طراحمد است، متولد جورجیا و از هنرمندان مبتکر و البته بسیار پرحاشیه. با این حال آلبوم وی با نام «ترک تحصیل کالج» و ترانه وی با نام «مسیح قدم میزند» در سال 2004 با استقبال فراوان از جانب طرفداران ژاندر مذهبی روبرو شد. آلبوم آخر وی با نام Yeezus(که هر شنوندهای را به یاد Jesus یا مسیح میاندازد) و یکی از ترانههای آن با نام «من یک خداهستم» میلادی نیز با نظرات موافق و مخالف فراوانی روبرو شد.
انیه وست (Kanye West)
·
کا.بی. یا کوین بِرگس (KB) پس از طلاق والدینش به خلافکاریهایی دچار شد اما بواسطه یکدوست، توبه کرده و اکنون یکی از رپرهای ژانر مذهبی است.
کا.بی. یا کوین بِرگس (KB) پس از طلاق والدینش به خلافکاریهایی دچار شد اما بواسطه یکدوست، توبه کرده و اکنون یکی از رپرهای ژانر مذهبی است.
·
کا.جِی. 52 (K.J-52) کار خود را به صورت رسمی از سال 2000 آغاز کرده و مانند لکره، برندهجایزه Dove شد (در سال 2004 و2007). این جایزه هر سال به بهترین موسیقی رپ تعلق میگیرد.
کا.جِی. 52 (K.J-52) کار خود را به صورت رسمی از سال 2000 آغاز کرده و مانند لکره، برندهجایزه Dove شد (در سال 2004 و2007). این جایزه هر سال به بهترین موسیقی رپ تعلق میگیرد.
اینها تنها چند رپر معروف در میان دهها رپر مسیحی هستند. اینکهمیگوییم «رپرهای مسیحی» یا «مقدس» به این معنا نیست که آثار آنها مورد تأیید ما است. اساساً قصد این گزارش پرداختن به این موضوعات یا صدور حکم درباره رپ و رپرها نیست. تنهاخواستیم بگوییم دنیای رپ، اینگونه خوانندگان را نیز شامل میشود که از رپ برای بیان تعالیم مذهبی و چالشهای زندگی انسان مؤمن سود میبرند. رپ با همه این رپرها باید در نظر گرفته شود. شاید نتوان همه را به یک چوب راند.
رپ در ایران چه میکند؟
اولین آلبوم رپ که در ایران با مجوز رسمی منتشر شد،«اسکناس» از شاهکار بینشپژوه در 1383 شمسی بود که موضوع عمده آن انتقاد از فاصله طبقاتی بود و چاشنی تغزل و طنز داشت. پس از آن میتوان از سروش لشگری (هیچکس) و یاسر بختیاری (یاس) به عنوان دو رپر مشهورتر نام برد.
در رسانه ملی تنها ترانههایی که به سبک رپ پخش شده است،ترانههای رضا عطاران در تیتراژ برخی مجموعههای تلویزیونی یعنی «ترش و شیرین» و «متهم گریخت» بوده است. این ترانهها ترکیبی ار رپ و پاپ بود. برخی از خوانندگان دیگر نیز که به رپر مشهورند، در واقع بیشتر ترکیبی از این دو سبک را اجرا میکنند.
تیتراژ سریال "ترش و شیرین" اولین نمونه از آهنگهای تلفیقی رپ و پاپ بود که در سیمای ملی پخش شد
به تدریج رپرهای ایرانی هر یک برای خود نام مستعاری انتخابکرده و از این سبک برای اهداف مختلفی بهره بردند. هماکنون خوانندگان فراوانی در این سبک میخوانند. البته واقعیت آن است که بسیاری از آنها به بیراهه رفتهاند و بعضاً استودیوهای زیرزمینی آنها پلمب و پایگاههای اینترنتی آنها فیلتر شده است.
سروش لشگری (معروف به هیچکس) و یاسر بختیاری (معروف به یاس) از جمله رپرهای ایرانی هستند که نسبت به رپرهای متعدد مبتذلخوان، توانستهاند محتوای اجتماعی - انتقادی را در کارهای خود حفظ کنند. گرچه، در میان آثار آنها نیز مواردی نزدیک به محتوای مبتذل پیدا میشود.
دستهبندیهای متعددی از رپ فارسی ارائه شده ولی به نظر میرسدجدا از برخی رپرها چون امیر مقصودلو (تتلو) که ترانههای متنوعی در ژانرهای مختلف میخواند، سه ژانر اصلی در رپ فارسی تقریباً قابل تمییز است:
1.
