داروهای مصرفی در بخش روانپزشکی

[MOHSENEBRAHIMI]

داروهای مصرفی در بخش روانپزشکی

داروهای ضد افسردگی

ضد افسردگی سه حلقه ای، ایمی پرامین، آمی تریپتلین،نورتریپتلین،دوکپسین

ضد افسردگی MAOI: ایزوکربوکساید، فنلزین،ترانیل پیرامین.

ضد افسردگی SSRI: فلوکستین، سیتالوپرام، ترازادون، آموکساپین

داروهای ضداضطراب

بنزودیازپین ها:دیازپام، اگزارپام، فلورازپام، لورازپام، کلونازپام

تثبیت کننده خلق: کاربامازپین، والپرویت سدیم

متفرقه: بوسپیرون، هیدروکسی زین، پروپرانولول

داروهای ضدجنون

فنوتیازین ها: کلرپرومازین ، پرفنازین، فلوفنازین، تیوریدازین

تیوگزانتین: تیوتکسین

متفرقه: کلوزاپین، رسپریدون

داروهای ضد پارکینسون

ضد کلینرژیک: آرتان، فنادرین، بی پریدین، پروپرانولول

افزایش دهنده دوپامینوزیک: آمانتادین، بروموکریپتین

«داروهای مورد استفاده در بیماری های روانی»

داروهای افسردگی

طبق تحقیقات انجام شده کاهش سطح آمین های بیوژنیک(مثل نوراپی نفرین و سروتونین) مغز در ایجاد افسردگی نقش قابل اهمیت را به خود اختصاص می دهد. و اکثر داروهای مورد استفاده در این اختلال به طرق مختلف سعی در افزایش سطح این مواد می نمایند. سه گروه بزرگ آنها عبارتند از:

1- ضد افسردگی سه حلقه ای T.C.A

این داروها از طریق مهار کردن سبب جذب مجدد آمین سیناپسی و کندتر کردن آمینرژیک، موجب اقامت بیشتر و طولانی تر واسطه های شیمیایی در موضع رسپتور می گردند.

2- ضد افسردگی های MAOI

کاتکول آمین ها بر اثر آنزیمی به نام منواکسیداز متابولیزه می گردند و ضد افسردگی MAOI با مهار کردن عمل آنزیم مذکور مسیر این آمین ها را بلوکه کرده و موجب تجمع آنها در مواضع پیش سیناپسی گردیده و اثرات درمانی خود را بروز می دهند.

3- ضد افسردگی های مهار کننده بار جذب سروتونین SSRI

این داروها با جلوگیری از بار جذب سروتونین موجب افزایش سطح آنها می گردند و بهتر از TCA و MAOI تحمل می شوند در بخش روانپزشکی زنان در مورد بیماران افسرده (MDD) و افسردگی بعد از زایمان، اختلال اضطراب منتشر، بیشتر از این داروها استفاده می شوند:

فلووکستین(SSRI)

ترازودون (SSRI)

بوپروپیون (SSRI)

سیتالوپرام (SSRI)

فلوکسامین (SSRI)

ترازودون (SSRI)

ایمی پرامین (TCA)

آمی تریپتیلین(TCA)

داروهای ضد جنون

به نظر می رسد که بیماران سایکوتیک فعالیت بیش از حد در سیستم دوپامینرژیک مغز خود دارند و علت آن ممکن است ناشی از سنتز زیاد یا آزاد شدن بیش از اندازه دوپامین پیش سیناپسی یا نارسائی متابولیسم دوپامین و یا زیادی حساسیت رسپتورهای پیش سیناپسی به دوپامین باشد و داروها بطور مختلف سعی در کنترل و یا مهار گیرنده های دوپامینی دارند و رایج ترین این داروها به چهار دسته تقسیم می گردند:

1- فنوتیازین ها

2- تیوگزانتین ها

3- بوتریفنون ها

4- داروهای متفرقه

فنوتیازین ها

اثرات

1- اثر ضد جنون ناشی از مسدود شدن گیرنده های موجوددر سیستم لیمبیک

2- اثر ضد استفراغ ناشی از مسدود شدن گیرنده های شیمیایی ناحیه trigger زیرا دوپامین ماده شیمیایی واسطه عصبی است که در استفراغ منشاء گرفته از گیرنده های شیمیایی ناحیه trigger بصل النخاع دخالت دارد.

3- اثرات اکستراپیرامیدال ناشی از مسدود شدن گیرنده های دوپامینی در قسمت Basal ganglia مغز که مسئول هماهنگی حرکات می باشد، بروز می کند.

