دعا نشانه شناخت و معرفت

[bOoOoOy]

در میان اعمال عبادی دعا از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که بهترین و والاترین کارها نزد خداوند است. دعا نشان دهنده شناخت و معرفت خالق است. دعا بیانگر عجز و ضعف انسان در برابر خداوند است. امام علی(ع) در خطبه هفتاد و هشت نهج البلاغه می فرمایند: بار خدایا آنچه را که تو از من به آن آگاه تری بر من ببخشای! و اگر بار دیگر به سوی آن باز گردم، تو هم مغفرت خود را باز گردان! خداوندا آنچه را از کارهای نیک که تصمیم گرفته ام و انجام نداده ام ببخش. خداوندا آنچه را با زبان به تو تقرب می جویم و قلبم با آن هماهنگ نیست مورد مغفرت خویش قرار ده! الهی! نگاه های اشارت آمیز، سخنان بی فایده و خواسته های نابجای دل و لغزشهای زبان را بر من ببخش!»دعا دارای آثار روانی، اجتماعی، تربیتی و معنوی فراوانی است، چه اینکه انسان برای تقویت اراده و بر طرف کردن ناراحتی ها به تکیه گاهی نیازمند است و دعا چراغ امید را در انسان روشن می سازد. ناگفته نماند که بسیاری از دعاهای معصومین برای تعالیم چگونگی دعا به دیگران است.

ازجمله عوامل مؤثر در تهذیب نفس، صفای باطن و رسیدن به کمال و قرب حق، دعا و نیایش به درگاه خدای سبحان است. دعا و نیایش، پیوند انسان را با خدای یکتا، برقرار نموده و موجب پرواز روح به سوی ملکوت و فضای معطر معنوی و عرفانی می شود، لذا در فرهنگ اسلامی، از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار و مورد تاکید و سفارش قرارگرفته است.خدای سبحان می فرماید: «قل ما یعبؤا بکم ربی لو لا دعاؤکم: بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند.»(فرقان/۷۷) مفهوم آیه، این است که اگر خداوند به شما عنایت و توجه داشته است به خاطر دعاهای شما بوده است نه چیز دیگر و در آیه دیگری می فرماید: «و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنم داخرین: پروردگارتان گفت:بخوانید مرا تا شما را پاسخ دهم، آن هایی که از پرستش من، سرکشی می کنند، زود است که با خواری به جهنم در آیند.»(غافر۶۰)پیامبر خاتم(ص) می فرماید: «دعا سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمانها و زمین است.» در جای دیگر می فرماید: «برترین عبادتها، دعاست، هرگاه خداوند به بنده ای، اذن و توفیق دعا دهد، در رحمت را به روی او بگشاید. بی گمان هیچ کس با دعا کردن، هلاک نمی شود.» امام علی(ع) در وصیتی به امام حسن(ع) می فرماید: «بدان که کسی که ملکوت و خزائن دنیا و آخرت در دست اوست، به تو اجازه داده است تا او را بخوانی و اجابت دعای تو را ضمانت کرده و به تو فرمان داده است که از او بخواهی تا به تو عطا کند و او مهربان و بخشنده است، میان تو و خودش، حجابی ننهاده و تو را به آوردن واسطه و میانجی، وادار نکرده است... سپس کلید خزائن و گنجینه هایش را که همان دعا و خواستن از اوست، در اختیار تو نهاده است پس هرگاه تو بخواهی، با دعا کردن، در همان گنجینه های او را می گشایی.

امام باقر(ع) در باره اینکه، بهترین عمل چیست؟ می فرماید: «چیزی نزد خدا افضل از این نیست که از او تقاضا کنند و از آنچه نزد اوست بخواهند و هیچ کس مبغوض تر و منفورتر، نزد خداوند از کسانی که از عبادت او، تکبر ورزند و از مواهب او، تقاضا نمی کنند، نیست.» امام خمینی(ره) پیرامون اهمیت دعا می فرماید: «همه خیرات و برکات از همان دعاخوانهاست حتی آنها که به طور ضعیف دعا می خوانند و ذکر الله می گویند به همان اندازه که طوطی وار در آنها تاثیر کرده بهتر از آنهایی هستند که ترک دعا کرده اند. نمازخوان و لو اینکه مرتبه نازله ای داشته باشد از تارک الصلاه بهتر است، آری همین دعاخوان ها و همین کسانی که به ظواهر اسلام، عمل می کنند. یا پرونده جنایت ندارند یا پرونده جنایتشان، نسبت به دیگران کمتر است، همین دعا خوانها در نظم این عالم دخالت دارند، دعا را نباید از بین این جمعیت، بیرون برد. جوان های ما را نباید از دعا منصرف کرد.

