تحلیل وبررسی درس دوازدهم ادبیات فارسی پایه دهم

[מַברִיק]

تحلیل وبررسی درس دوازدهم

رستم واشکبوس



درپنج بیت نخستین این شعرتصاویری چون«اسبان،سواران،بهرام،تیغ ولشکر»ازجنگ وخونریزی حکایت می کندکه به این کار«فضاسازی یابراعت استهلال»می گویند.


بیت 1
✅ قلمروفکری
سروصدای اسب هاوسواران آنقدرزیادبودکه حتی ازآسمان هم گذشت
✅قلمروادبی
سواران واسبان تناسب
بهرام وکیوان تناسب ومجازازآسمان
بهرام نمادجنگ وخونریزی
مصراع دوم کنایه ازسروصدای زیاد واغراق
✅قلمرو زبانی
اسپ:واژه کهن
بیت 2
✅ قلمروفکری
همه شمشیرها ودست های سربازان ازخون مثل لعل سرخ بودوزمین ازشدت صدای نعل اسب ها می خروشید.
✅ قلمروادبی
تشبیه تیغ وساعدبه لعل
لعل ونعل جناس
دل خاک استعارمکنیه وتشخیص
مصراع دوم اغراق
لعل نمادسرخی
خاک مجازاززمین
✅ قلمروزبانی
لعل:سنگ قیمتی سرخ رنگ
لعل نقش مسندرادارد.
درمصراع دوم فعل اسنادی«بود»به قرینه لفظی حذف شده،خروشان مسنداست.
بیت3
✅ قلمرو فکری
ازترس این جنگ حتی پهلوانان وعقاب ها هم فرارمی کردند
✅ قلمرو ادبی
شیروعقاب ،عقاب وپر تناسب
شیرنمادقدرت
پربرآوردن کنایه ازفرارکردن وپروازکردن
عقاب دلاور تشخیص چون دلاورصفت انسان است
واج آرایی مصوت بلند ا
✅ قلمروزبانی
عقاب دلاور،ترکیب وصفی
دلاور صفت مرکب
بیت 4
خورشیدنیزازهیبت این جنگ رنگ باخت وترسیدوخاک کوه ها وسنگ ها نیزازترس به جوش آمدندوذوب شدند«اشاره به شدت چنگ وبه وجودآمدن ترس»
✅قلمرو ادبی
روی خورشید،تشخیص
رنگ وسنگ،جناس
رنگ به رونماندن کنایه ازترس
مصراع دوم کنایه ذوب وآب شدن ازترس
کوه وسنگ،تناسب
✅قلمرو زبانی
ایچ،واژه کهن به معنی هیچ
بیت های 5و6 «موقوف المعانی»
کاموس پهلوان به لشکریانش«تورانیان»گفت:حتی اگرلازم باشدآسمان راطی کنید«حتمایاهرطورکه باید»ازهمه ابزارجنگی خوداستفاده کنیدتاایرانیان راگرفتارواسیرنمایید.
✅قلمرو ادبی
آسمان راسپردن کنایه کاربسیارسخت
تیغ،گرزوکمند:تناسب
تنگ وبندآوردن کنایه ازبه ستوه آوردن وگرفتارکردن
✅قلمرو زبانی
گرد،پهلوان
سپردن،طی کردن
بیت7
✅قلمرو فکری
پهلوانی که نامش اشکبوس بودمانندطبلی فریادزد
✅قلمرو ادبی
برسان کوس، تشبیه
✅قلمرو زبانی
کجا،که
برسان ،مانند،مثل
بیت 8
آمدتاازمیان پهلوانان ایرانی حریفی پیداکندواوراشکست دهد.
✅قلمرو ادبی
واج آرایی د
سراندآردبه گرد کنایه ازشکست دادن
✅قلمرو زبانی
نبرد،حریف،رقیب
هم نبرد،اسم مشتق
بیت 9
رهام باکلاه خودولباس جنگی به میدان رفت وازسرعت حرکتش گردوخاک به آسمان رسید.
✅قلمرو ادبی
خود وگبر،تناسب
مصراع دوم اغراق
✅قلمروزبانی
بشد،رفت
رهام،پهلوان ایرانی پسرگودرز
همی آمد، دستورکهن وفعل قدیمی
بیت 10
✅قلمروفکری
رهام واشکبوس باهم گلاویزشدندوصدای بوق وطبل سپاه بلندشد
✅قلمرو ادبی
بوق وکوس،تناسب
✅قلمرو زبانی
برآویخت،گلاویزشد،درگیرشد
کوس،طبل
بیت 11
✅قلمروادبی
اشکبوس گرزسنگین خودرادردست گرفت وزمین ازتحمل ضربات شدیداومثل آهن سفت شدوآسمان ازگردوخاک زیادمثل آبنوس تیره وتارشد«دراینجاتیرگی آبنوس موردنظراست»
✅قلمرو ادبی
زمین وسپهر،تناسب وتضاد
مصراع دوم دوتشبیه دارد ونیزاغراق
✅قلمروزبانی
گران،سنگین،محکم
آبنوس،نوعی درخت که چوب آن سخت وسیاه است.
بیت 12
✅قلمرو فکری
رهام گرزسنگین خود رابلندکردودست های دوفرمانده ازسنگینی گرزهاخسته شد.
✅قلمرو ادبی
گران وسران،جناس
سران استعاره ازدوفرمانده وپهلوان
✅قلمرو زبانی
برآهیخت،بلندکرد
غمی،خسته
بیت 13
✅قلمروفکری
وقتی رهام ازنبردبااشکبوس خسته
شدازاوصرف نظرکردوبه سوی کوه فرارکرد.
✅قلمرو ادبی
روی وسوی،جناس
بپیچیدزوروی
کنایه ازصرف نظرکردن
✅قلمرو زبانی
ستوه،خسته،درمانده
شد،رفت
بیت 14
✅قلمروفکری
توس که درمرکزسپاس بودازفرار رهام خشمگین شدواسبش رابرای نبردبااشکبوس نهیبی زد«به حرکت درآورد»
✅قلمروزبانی
قلب،مرکز
توس،فرمانده سپاه ایران
بیت 15
✅قلمرو فکری
رستم عصبانی شدوبه توس گفت رهام اهل شرابخواری وخوشگذرانی است واهل جنگیدن نیست.
✅قلمرو ادبی
گفت وجفت،جناس
جام باده ست جفت کنایه ازاهل شراب خواری بودن وتشخیص
✅قلمرو زبانی
تهمتن،قوی هیکل،لقب رستم
باتوس یعنی به توس،دستورتاریخی
بیت 16
✅قلمرو فکری
تومرکزسپاه رامنظم ونگهداری کن تامن پیاده به جنگ اوبروم.
✅قلمروادبی
به آیین بدار کنایه ازمنظم کن
✅قلمرو زبانی
کارزار،جنگ

#دهم
#فارسی