4- اثرات آندوکرینی ناشی از مسدود شدن گیرنده های فوق در مغز هیپوفیز، در واقع دوپامین آزاد شدن هورمون پروماکتین از غده هیپوفیز را مهار می کند و متوقف کردن دوپامین منجر به ترشح بیش از حد پروماکتین می شود.

تیوگزانتین ها

سردسته این دارو ها تیونیکسین است و مانند داروهای دیگر عمل کرده اما تأثیرآن برحالات خلقی مانند افسردگی برجسته می باشد.

داروهای متفرقه

کلوزاپین از داروهای نسل جدید می باشد و برگیرنده های دوپامینی 1 اثربیشتری نسبت به گیرنده های دوپامینی 2 دارد ودر اسکیزوفرن های مقاوم به درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

دربخش روانپزشکی درمورد بیماران اسکیزوفرن بیشتر از این داروها استفاده می شود (همچنین در رفتارهای خشونت آمیز دوره های مانیا) کلرپرومازین (لارگاگتیل ) (فنوتیازین ها)، هالوپریدول (بوتیرفنون ها)

تیوریدازین(فنوتیازین ها)

لیتیوم (Eskalith)

لیتیوم یونی است که در طبیعت معمولاً به صورت نمک یافت می گردد و از نظر خواص شیمیایی شبیه سدیم است اما عمل آن کاملاً شناخته شده نیست ولی به نظر می رسد که ازخروج سدیم و پتاسیم غشاء سلول های عصبی عضلانی جلوگیری کرده و اثر تعدیل کننده درآمین های بیوژنیک دارد. تحقیقات اخیر نشان می دهد که این دارو از طریق مهار آزاد شدن نوراپی نفرین و سروتونین از نورون ها و تشدید جذب مجدد آنها باعث کم شدن غلظت این دوماده می گردد.

* در بیماران مانیک BMD و دپرسیو از این دارو به همراه کلونازپام استفاده می شود.

داروهای ضد اضطراب

در این دسته از داروها، داروهای متعدد از گروهای مختلف قرار می گیرند (مثل باربیتوراتها، آنتی هیستامین ها بتابلوکرها و بنزودیازمین ها و ...) که از رایج ترین گروه داروهای ضد اضطراب مورد استفاده می توان به بنزودیازپین ها اشاره نمود این داروها با افزایش فعالیت واسطه های عصبی GABA که یک میانجی عصبی مهار کننده در CNS است اثرات ضد اضطراب خود را بروز می دهند.

این داروها شامل:

1- بنزودیازپین ها

2- داروهای دیگری که عملاً ضد اضطراب نیستند اما در اختلالات اضطرابی مورد استفاده قرار می گیرند. مثل propranolol (Inderal)

3- داروهای متفرقه ضد اضطراب مثل بوسپیرون

در بخش روانپزشکی در مورد بیماران مضطرب

GAD (اختلال اضطراب منتشر)

و کنترل اضطراب بیماران وسواسی از این داروهااستفاده می شود:

بوسپیرون

دیازپام

کلونازپام

ایندرال

دورازپام

آلپرازولام

دارودرمانی در O.C.D (اختلال وسواسی جبری)

داروهایی که در بیماران وسواسی استفاده می شود

1- کلومیپرامین (ضدافسردگی های سه حلقه ای )

2-فلوکستین (ضدافسردگی SSRI )

برای اضطراب این بیماران هم از بوسپیرون و بنزودیازپین ها استفاده می شود.

دارو درمانی بیماران پارانوئید

داروهای ضد جنون مثل هالوپریدول و داروهای ضد اضطراب مثل بنزودیازپین ها

داروهای ضد تشنج

به جز دیازپام و کلونازپام که اثرات ضد تشنجی دارند ودر مبحث داروهای ضد اضطراب مورد بحث قرار گرفتند داروهای دیگر وجود دارند که به عنوان داروی ضد صرع شناخته شده اند اما مصارف روانپزشکی نیز دارند مثل : کاربامازپین، والپراوات سدیم، لاموتریژین.

این داروها در درمان اختلالات دو قطبی ، اسکیزوفرنی، و کاربامازپین علاوه بر مواردفوق در افسردگی و حتی در حالت های پرخاشگرانه و ترک الکل و کوکائین نیز مورد استفاده قرار می گیرند کاربامازپین از نظر شیمیایی وابسته به ضد افسردگی های سه حلقه ای است و یک اثر جانبی مثبت آن افزایش بیداری و بهبود خلق بیماران است در واقع این داروها به عنوان متعادل کننده های خلق با داروهای دیگر همراه می گردند.

