راه های جلوگیری از بیماری های قلبی – تنفسی ناشی از آلودگی هوای تهران

[Mไ∫∫ ∫MΘKξЯ]

یکی در دراز مدت و تدریجی است که می تواند منجر به تنگ شدن رگها و تصلب شرائن منجر شود. صدها مطالعه ای که در این زمینه صورت گرفته نشان داده که میزان مرگ و میر ناشی از عارضه قلبی در افرادی که در شهرهای آلوده زندگی می کنند نسبت به آنهایی که در هوای سالم تر و در نواحی خارج از شهر ساکن هستند، تا سی درصد بالاتر است.

 ارتباط آلودگی هوا و بیمارهای قلبی عروقی
یکی در دراز مدت و تدریجی است که می تواند منجر به تنگ شدن رگها و تصلب شرائن منجر شود. صدها مطالعه ای که در این زمینه صورت گرفته نشان داده که میزان مرگ و میر ناشی از عارضه قلبی در افرادی که در شهرهای آلوده زندگی می کنند نسبت به آنهایی که در هوای سالم تر و در نواحی خارج از شهر ساکن هستند، تا سی درصد بالاتر است. بیماری های دیگر مثل سرطان و مشکلات ریوی هم البته بیشتر دیده می شود.
اما آنچه که می تواند به صورت حاد بروز کند این است که آلودگی شدید هوا در کوتاه مدت احتمال و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی و مرگ ناشی از آن را زیاد می کند. این اتفاق معمولا در کسانی رخ می دهد که مستعد بیماری قلبی عروقی هستند: مثلا کسانی که بیش از۶۰ سال دارند یا کسانی که سابقه نارسایی قلبی دارند؛ همین طور کسانی که دچار ناراحتی ریوی مزمن به خاطر استعمال سیگار هستند و یا دیابت دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطرات قلبی عروقی ناشی از آلودگی هوا قرار دارند.
این اتفاقات حاد می تواند به شکل های مختلف از جمله تنگی نفس و سکته قلبی بروز کند. مطالعات نشان داده که از هر پنجاه سکته قلبی یک مورد به دلیل آلودگی هواست. در شرایط فعلی هوای تهران این نسبت بیشتر شده است.
آلودگی شدید هوا همچنین احتمال بروز ایست ناگهانی قلب (آریتمی) را به شدت بالا می برد یا در فرد ایجاد آریتمی بدخیم می کند.
اما در پاسخ به پرسش محسن و دیگر دوستان که علائم مشابهی دارند، اگر در گروه سنی جوان هستند و سابقه ناراحتی قلبی هم ندارند یا توسط پزشک معاینه شده و مطمئن هستند که نارسایی قلبی ندارد، مقداری تنگی نفس، سرفه، سردرد، عصبی شدن، بی حوصلگی در شرایط آلودگی هوا طبیعی است و درمان به خصوصی نیاز ندارد. اما اگر این علائم شدید است و یا محسن سابقه ناراحتی قلبی دارد، باید به پزشک مراجعه کند.


برای کاهش مضرات آلودگی هوا برای سلامت قلب چه راه هایی وجود دارد؟
راه صد در صد موفقی برای این کار وجود ندارد. قطعا توصیه من به کسانی که بیماری قلبی یا ریوی مزمن دارند این است که به هیچوجه و به هیچ دلیلی وارد هوای آلوده نشوند. حتی سعی کنند تا رفع بحران آلودگی هوا از شهر آلوده دور بشوند. اما در مورد افراد دیگر، اگر مجبور هستند که وارد فضای آلوده بشوند، می توانند از ماسک های ویژه ای استفاده کنند که از استنشاق ذرات آلوده کننده هوا جلوگیری می کند.


