پل بانو صحرا

[Brooklyn Baby]

پل بانو صحراي شهرستان ساوجبلاغ که از دوران صفویه تاکنون پایدار مانده است،به شماره ثبت 11104 در فهرست آثار ملي ايران قرار دارد. پل بانو صحرا در روستاي بانو صحرا از توابع دهستان چندار بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ واقع در غرب استان تهران روي رودخانه كردان _ كه از كوه هاي برغان و ورده سرچشمه مي گيرد و فقط در فصول زمستان و اوايل بهار آب دارد، واقع شده است. اين پل داراي دو چشمه طاق و دو كنو (چشمه طاق هاي كوچك) بوده كه يكي از آنها يعني دهانه ضلع غربي بزرگ تر از چشمه ضلع شرقي بوده است. خيز اين پل به دليل طغيان نكردن و سيل آسا نبودن رودخانه كم است. اين پل تا سال 1353 ساختاري سالم و پابرجا داشته اما در حال حاضر رو به ويراني گذاشته است. دهانه شرقي آن به طور كامل تخريب شده و آثار بسيار اندكي از پايه جبهه شرقي و پاكار چشمه طاق شرقي باقي مانده است. ضلع غربي كاملا تخريب شده، دهانه غربي نيز در وضعيت نامناسبي قرار دارد و ترك هايي در طاق مشهود است.

پل تاريخي بانو صحرا، يكي از سه پل باقي مانده از دوران صفويه در شهرستان ساوجبلاغ است كه طاق آن در اثر عوامل جوي چون سيل و بالا آمدن آب رود روستاي بانو صحرا، به كلي فرو ريخته و جز پايه هاي آن چيزي از اين پل باقي نمانده است. پل بانوصحرا كه در يكي از روستاهاي دهستان چندار ساوجبلاغ قرار گرفته، از سنگ و ملاط ساروج ساخته و با تيرهاي چوبي بسيار قطور كلاف بندي و مستحكم شده وروي آن با آجرهاي قرمز رنگ به ابعاد 5.20.20 سانتي متر تزيين شده است.

اين پل در دوران صفويه در اين منطقه ساخته شده و ظاهرا تا دوران قاجار نيز مورد استفاده قرار مي گرفته است . اما با تغيير مسير جاده كارايي خود را به طور كامل از دست داده و به علت نبود حفاظت هاي لازم، پايه هاي آن سست شده و بخش هاي بسياري از آن فرو ريخته است.

در حال حاضر در مجاورت پل بانوصحرا با شاخصه هاي معماري صفوي، پل فلزي با پايه هاي سيماني احداث شده كه عبور و مرور وسايط نقليه از روي آن صورت مي گيرد.
پل بانوصحرا علاوه بر تحمل آسيب هاي جوي، به رغم مشخص بودن نوع كاربري آن در گذشته بارها مورد هجوم حفاران غير مجاز قرار گرفته و اين سوداگران در جستجوي گنج، در پايه هاي اين پل حفره هايي ايجاد كرده اند كه به شدت باعث تخريب اين بنا شده است.

كتيبه سنگي كوچكي در پيشاني اين پل نصب شده كه اطلاعاتي از جمله تاريخ ساخت يا آخرين مرمت پل روي آن حك شده امابه دليل فاصله زياد و نبود امكان دسترسي به اين كتيبه در امكان خواندن آن وجود ندارد.

ساختار اين پل از نوع پل هاي دوران صفويه است و ظاهرا تا دوران قاجاريه نيز مرمت شده و مورد استفاده قرار گرفته. علاوه بر اين كه اين پل نمونه اي از پل هايي است كه با درايت معمارانه ساخته شده، ساخت آن حاكي از اهميت منطقه در دوران تاريخي صفويه و قاجاريه بوده و زمينه ارتباط ميان روستاها و مناطقي با ريشه هاي تاريخي را مهيا مي ساخته است.

[حسام حسام]