در میان اعمال عبادی دعا از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که بهترین و والاترین کارها نزد خداوند است. دعا نشان دهنده شناخت و معرفت خالق است. دعا بیانگر عجز و ضعف انسان در برابر خداوند است. دعا یعنی پاسخ و نیاز روحی خود و روزانه ۱۰ بار واجب است دعا کنیم و بگوییم اهدانا الصراط المستقیم.«قُل ما یعْبَوا بِکُمْ رَبّی لَولا دُعاءَ کم» (فرقان/۷۷) ای پیامبر! به مردم بگو: اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنا و توجه و نظری به شما نکند. دعا مغز و ریشه و افضل تمام عبادتهاست. پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «الدُّعا مُخُّ الْعِبادة» و همان گونه که ابر قرارگاه باران است و باران در نهاد ابر تعبیه شده، اجابت در درون دعاست و دعا قرارگاه اجابت است؛ «الدّعا کَهْفُ الأجابه کما اَنَّ السَّحاب کهْفُ الْمَطر». با اینکه انسان مالکیت حقیقی هیچ چیز را ندارد، خداوند دعا را تملیک انسان کرده یعنی انسان به جز دعا و تضرع در پیشگاه خداوند مالک هیچ چیز نیست؛ «اغفِر لِمَنْ لایمْلکُ الا الدُّعا». با دقت در آیات قرآن، نکته ای بسیار زیبا در این مورد به دست می آید و آن اینکه هر گاه کسی از پیامبران سوالی کرده خداوند جواب آن سوال را توسط همان پیامبر به او اطلاع داده است.مثلا از روح «یسْئلونک عن الروح» یا انفال «یسئلونک عن الانفال» یا اهله «یسئلونک عن الاهله» یا قیامت «یسئلونک عن الساعة» یا مسائل اختصاصی «یسئلونک عن المحیض» سوال می شد در تمام این موارد پیامبر(ص) واسطه در جواب قرار گرفته آن سوالات را پاسخ می فرمود اما در یک مورد هیچ واسطه ای درکار نیست و رسول خدا(ص) هم با آن همه عظمت واسطه نیست و آن هنگامی است که بنده دعا می کند: اذا سَئلَکَ عبادی عنّی فَانّی قریب اُجیبُ دَعْوَةَ الدّاع اذا دعان: هرگاه بندگانم راجع به من از تو سوال می کنند و سراغ مرا می گیرند و مرا می خوانند «فَانّی» (بدون اینکه به پیامبر(ص) بفرمایید تو بگو. می فرماید) پس من نزدیکم دعای دعا کننده را پاسخ می دهم.ادب دعا را امیرالمؤمنین(ع) به ما آموخت و فرمود: اَلدّاعِی بِلا عَمَلْ کَالرّامِی بِلا وَتَرْ؛ آنکه دعا می کند و عمل ندارد، مثل تیراندازی است که تیر دارد، ولی وَتر ندارد. فرمود: اگر کسی تیرانداز است، یک کمانی لازم دارد که این کمان منهنی این تیر تیز را تعدیل و راهنمایی کند. اگر کسی بی عمل دعا می کند، مثل تیرانداز بی کمان است.

دعا بهترین عمل صفای دل است. بهترین راه برای صفای دل این است که هم در مساله توحید برای غیرخدا راه باز نکنیم، هم در مسائل اجتماعی کینه احدی را در دل راه ندهیم. مطمئن باشیم اگر کسی این دو رکن را فراهم کرد؛ یعنی در کار خدا اَحدی را شریک قرار نداد، در مسائل اجتماعی کینه هیچ مسلمانی را در دل نداشت، یک تیرانداز ماهری است که هم تیر تیز دارد و هم کمان مُنهنی... دعاهای حضرت در نهج البلاغه را که تحلیل می کنید، می بینید یا سعادت می خواهد، یا شهادت می خواهد، یا رفاقت با انبیا می خواهد، یا کرامت می خواهد، یا عافیت می خواهد، یا سلامت می خواهد، یا فتوّت و رادمردی و مردانگی می خواهد یا عزّت! دعاهای حضرت از این عناصر محوری بیرون نمی رود.

در آن عهدنامه معروف که برای مالک اشتر نوشت، در پایان عهدنامه دعا کرد ، فرمود: أنْ یَختِمَ لِی وَ لَکَ السَّعادَهَ وَ الشَّهادَه إنّا للهِ وَ إنّا إلِیهِ الرّاجِعُونْ. من سعادت را، شهادت را برای خود و برای تو مسئلت می کنم. در آن دعاهای عمومی می گوید: نَسأَلُ ا... مَنازِلَ الشُّهَداء وَ مَعایِشَهَ السُّعَداء وَ مُفارَقَهَ الأنبیا. ما برای همگان سعادت و منزله شهدا و رفاقت با انبیا را می خواهیم. به خدا عرض می کند: وَاجْمَعْ بِینَنَا وَ بِینَهُ نوع این دعاها به صیغه جمع است می گوید: خدایا! بین ما و بین رسولت، وَاجْمَعْ بِینَنَا وَ بِینَهُ فِی بَرْدِ العِیشْ وَ قَرارِ النِّعْمَه وَ مُنتَهَی الطُمَأنِینَهِ وَ تُحَفِ الکِرامَه. خدایا ! بین همه ما و نبی ات در آن قرارگاه عیش و زندگی جمع بکن و در آن آرامش و خنکی سعادت و زندگی جمع بکن! در کمال طمأنینه ما را با او سهیم بکن! آن کرامتها را که تحفه پیغمبر می کنی، ما را بهره مند بکن! مُنتَهَی الطُمَأنِینِه وَ تُحَفِ الکِرامَه.