تنگه چاهکوه

[spent †]

تنگه شگفت انگیز “چاهکوه” در روستای چاهوی شرقی جزیره قشم،با حفره ها و دالان ها و اشکال اعجاب آور در دیواره های خود بیننده را مبهوت می کند. نظیر این پدیده زمین شناسی در آلمان، انگلیس، چین، آمریکا و چند کشور دیگر وجود دارد.
تنگه چاهکوه، پدیده ای شگفت از فرسایش سنگ های رسوبی زمین، در جزیره قشم واقع شده است. دره یا تنگه چاهکوه، در بخش شهاب از توابع شهرستان قشم، دره ای به عمق 100 متر، نمایشی از فرسایش سنگ های رسوبی است. این دره در 70 کیلومتری شهر قشم و در کنار روستای چاهوی شرقی، در بخش غربی ساحل شمالی جزیزه قشم قرار دارد و یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم است. این دره شگفت انگیز، در دل کوه سنگی یکپارچه که به شکل ضربدر برش خورده قرار دارد .
چاهکوه در ابتدا عریض و با دیواره های بلند در برابر دیدگان مخاطب ظاهر می شود، ولی به تدریج از عرض آن کاسته تا جایی که عبور از میان آن دشوار می شود، این در حالی است که ارتفاع دیواره ها همچنان زیاد است و به همین دلیل داخل دره نور کمی وجود دارد.
در حوالى روستاى چاهو در کناره شمالى بخش غربى جزیره دو دره عمود برهم با دیواره هاى عمودى بلند دیده مى شوند که مورفولوژى شبه کارستى را نشان مى دهند. در کف یکى از دره ها که امتداد تقریباً شمالى جنوبى دارد حفره هاى کم عمق و نیمه عمیق چاه مانندى وجود دارند که محل انباشت و ذخیره آب هاى جارى شده در دره ها بوده و مورد استفاده اهالى منطقه قرار مى گیرند.
ورودى دره شمالى جنوبى از سمت شمال عریض تر و کم شیبتر است و شکل کمابیش یو مانندى را نشان مى دهد. هرچه به سمت جنوب پیش مى رویم دره کم عرض تر شده و شیب آن افزایش مى یابد و در انتها به شکل وی درآمده و صعب العبور مى شود. این مشخصات نشان دهنده سیلابى بودن دره است.
دیواره هاى دره شیارها و خطوط فرسایشى موازى متعددى را نشان مى دهند که بعضاً این شیارها عمق بیشترى پیدا کرده و فرم هاى قاشقى یا قیفى را به خود مى گیرند.
جنس دیواره ها عمدتاً از ماسه سنگ آهکى سست بوده و به دلیل وجود میان لایه هاى مارن قرمز، سیلت و آهک شاهد انحلال و فرسای شهاى شدید در این بخش ها هستیم به نحوى که در تمامى طول دیواره دره حفره ها متعدد کوچک و بزرگ نمایان هستند. به نظر مى رسد چاه هاى کم عمق آب که مورد استفاده اهالى قرار مى گیرد توسط دست حفارى شده اند اما این حفارى در ادامه حفرات انحلالى عمیق صورت پذیرفته و در واقع کار طبیعت توسط بشر تکمیل شده است. همچنین در طول دره اصلى و دره عمود بر آن کانال باریک جوى مانندى دیده مى شود که ظاهراً براى هدایت و انتقال آب دره ها به داخل چاه حفر شده است.
این تنگه به دلیل دارا بودن دیواره هاى عمودى نسبتاً مرتفع، وجود شیارها و خطوط فرسایش موازى و عمیق و همچنین انواع حفره هاى نیمه کروى و بیضوى از زیبایى ویژهاى برخوردار است.
تنگه چاهکوه، پدیده ای شگفت از فرسایش سنگ های رسوبی زمین، در جزیره قشم واقع شده که کمتر معرفی شده و به همین دلیل کمتر مورد بازدید گردشگران قرار گرفته است.
