دُوراونتاش شهری سه هزار ساله

[MOHSENEBRAHIMI]

[rtl]در شهر باستانی دوراونتاش چغازنبیل بیش از 5هزار نوشته آجرنوشته‌ بدست آمده است. متن بیشتر این آجرنوشته‌ها در برگیرنده نام پادشاه اونتاش نپیرشا است که وی پس از آوردن نام خود و پدرش و درخواست...[/rtl]

 

شهر دوراونتاش یا محوطه باستانی چغازنبیل در 35 کیلومتری جنوب شرقی شوش قرار گرفته است. این شهر در حدود قرن 13 پیش از میلاد به دستور اونتاش نپیرشا، شاه ایلامی به فاصله 2کیلومتری از رود دز ساخته شد.

فضاهای این شهر با سه حصار دورن هم و با مرکزیت معبد بزرگ چغازنبیل از یکدیگر جدا می‌شوند. بر اساس ترجمه آجر نوشته‌های بدست آمده معبد (زیگورات چغازنبیل) به خدایان این شوشیناک (خدای پشتیبان شهر شوش) و نپیریش (خدای بزرگ) اهدا شده است.

 

در شهر باستانی دوراونتاش چغازنبیل بیش از 5هزار نوشته آجرنوشته‌ بدست آمده است. متن بیشتر این آجرنوشته‌ها در برگیرنده نام پادشاه اونتاش نپیرشا است که وی پس از آوردن نام خود و پدرش و درخواست تندرستی از خدایان این پرستشگاه‌ها را به ایزدان پیشکش کرده است.

در طراحی شهر، فضای بین حصارهای بیرونی و میانی بیشتر به کاخ، آرامگاه‌های شهر اختصاص داده می‌شد به گونه‌ای که سه کاخ در گوشه شرقی و در مجاورت دروازه شاهی بنا شد.

 

پنج آرامگاه سردابه‌ای شکل در زیر سه اتاق از اتاق‌های کاخ آرامگاه‌ها قرار دارند. بخش‌های بالایی ساختمان اصلی بنا در برگیرنده سه حیاط است که اتاق‌هایی در پیرامون آن جای گرفته است. برای ساخت آرامگاه‌ها که دارای تاق هلالی هستند از آجر و ملات قیر و گچ استفاده شده است.

فاصله بین حصار میانی محله مقدس یا محله خدایان یا تمنوس نامیده می‌شود که به خدایان ایلام اهدا شده است. بقایای بیشتر معابد نیز در اینجا کشف شده‌اند. فضای حصار درونی نیز اختصاص به معبد یا زیگورات داشته است.

 

در بدنۀ حصار سوم بقایای سازه‌های آب‌رسانی قرار گرفته که در نوع خود در شمار کهن‌ترین مخازن و سازه‌های آب‌رسانی شناخته شده به شمار می‌روند. به احتمال فراوان آب مورد نیاز را ایلامیان از رود کرخه در 45 کیلومتر چغازنبیل به این مخازن هدایت و پس از ته نشین شدن گل و لای آن مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

فضای دیگر محصور در حصار درونی است که به زیگورات و صحن‌های اطراف آن اختصاص داده شده است. میخ ها و گل میخ‌های سفالی فراوانی در کاوش‌های دوراونتاش به دست آمده که بیشتر آنها داراری کتیبه‌ای به نام اونتش نپیرشا هستند.

این اشیای تزئینی در اندازه‌ها و شکل‌های گوناگونی ساخته شده‌اند. برخی دارای لعاب فیروزه ای – سبز و برخی دیگر ساده هستند که احتمال می‌رود در تزئینات بناها یا در انجام آیین‌های مذهبی کاربرد داشته‌اند.

بدست آمدن شیشه نکته جالب توجه در اکتشافات باستان شناسی در دورانتاش است که نشان از آشنایی ایلامیان با صنعت شیشه گری دارد. میله های شیشه در تزئینات گل میخ ها،درهای چوبی و دیگر اشیاء تزئینی کاربرد داشتند.

 

شهر دوراونتاش در سال 640 پیش از میلاد توسط آشور بانیپال پادشاه آشوری ویران شد.

«چغازنبیل» واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (در گویش لری به معنای تپه) و زنبیل است که اشاره‌ای است به مکان معبد که پیش‌تر تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستان شناسان به دور- اونتَش به معنای دژِ اونتاش یا شهر اونتاش معروف است.

در سرزمین بین‌النهرین و ایلام باستان به بناهای مطبق زیگورات گفته می‌شد به طوری‌که مساحت هر طبقه از طبقه پایین‌تر کوچکتر است. واژه زیگورات یا زیقورات از واژه آکدی زقارو که به معنی بلند و برافراشته ساختن گرفته شده است.

 

زیگورات چغازنبیل دارای پلانی مربع شکل به ابعاد 105*105 متر بوده است. مصالح اصلی ساخت زیگورات و دیگر بناهای پیرامون آن خشت و آجر و هسته اصلی بنا از خشت با روکشی از آجر تشکیل شده است.

دسترسی به طبقات از طریق پلکان‌هایی است که در چهار ضلع معبد قرار گرفته‌اند و تنها یکی از این پلکان ها به بلندترین طبقه ختم می‌شد. این معبد دارای 5 طبقه بوده که حدود 53 متر ارتفاع داشت که امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و نزدیک به ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده ‌است.

 

در بین سال‌های 1930تا 1940میلادی با توجه به فعالیت های گسترده شرکت‌های نفتی در منطقه و بررسی‌های زمین شناسی آنان، کارشناسان شرکت نفت با کتیبه‌ای به خط میخی برخورد کردند که پس از ارائه آن به هیأت باستان شناسان فرانسوی مستقر در شوش به سرپرستی دومکنم، فعالیت‌های باستان‌شناسی برای حفاری‌های علمی و شناخت محوطه چغازنبیل آغاز شد.

پس از دومکنم در سال‌های 1951تا1962 در طول نه فصل حفاری، کاوش‌های گسترده‌ای در محوطه باستانی چغازنبیل توسط رومن گیرشمن انجام شد که اطلاعات فراوانی از ایلام باستان به دست آمد. به سبب اهمیت و ویژگی‌های بارز در سال 1979 میلادی محوطه باستانی چغازنبیل در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

با آغاز به کار فعالیت‌های پایگاه حفاظت و مرمت چغازنبیل در سال 1387 پژوهش‌ها، ساماندهی و مرمت محوطه باستانی چغازنبیل در حال پیگیری و انجام است.