وضعیت ازدواج زنان و حق انتخاب همسر
بنیاد بیوکانی(= زناشویی) در دین زرتشت باید بر پایة خرد، عشق، همکاری و دلبستگی به سازندگی استوار باشد. ازدواج در دین زرتشت اهمیت بسزایی دارد( فرهنگ، 1374: 166).
در کتب مقدس زرتشتی آمدهاست که، هرگاه دختران جوان به سن بلوغ میرسیدند از اهورامزدا درخواست میکردند تا شوهری دانا، زیبا و تندرست نصیب آنان گرداند.و اهورامزدا تأکید کردهاست آیین بیوکانی از بهترین کارها میباشد.
در دین زرتشت آزادی نسبی برای انتخاب همسر وجود داشت. بنا به توصیة زرتشت، پیوند زناشویی نوعی پیوند برابری بین زن و مرد است ازینروی او مردان و زنان را بهطور یکسان مورد خطاب قرار میدهد و میگوید در انتخاب همسر، خرد را ملاک خود قرار دهید(همان، 168).
زرتشت همچنین به دختر خود- چیستا- و دیگر دختران جوان توصیه میکند که دانایی را یکی از شرایط انتخاب همسر قرار دهند( رجبی، 1380: 451). منبع زرتشتی دیگر نیز به مرد زرتشتی توصیه میکند برای دختران خود شوهری هوشیار و دانا انتخاب نمایند زیرا مرد هوشیار مانند زمین بارور است هر تخمی که در آن کاشته شود حاصل دهد.
سن ازدواج برای دختران 15 سالگی ذکر شدهاست(راوندی، 1340: 662).
دختران حق داشتند در مورد همسر آیندة خود تصمیم بگیرند. بنابرین آزادی نسبی در گزینش همسر را داشتند هرچند که رضایت پدر و مادر برای ازدواج نیز یکی از شروط ازدواج بود.
در دین زرتشت، پدر حق نداشت دختر خود را مجبور به ازدواج با کسی نماید. دختر در صورت مخالفت با پدر از ارث محروم نمیشد مگر آنکه، دختر به مردی علاقهمند میشد و با وجود مخالفت پدر و مادر با او ازدواج میکرد که در دین زرتشت به آنان خودرأیزن یا خودسرزن میگفتند.
رسم نامزدی نمودن دختران در خردسالی نیز از جملة سنتهایی بود که تاحدی مانعی برای آزادی در انتخاب همسر در آینده به شمار میآمد( رجبی، 1380: 454).
زرتشتیان برآنند که هرگاه فرشتة اشی- مظهر توانگری و برکت - با زنان همراه شود سپیدبخت میگردند. و زنانی که یار مرد پارسای خود باشند به توانگری میرسند(حجازی، 1370: 53).
یکی از اهداف اصلی ازدواج در دین زرتشت، زایش است. بههمیندلیل فرشتة اشی، فرشتة توانگری و باروری است. در منابع زرتشتی آمدهاست، اشی از ازدواج نکردن دختران و سقط جنین، روابط نامشروع، خیانت زنان گله دارد زیرا همة این موارد به جریان تولیدمثل آسیب میرساند. ازینروی میتوان استنباط کرد تأکید و تقدس ازدواج در دین زرتشت در واقع وسیلة مناسبی برای جلوگیری از بیبندوباری حاکم بر تولیدمثل محسوب میشد بههمین دلیل تأکید شدهاست فرشتة اشی از زنان خائن حمایت نمیکند هرچند که روابط نامشروع آنان نیز ممکن است منجر به تولیدمثل گردد(همان، 54).
در دین زرتشت، ازدواج انواع مختلفی داشت و زنان از مزایا و امتیازات متفاوتی برخوردار بودند. کاملترین ازدواج شامل شاهزن بود. اینگروه از زنان، دوشیزگانی بودند که برای نخستین بار شوهر میکردند. شاهزن از کاملترین مزایای زناشویی بهرهمند میشد و امور خانه و فرزندان را به همراهی شوهر بهطور مشترک اداره میکرد. یوگازن، سترزن و چکرزن مزایای کمتری نسبت به شاهزن داشتند(رجبی، 1380: 454-452). تعداد ازدواج نیز در ایران باستان بهویژه در میان طبقة ثروتمند امری متداول بود. مردان عادی به دلیل بیبهره بودن از ثروت نمیتوانستند بیش از یک زن داشتهباشند(همان، 452).