داروهای مورد استفاده در عوارض دارویی

به دلیل عوارض شایعی که داروهای روانگردان ایجاد می کنند داروهای مختلفی در درمان این عوارض به کار می روند.

بی پریدین این دو دارو جزئ داروهای آنتی کلی نرژیک است و این داروها بطور رقابتی اثرات استیل تری هگزی فنیدیل (آرتان)کولین موجود در سیستم اعصاب پاراسمپاتیک را خنثی می کنند. این دارو در کنترل عوارض شبیه پارکینسونی و دیستونی ناشی از مصرف داروهای نورولپتک بکار برده می شود و بسیاری اوقات همزمان با داروها تجویز می گردند.

دیفن هیدرامین،آمانتادین،پروپرانولول

این داروها در کنترل عوارض شبیه پارکینسونی و دیستونی ناشی از مصرف داروهای نوروسپتیکی به کار میروند و بسیاری اوقات همراه با داروها تجویز می گردند.

بای پریدین BIPERIDEN

طبقه بندی فارماکولوپیک: آنتی کولینرژیک

طقه بندی درمانی: ضد پارکینسونیسم

طبقه بندی مصرف در حاملگی: گروه C

اندیکاسیون ها

اختلالات اکستراپیرامیدال

پارکینسونیسم

درمان بیماری های اسپاستیک نامرتبط (نظیر آسیب طناب نخاعی)

کنتراندیکاسیون ها

دیس ریتمی های قلبی

گلوکوم زاویه باز

تداخلات دارویی

اثرات این دارو در مصرف همزمان با فنوتیازین ها و ضد افسردگی های 3 حلقه ای افزایش می یابد.

عوارض دارویی

سردرد، تیرگی شعور، تاکیکاردی و آریتمی و ....

هالوپریدول :HALOPERIDOL

طبقه بندی فارماکولوژیک: بوتیروفنون

طبقه بندی درمانی: ضد سایکوز

طبقه بندی مصرف در حاملگی: گروه C

اندیکاسیون ها:

اختلالات سایکوتیک

توهم

بیماران سایکوتیک که نیاز به درمان طولانی مدت دارند.

کنترل تیک و صداهای ناخواسته از سندرم Gillesdeala tourett

کنتراندیکاسیون ها

حساسیت مفرط به هالوپریدول و فنوتیازین ها- دپرسیون مغز استخوان - بیماریهای عروق مغزی و با احتیاط در بیماریهای قلبی- بیماریهای ریوی- اختلالات کلیه یا کبد

عوارض دارویی

خواب آلودگی، سرگیجه، بی خوابی، تشدید علایم سایکوز، آسیستول آگرانولوسیتوز- نکروز در محل تزریق عضلانی- هیپرپرولاکتیفی و ...

فلوکستین FLUOXETINE

طبقه بندی فارماکولوژیک: مهار کنندة جذب سوتونین

طبقه بندی درمانی: ضد افسردگی

طبقه بندی مصرف در حاملگی : گروه B

اندیکاسیون ها

افسردگی، اختلال دو قطبی، وابستگی به الکل

اختلال وسواسی- اجباری

کنتراندیکاسیون ها

حساسیت مفرط و مصرف با احتیاط در اختلا شدید کلیه یا کبد

تداخلات دارویی

از مصرف همزمان با داروهای مهار کننده آنزیم منو آمین اکسیداز باید خودداری کرد.

عوارض جانبی

سردرد، بی خوابی، سرگيجه، خستگي، اختلال تمركز، روياهاي غير طبيعي، تپش قلب، درد مفاصل،تب، كاهش وزن و ...

ديازپام DIAZEPAM

طبقه بندي فارموكولوژيك: بنزوديازپين

طبقه بندي درماني: ضد اضطراب، شل كنندة عضلات اسكلتي، ضد تشنج، آرامبخش و خواب‌ آور

طبقه بندي مصرف در حاملگي: گروه D

انديكاسيون ها

اضطراب و Tension

سندرم قطع مصرف حاد الكل

درمان كمكي در اسپاسم عضلات اسكلتي

تتانوس

درمان كمكي در بيهوشي و اقدامات آندوسكوپیک

درمان كمكي در اختلالات همراه با تشنج

كنترانديكاسيون ها

حساسيت مفرط

گلوكوم زاويه باريك و يا گلوكوم زاويه باز درمان نشده

تداخلات دارويي

مصرف ريفامپين- باربيتورات ها در خلال درمان با اين دارو متابوليسم ديازپام را افزايش داده و اثرات درماني آن را كاهش مي دهد.