گروه اول کسانی هستند که به نظر میرسد رپ را بهتر شناختهاند. آنها در بسیاریاز ترانهها از ژانر کلاسیک رپ (انتقاد به مسائل اجتماعی) ویا ژانر مذهبی بهره میگیرند، یعنی یا از رپ برای بیان مشکلات زندگی مردم کوچه و بازار یعنی درد محرومین جامعه و اعتراض به برخی رویههای اجتماعی و سیاست دولتها بهره میگیرند و فقر و کمبود امکانات، طلاق، بیماری، بیکسی و مانند آن را به تصویر میکشند؛ ویا در ترانههای خود به بیان مفاهیم اخلاقی (فردی یا اجتماعی) و مضامینی چون صبر و مقاومت، عشق به مادر، وطندوستی، بیاعتباری دنیا و مانند آن با زبان عامیانه و در دل مسائل ملموس زندگی مردم میپردازند. در بسیاری از ترانهها ترکیبی از این دو ژانر ارائه میشود. یاس، هیچکس و پیشرو از این رپرها به شمار میآیند.
گروه اول کسانی هستند که به نظر میرسد رپ را بهتر شناختهاند. آنها در بسیاریاز ترانهها از ژانر کلاسیک رپ (انتقاد به مسائل اجتماعی) ویا ژانر مذهبی بهره میگیرند، یعنی یا از رپ برای بیان مشکلات زندگی مردم کوچه و بازار یعنی درد محرومین جامعه و اعتراض به برخی رویههای اجتماعی و سیاست دولتها بهره میگیرند و فقر و کمبود امکانات، طلاق، بیماری، بیکسی و مانند آن را به تصویر میکشند؛ ویا در ترانههای خود به بیان مفاهیم اخلاقی (فردی یا اجتماعی) و مضامینی چون صبر و مقاومت، عشق به مادر، وطندوستی، بیاعتباری دنیا و مانند آن با زبان عامیانه و در دل مسائل ملموس زندگی مردم میپردازند. در بسیاری از ترانهها ترکیبی از این دو ژانر ارائه میشود. یاس، هیچکس و پیشرو از این رپرها به شمار میآیند.
2.
برخی خوانندگان اگر چه مضمون اعتراضی رپ را حفظ کردهاند اما متاسفانه برخلافگروه اول افراط کرده و اعتراض خود را بر کلیت نظام سیاسی و حتی دین نشانه رفتهاند، مانند دیو و شاهین نجفی. این افراد در ترانههای خود به صراحت از لزوم براندازی نظام سیاسی و ارتداد از اسلام دعوت میکنند. بیان اعتراضآمیز این گروه، همه مشکلات را ناشی از این دو عامل میداند و با زبانی تلخ دو گزینه را پیشروی شنوندگان خود میگذارند: انقلاب بنیادی برای تغییر همه چیز، یا خودکشی. این گروه به اشتباه برای اصلاحابرو، چشم را کور میکنند و به جای حل مشکل، بر مشکلات میافزایند.
برخی خوانندگان اگر چه مضمون اعتراضی رپ را حفظ کردهاند اما متاسفانه برخلافگروه اول افراط کرده و اعتراض خود را بر کلیت نظام سیاسی و حتی دین نشانه رفتهاند، مانند دیو و شاهین نجفی. این افراد در ترانههای خود به صراحت از لزوم براندازی نظام سیاسی و ارتداد از اسلام دعوت میکنند. بیان اعتراضآمیز این گروه، همه مشکلات را ناشی از این دو عامل میداند و با زبانی تلخ دو گزینه را پیشروی شنوندگان خود میگذارند: انقلاب بنیادی برای تغییر همه چیز، یا خودکشی. این گروه به اشتباه برای اصلاحابرو، چشم را کور میکنند و به جای حل مشکل، بر مشکلات میافزایند.
مضامین وطنپرستانه از جمله موضوعاتی است که رپرها به آن میپردازند
3.
گروه سوم که شاید عمده خوانندگان رپ را در بر میگیرد و به سبک گانگسترینزدیکترند، از ضربآهنگ خاص رپ بهره گرفته و ترانههای آنها معمولاً تغزلهایی سطحی با زبانی مبتذل است، مانند گروهها و افرادی موسوم به زدبازی، حسین تهی، ساسی مانکن و آرمین 2AFM.بیان اعتراضآمیزی که گاهی توسط این رپرها استفاده میشود، عمدتاً به گلایه از نامرادی معشوق یا نارضایتی و فروپاشی روانی ناشی از روابط آزاد برمیگردد. این خوانندگان مخاطب خود را جوانانی در نظر گرفتهاند که در خیابان کلانشهرها به دنبال روابط آزاد جنسی و پارتیهای شبانه هستند.