آیا ماسک های یک بار مصرف موثر است ؟
متاسفانه اغلب ماسک ها که در دسترس هستند فقط می توانند جلوی ذرات بزرگ را بگیرند. ذرات بزرگ هم تنها تاثیر منفی که دارند تحریک مخاط ها و قسمت بالای هوایی است در حالی که این ذرات ریز ( با PM کوچک) هستند که وارد ریه و حتی جریان خون می شوند و خطرناک هستند؛ ماسک های متداول مانع استنشاق آنها نمی شوند. افرادی که مجبور هستند وارد مناطق آلوده بشوند بهتر است با خودرو و پنجره بسته تردد کنند؛ آن هم خودرو با استاندارد مطلوب چون طبق تحقیقات اگر خودرو خوب نباشد هوای آلوده داخل آن بسیار خطرناک تر از هوای بیرون است.
در کنار استفاده از ماسک مناسب و محدود کردن استنشاق هوای آلوده مصرف آنتی اکسیدان ها، که به ویژه در میوه و سبزیجات سبز به وفور یافت می شود، نوشیدن مایعات فراوان و به خصوص شیر (اگر نارسایی شدید قلبی ندارند) تا حدودی به سم زدایی کمک می کند. باز هم تاکید می کنم این راه ها صد در صد سد مضرات آلودگی هوا به ویژه در افراد مستعد نمی شود.


آیا دستگاه تصفیه هوا فایده ای دارد؟
اگر قلب درد می کند، باید اول دلیل آن مشخص و بعد هم درمان شود. اما بله دستگاه تصفیه هوا می تواند موثر باشد. به هر حال نباید فراموش کرد که دستگاه تصفیه هوا فقط در محدوده کوچکی کارساز است مثلا در خانه یا ساختمانی که کار می کنند. این دستگاه عموما می تواند آلودگی هوا را جذب و حذف کند. اما آقای صابر نباید فکر کند که داشتن دستگاه تصفیه هوا کافی است و اگر درد دارد باید سراغ درمان آن برود. دستگاه تصفیه هوا فقط یک وسیله کمکی است.


آیا خارج شدن از محیط آلوده برای چند روز برای رفع خطر از قلب و علائم دیگر کافی است؟
اگر آلودگی یک وضعیت همیشگی است، مثل تهران که عملا همیشه در شرایط ناسالم قرار دارد، خارج شدن از شهر برای چند روز فایده ای ندارد. چون مدت زمانی که در معرض هوای آلوده هستیم عامل بسیار مهمی در ایجاد بیماری است. اگر در ۳۶۵ روز سال حتی ۳۰ ۲۰ روز خارج از شهر آلوده بشوند فرقی به حالشان نمی کند. ولی وقتی وارد شرایط بحرانی ویژه – مثل الان – می شویم که احتمالا در عرض دو سه هفته تغییر خواهد کرد، بله، خارج شدن از شهر در این مدت مفید است. توصیه من به ویژه به کسانی که زمینه بیماری های قلبی دارند این است که حتما مدتی از تهران خارج شوند.


درد در قسمت چپ سینه و احساس سوزش همراه با درد در فرد جوان – آیا من سکته کرده ام ؟
درد در قسمت چپ سینه و احساس سوزش همراه با درد بخشی از همان علائم معمول آلودگی هواست که بر دستگاه عصبی مرکزی اثر می کند که می تواند به ده ها شکل بروز کند. با توجه به جوان بودن فرد اگر سابقه نارسایی قلبی ندارد به نظر من این علائم جای نگرانی ندارد. در هر حال پزشک عمومی می تواند نوار قلب از شما بگیرد و مطمئن شود که مشکل حاد قلبی نداشته باشد.
اما اگر این علائم را فردی مسن تر و دارای بیماری قلبی داشته باشد حتما باید مورد معاینه پزشک قرار بگیرد.