عوارض جانبي

افسردگي- دپرسيون تنفسي- كلاپس قلبي- عروقي- تاري ديد- آتاكسي ورتيگو- سرخوشي- اختلال عملكرد كبد

ريسپريدون RESPERIDONE

طبقه بندي فارموكولوژيك: مشتقات بنزاي سوكسازول

طبقه بندي درماني: منوسايكوز

طبقه بندي مصرف در حاملگي: گروه C

انديكاسيون ها

سايكوز

كنترانديكاسيون ها

حساسيت مفرط نسبت به دارو

دوران شير دهي

بيماريهاي قلبي و ...

تداخلات دارويي

صرف همزمان با داروهاي ضد فشار خون باعث كاهش شديد فشار خون مي گردد.

عوارض دارويي

بي خوابي، اضطراب- بي قراري- خشونت- يبوست- استفراغ و ...

قوانین مربوط به دارو دادن در روانپزشکی

با توجه به اهمیت تأثیر و پیگیری روند بهبودی و تغییرات سطح آگاهی بیماران روانپزشکی رعایت قوانین دارو دادن اهمیت به سزایی در این بخش دارد.

1) در شیفت صبح پس از ویزیت روزانه، پرستار موظف است استوک دارویی و داروهای هر بیمار را جداگانه چک کند و براساس برنامه دارویی جدید در کاردکس بیمار، درخواست دارویی را برای نیاز 24 ساعت بیمار تنظیم نماید و توسط منشی به داروخانه ارسال کند.

2) داروها باید تا ساعت 12 از داروخانه تحویل گرفته شود. هنگام تحویل دارو، تعداد آن با فرم درخواست مطابقت داده می شود و پرستار کنترل می کند.

3) داروها در باکس مخصوص هر دارو، قرار داه می شود. داروهای یخچالی با ذکر نام بیمار و شماره تخت در یخچال قرار داده می شود و در صورت باز نمودن، تاریخ شروع مصرف و بازگشایی روی دارو درج می شود.

4) هنگام دادن دارو و حضور دو نفرپرسنل الزامی است وقانون سه بار چک نیز انجام می شود. داروی هر ساعت، داخل کاپ دارویی مربوط به هر تخت گذاشته شده و چک می شود.

5) با صدا کردن نام هر بیمار در حضور پرستار و با نظارت وی دارو مجدداً چک می شود و به بیمار داده می شود و اطمینان از مصرف صحیح و کامل حاصل می شود.

6) هر بیمار با لیوان شخصی که در بدو پذیرش تهیه کرده است آن را از آب پر می نماید و مصرف می کند. به دلیل عوارضی چون احتباس مایع در داروهای روانپزشکی مصرف بیشتر آب حین داور خوردن توسط پرستار آموزش داده می شود و رعایت می گردد.

7) به علت مقاومت بیماران پیرو عدم آگاهی از بیماری خود، در مصرف صحیح دارو، داروها حتماً توسط پرستار داده می شود و مصرف آن تأکید می شود.

8) عوارض مصرف دارو یا عدم مصرف دارو توسط بیمار، در همان شیفت گزارش کتبی و شفاهی می گردد.

9) دادن داروهای آرام بخش و تزریقی مثل دیازپام و هالوپریدول (تزریقی) طبق پروتکل دارویی انجام می گیرد مانند: کنترل V/S به ویژه RR ، وجود ترالی احیاء،داشتن دستور کتبی و ساعت تزریق و رعایت فاصله زمانی در تزریق آرامبخش .

10) هر بیمار با حضور در ایستگاه پرستاری دارو را از دست پرستار مخصوص خود (طبق تقسیم کار) و از کاپ دارویی خود که نام بیمار و شماره تخت بر روی آنست دریافت می کند.

11) درصورت امتناع بیمار از مصرف دارو ، حضور 2 پرستار و با آموزش و جلب اعتماد بیمار دارو داده می شود.

12) بعد از مصرف دارو،دهان بیمار با نظارت پرستار کنترل می شود که دارو کامل مصرف شده باشد.

13) نام صحیح و دوز دارو، ساعت و نحوه مصرف در هر شیفت ثبت می شود.