گروه سوم که شاید عمده خوانندگان رپ را در بر میگیرد و به سبک گانگسترینزدیکترند، از ضربآهنگ خاص رپ بهره گرفته و ترانههای آنها معمولاً تغزلهایی سطحی با زبانی مبتذل است، مانند گروهها و افرادی موسوم به زدبازی، حسین تهی، ساسی مانکن و آرمین 2AFM.بیان اعتراضآمیزی که گاهی توسط این رپرها استفاده میشود، عمدتاً به گلایه از نامرادی معشوق یا نارضایتی و فروپاشی روانی ناشی از روابط آزاد برمیگردد. این خوانندگان مخاطب خود را جوانانی در نظر گرفتهاند که در خیابان کلانشهرها به دنبال روابط آزاد جنسی و پارتیهای شبانه هستند.
کلیپی از یاسر بختیاری (یاس) با موضوع کودک سرطانی
این دستهبندی کلی نشان میدهد که برخی از تصورات اولیه ازرپ فارسی نادرست است:
·
این گونه نیست که همه ترانههای رپ، موزیک متن پارتیهای نامشروع باشد.ضربآهنگ رپ میتواند به دلیل ماهیت چالشبرانگیز و منتقدانه آن باشد نه اینکه لزوماً مناسب رقص و آواز تهیه شده است.
این گونه نیست که همه ترانههای رپ، موزیک متن پارتیهای نامشروع باشد.ضربآهنگ رپ میتواند به دلیل ماهیت چالشبرانگیز و منتقدانه آن باشد نه اینکه لزوماً مناسب رقص و آواز تهیه شده است.
·
این گونه نیست که همه رپرهای منتقد با اصل نظام سیاسی یا دین مردم مخالف باشند. بلکه به جز چند رپر دست چندم، سایر خوانندگان شاخص رپ به برخی رویههای اجتماعی یا برخی سیاست دولتها انتقاد میکنند و خواستار رفع فقر و درمان دردهای محرومین جامعه هستند. و البته آن دسته از خوانندههایی که ترانههایی با مضامین مبتذل و الفاظ رکیک اجرا میکنند از سوی دسته اول رپرها نیز طرد شده و وصلهای ناجور برای این سبک موسیقی به حساب میآیند.
این گونه نیست که همه رپرهای منتقد با اصل نظام سیاسی یا دین مردم مخالف باشند. بلکه به جز چند رپر دست چندم، سایر خوانندگان شاخص رپ به برخی رویههای اجتماعی یا برخی سیاست دولتها انتقاد میکنند و خواستار رفع فقر و درمان دردهای محرومین جامعه هستند. و البته آن دسته از خوانندههایی که ترانههایی با مضامین مبتذل و الفاظ رکیک اجرا میکنند از سوی دسته اول رپرها نیز طرد شده و وصلهای ناجور برای این سبک موسیقی به حساب میآیند.
برداشت نادرست از سبک رپ گانگستری در ایران موجب رشد نسخه داخلی آن با مضامین جنسی و روابط آزاد شده است
·
ترانههای رپ اگر چه شتاب زیادی در بیان کلمات خود دارند، اما این مسأله موجب نمیشود خوانندگان هدفمند و باشخصیت، کلمات نامناسب و رکیک را به صورت لجامگسیخته در جملات شعرگونه خود بگنجانند. هرچند تعدد خواننده در این سبک بویژه در کشورمان، موجب غلبه ابتذال در موسیقی رپ فارسی شده است و اصولا در جامعه موسیقی رپ ناخودآگاه سبکی مبتذل و مملوء از ابتذال کلامی و محتوایی با گرایشهای جنسی و روابط بیقید و نامشروع را به ذهن متبادر میسازد و همین موضوع سبب شده است تا تقریبا راه برای ورود این سبک به عرصه موسیقی مجاز - اگر نگوییم بسته - اما بسیار دشوار شود.