این دره از چهارسو، چهارتنگه دارد که در جاهایی دیواره ها به هم می رسند و فاصله ۲ دیواره از هم شاید به حدود نیم متر برسد. به نظر می رسد این دره و دره های مشابه اطراف آن مربوط به شکستگی های طاقدیس بزرگی باشند که بر ایجاد گنبد نمکی نمکدان هم نقش داشته است.
جنس سنگ های چاه کوه، از سنگ های رسوبی موسوم به سنگ های آهکی و مربوط به رشته کوه زاگرس می شوند که جزو یکی از ۳ گروه سنگ های موجود در طبیعت (رسوبی، آذرین و دگرگونی) قرار می گیرد.
در دیواره های دره چاهکوه، فرسایش آبی و انحلال، شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره های عدسی، قاشقی و کروی شکل را حفر کرده اند. وجود شیارها و خطوط فرسایش موازی و همچنین حفره و طاقچه بر بدنه عمود این دره و نیز وجود جوی های سنگی در کف دره، موجب شده تا تنگه چاهکوه به اعجاب تبدیل شود. طرح ها و اشکالی که روی دیواره های این تنگه زیبا نقش بسته هر بیننده ای را تحت تاثیر قرار می دهد. اشکالی که خیال انگیز و رویاگونه اند و مانند آثار هنری ارزشمندی شده اند که به دست هنرمند توانایی به وجود آمده اند.
باد، آب باران و بارش های سیل آسا و شدید از مهم ترین دلایل وجود این حفره های زیاد در میان دیواره چاهکوه است. سنگ های چاهکو دارای آهک یا بی کربنات کلسیم است که اسید آب باران دلیل حل شدن آنها و ایجاد شکاف ها و حفره های کوچکی در میان آنها شده و این حفره ها در طول چند میلیون سال بزرگ تر شده و تبدیل به دالانه های جالبی شده اند. در این میان، جاری شدن آب در زمان بارندگی، زیبایی این دره را دوچندان می کند.
گردشگران چاهکوه ، جنسی عام به مانند سایر گردشگران ندارند. آنها یا محقق اند یا دلباخته طبیعت. به همین دلیل ساخت تاسیسات گردشگری به منظور حفظ جاذبه های طبیعی این تنگه به راحتی امکانپذیر نیست.
تنگه چاهکوه یکی از جاذبه های ژئوپارک قشم است و تاکنون اقدام هایی در حد تایید سازمان یونسکو در این تنگه انجام شده است.
جاده به طول ۴ کیلومتر، ساخت سرویس بهداشتی، نصب چند تابلو آموزشی و زیست محیطی، نصب سطل زباله، ساخت پارکینگ و دایر کردن کیوسک نگهبانی از جمله اقدام سازمان منطقه آزاد قشم دراین تنگه گردشگری به شمار می آید.
شناخته شدن ژئوپارک قشم را به عنوان یکی از ژئوپارک های مهم و توریستی دنیا نیازمند نگاه ملی است قابل ذکر است که درآمد کشور چین از ۸ ژئوپارک خود که به ثبت جهانی رسیده، چندین برابر درآمد نفتی ایران است؛ به یقین برای رسیدن چنین وضعی باید تمام ارگان های مانند محیط زیست، وزارت علوم، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سازمان زمین شناسی، و غیره به کمک منطقه آزاد قشم در جهت معرفی آن کوشا باشند.
تعداد بازدید کننده های تنگه چاهکوه در ایام نوروز حدود ۴۶ هزار نفر اعلام شده است، پیش بینی می شود با داشتن برنامه در سال های آتی این تعداد در ۵ سال آینده به ۶۰۰ هزار نفر تا یک میلیون نفر برسد.
دلیل نامگذاری چاهکوه وجود چاه هایی است که در ابتدای دره حفر شده است. چند چاه کم عمق و کانال هایی برای هدایت آب، از سوی اهالی روستای چاهو حفر شده و زیبایی این تنگه را دوچندان می کند. از آنجا که با توجه به گرم و خشک بودن منطقه، آب شیرین ذخیره شده ارزش بالایی دارد، این چاه ها محل ذخیره آب باران است. این کانال ها و چاه ها، قدمتی باستانی دارند و از زمان های دور برای تامین آب شیرین اهالی این بخش از جزیره مورد استفاده قرار داشته است.