در روزهای آلودگی شدید هوا ، آیا می توان در فضای سرپوشیده ورزش کنیم ؟
این روزها مراجعین این سوال را مرتب از من می کنند. ما همواره به کسانی که مشکل قلبی دارند توصیه می کنیم ورزش کنند تا وضع آنها بدتر نشود و ثابت بماند. منتهی وقتی هوا آلوده است حین ورزش سموم با شدت بیشتر و عمیق تر وارد بدن می شود. بنابراین در شرایط آلوده من اصلا به بیمارها توصیه نمی کنیم که ورزش کنند. حتی می گوییم که در خانه بمانند تا هوا بهتر بشود.
شماری از خوانندگان سایت پزشکان بدون مرزپرسیده اند که در چند روز گذشته بارها در قفسه سینه احساس درد کرده اند آیا تکرار کم یا زیاد درد در اورژانسی بودن یا نبودن وضع آنها تاثیر دارد؟
اگر فرد زمینه نارسایی قلبی دارد با هر گونه دردی باید به پزشک مراجعه کند. اگر کسی زمینه ناراحتی قلبی ندارد، دردهایی بیشتر برای ما مهم است که با فعالیت ایجاد می شوند و با توقف فعالیت و استراحت بهتر می شوند. این نوع درد، بیشتر مشکوک است. اگر درد در وسط قفسه سینه و شدید است و فرد را رها نمی کند (متداوم است)، باید حتما به پزشک مراجعه کند.
دردی که در حین استراحت است و به اصطلاح “می گیرد و ول می کند” حالت اورژانسی کمتری دارد. با این حال اگر فرد بالای ۴۰ سال و سابقه ناراحتی قلبی دارد، بهتر است به پزشک مراجعه کند.
من در هنگام بالا رفتن از پله یا حتی به یک باره شروع به خواندن کردن دچار تنگی نفس می شوم . در آلودگی هوا این وضعیت شدت یافته.
اصولا برای این افراد جای نگرانی نیست. این گونه علائم (تنگی نفس حین نشستن و خواندن متن) معمولا علتش اضطراب است. ولی اگر این علائم شدید، به مدت طولانی ادامه داشته، ایشون سنش بالاست، زمینه ناراحتی قلبی دارد، سیگاری است، فشار خون و چربی خون بالا دارد، بهتر است که مورد آزمایش و معاینه قرار بگیرد تا مطئمن شود که تنگی نفس او دلیل عصبی دارد یا نه. همانطور که قبلا گفتم معمولا تنگی نفسی که با ناراحتی قلبی مرتبط است در حین فعالیت رخ می دهد و نه استراحت و نشستن.


دچار سنگینی زبان و ضربان شدید قلب می شویم.
سنگینی زبان معمولا به دلیل سولفور دی اکسید (SO۲) معلق در هواست که وقتی با مخاطک زبان در تماس قرار می گیرد به اسید سولفوریک تبدیل می شود. این همان چیزی است که باعث سوزش چشم و گزگز کردن زبان می شود؛ زبان سنگین می شود و گلو حالت ترش به خود می گیرد. اگر این حالت در هوای آزاد برای ایشون پیش می آید به دلیل آلودگی هوا و مقدار زیاد سولفور دی اکسید فعلی در هوای تهران است. ولی اگر ضربان قلب دارد بهتر است که مورد معاینه قرار بگیرد.
فردی کم خون است اما فشارش بالاست. و تنگی نفس هم دارد وعصبی است.
کم خونی هیچ ارتباطی با فشار بالا ندارد. اگر کسی به شدت کم خون شده باشد مثلا به دلیل سانحه ای خون از دست داده باشد، فشارش می افتد. اما در کم خونی های مزمن که مربوط به کمبود گلبول های حامل اکسیژن خون (گلبول قرمز) می شود هیچ ارتباطی با فشار خون ندارد و فرد می تواند کم خون (با هموگلوبین پایین) باشد و فشارش هم بالا باشد.


برای جلوگیری از ناراحتی قلبی در شرایط آلودگی هوا چه باید کرد.
در شرایط آلودگی هوا برای مبتلا نشدن به عارضه های قلبی عروقی مسلما که اولین و مهم ترین کار اجتناب از فضای آلوده و خروج از شهر تهران است. اما به طور عمومی تر در ایران برای اجتناب از خطر بیماری های قلبی عروقی می توان این موارد را تذکر داد: دوری از دخانیات و سیگار نکشیدن، مصرف غذاهای کم چربی، از بیست سالگی به بعد به طور مرتب آزمایش قند و کلسترول خون و هر دو سال یک بار میزان فشار خون باید تعیین شود. ورزش منظم – هفته ای سه تا چهار بار – هم برای پایین آوردن خطر بیماری قلب و جلوگیری از آن خیلی مهم است.

[Mไ∫∫ ∫MΘKξЯ]

ما که تهران نیستیم

بقیه شهر ها هم آلوده هست ولی نه به این مقدار!