ترانههای رپ اگر چه شتاب زیادی در بیان کلمات خود دارند، اما این مسأله موجب نمیشود خوانندگان هدفمند و باشخصیت، کلمات نامناسب و رکیک را به صورت لجامگسیخته در جملات شعرگونه خود بگنجانند. هرچند تعدد خواننده در این سبک بویژه در کشورمان، موجب غلبه ابتذال در موسیقی رپ فارسی شده است و اصولا در جامعه موسیقی رپ ناخودآگاه سبکی مبتذل و مملوء از ابتذال کلامی و محتوایی با گرایشهای جنسی و روابط بیقید و نامشروع را به ذهن متبادر میسازد و همین موضوع سبب شده است تا تقریبا راه برای ورود این سبک به عرصه موسیقی مجاز - اگر نگوییم بسته - اما بسیار دشوار شود.
ترانههایی با مضمون عشق به ایران و حتی ترانههای رپ مذهبی در میان انبوهی از آثار مبتذل نتوانسته است برداشت رایج نسبت به سبک رپ و رپرها در ایران را تعدیل کند
جمعبندی
سبک رپ ابتدا در جوامع فراصنعتی و متأثر از مکاتب منتقدمدرنیسم زاده شده و با ریتم ساختارشکنانه و محتوای اعتراضی خود، صدای اعتراض طبقات پایین به ناعدالتی بوده است اما بخشی از آن به تدریج اسیر فسادهای خیابانی، خشونت، اعتیاد و محتواهایی از این دست شد، به گونهای که برخی خوانندگان در نقد ترویج فساد و خشونت توسط ژانر گانگستری، ژانر مسیحی را رواج دادند. با ورود سبک رپ به ایران، برخی ناظران اجتماعی بدون درک وجود این ژانرهای متفاوت، به دلیل غلبه ژانر گانگستری در غرب، تصور کردند همه رپ همان خشونت و فساد است. از این رو با این درک نادرست، قضاوتهای مثبت و منفی نادرستی انجام دادند و موسیقی رپ به جامعه ایران به عنوان موسیقی مبتذل شناسانده شد.
اثر دیگری از یاسر بختیاری با موضوع پرداختن به معضلات اجتماعی و دانشآموزان در آتش سوخته
به بیان دیگر سبک موسیقی رپ، عناصری دارد که تنها یکی ازآنها ریتم تند کلام و قافیههای نامنظم است. عنصر مهم دیگر در این سبکِ نسبتاً جدید که معمولاً –حتی از جانب برخی رپرها- کمتر بدان دقت میشود، محتوای آناست؛ محتوایی که در غرب، به ویژه در سالهای ابتدایی تلاش میکند صدای عدالتخواهی پابرهنگان و محرومان را به گوش مرفهان بیدرد برساند و در یکی دو دهه اخیر نیز با نام ژانر مسیحی توانسته است اقشار مذهبی غرب را به خود متوجه سازد.
در واقع سبک رپ مانند همه سبکهای دیگر، یک ابزار برای بیانمفاهیم و تلقین احساس است. این نوع استفاده شاعر، خواننده و آهنگساز از این سبک است که نشاندهنده میزان آشنایی وی با مباحث نظری پیرامون آن، عمق فکری و دغدغههای هنرمند و نهایتاً والایی یا پستی شخصیت وی است. بنابر این منصفانه نیست یک قضاوت کلی در مورد همه رپِرها داشته باشیم. به نظر میرسد نمیتوان رپرها را به صورت کامل محکوم یا به صورت کامل تأیید کرد. حتی شاید درست نباشد همه ترانههای یک رپر را تأیید یا رد کرد. هر ترانه رپ، بررسی جداگانه و قضاوت منصفانه را از شنوندگانش میطلبد.
نکته آخر اینکه ژانرهای متنوع در سبک رپ، به ما این امکان را گوشزد میکند که برخی از محتواهای آن، با تغییراتی کم یا زیاد، میتواند همخانوادههایی در تعالیم دینی و فرهنگ ایرانی ما بیابد. به ویژه در اینجا میتوان از ژانر کلاسیک که عدالتطلب و فقرستیز و استکبارستیز بوده است و ژانر مسیحی که با نگاهی اخلاقی و دینی به بیان چالشهای زندگی مدرن میپردازد، نام برد. همانطور که در ابتدا متذکر شدیم، در اینجا قصد بیان حکم فقهی و قانونی یا هواداری از برخی رپرهای ایرانی را نداریم، بلکه با توجه به فراگیری روزافزون این سبک از موسیقی در میان نسل جوان - بویژه در کلانشهرها - که متناسب با ریتم تند زندگی است، تنها به وظیفه هنرمندان متعهد برای بهرهگیری از این ابزار هنری نسبتاً جدید و تولید ترانههایی با سبک رپ اشاره میکنیم که با سبک زندگی و فرهنگ بومی ما همخوان باشد.