بازی آنلاین
آپلود عکس
08-10-2020، 11:02
بیگدلی یا بِگدیلی یا بیگدلو (همچنین: بَكْتِلى، تُرکی استانبولی: Beğdili boyu) یکی از قبایل بیست و دوگانه از تُرکان اغوز و یک زیر شاخه از فدراسیون قبیله‌ای بوز اوخ بود.انوشتکین (نیای بزرگ خوارزمشاهیان) از قبیله بیگدلی (از تُرکان اوغوز) بوده است.
شاخۀ جنوب ایران و خوزستان بیگدلی، از بیگدلیهایی هستند که به شاخۀ علما مشهور شده‌اند. ایشان از کسانی هستند که در پی فتنۀ افغانها، به خوزستان کوچیدند و در آنجا سُکنا گزیدند. ایل قشقایی نیز دارای تیره‌ای با نام بیگدلی است که از گروههای کوچندۀ ایران‌اند. همچنین در برخی از منابع به تیرۀ بیگدلی در شمار تیره‌های طایفۀ آقاجری از طوایف عمدۀ کهگیلویه اشاره شده است.
تمغا یا نشان دودمانی
بیگدلیها بمانند دیگر تیره‌های تُرکان اغوز، تمغا یا نشانِ مخصوصی برای خود داشتند که فرمانها، خزاین و رمه‌هایشان را بدان نشانه‌گذاری می‌کردند.
مهاجرت و پراکندگی
سرزمین اصلی بیگدلیها کوههای آلتایی و کرانۀ سیر دریا (رود سیحون) تا دریاچۀ آرال و دریای خزر بوده است. منابع تاریخی آگاهی دقیقی از آنها به دست نمی‌دهند، اما بنابر آنچه رشیدالدین‌فضل‌الله ذکر کرده است، ممالیکی از بیگدلیها در دوران سلجوقیان در غرجستان بوده‌اند که انوشتکین غرجه، شحنۀ خوارزم ـ که خوارزمشاهیان بدو نسب می‌برند ـ از این شمار است.
امیر تیمور پس از پیروزی بر عثمانیان در 1402م، 30هزار خانوار بیگدلی را در شام اسیر کرد و در راهِ مراجعت به تُرکستان در اردبیل در دیدار با خواجه سلطانعلی سیاهپوش ـ که صفویان نسب بدو می‌رسانند ـ چنان شیفتۀ او شد که بیگدلیان را بدو بخشید. خواجه نیز ایشان را آزاد کرد. آنان برای قدردانی و حق‌شناسی از او در اردبیل ماندند و به خدمت وی، و در نهایت صفویان درآمدند و شاخۀ شاملو ـ بیگدلی را تشکیل دادند. درآمیختگی خاندانهای مختلف بیگدلی با شاملوها در طول تاریخ تشخیص و تمایز آنها از شاملوها را بسیار دشوار ساخته است؛ تا آنجا که در منابع عصر صفوی از آنها بیشتر با عنوان شاملو یاد می‌شود.
مهاجرت و اسکان
با پیوستنِ بیگدلیها به قزلباشان و شاهسون و اجرای طرح اسکان ایلات در دورۀ شاه‌عباس، و در پی آن فشارهایی که بر جامعۀ ایلی وارد می‌شد، اوضاع اجتماعی جامعۀ بیگدلی نیز تعییر یافت. سران و بزرگان بیگدلی رفته رفته از میدانهای جنگ و نبرد به صحنه‌های سیاست، اقتصاد، دانش و فرهنگ روی آوردند و به‌طور پراکنده در نقاط مختلف خاندانهای مستقل و جداگانه‌ای را در شاخه‌های طایفگی تشکیل دادند:
۱. شاخۀ جنوب ایران و خوزستان بیگدلی
از بیگدلیهایی هستند که به شاخۀ علما مشهور شده اند. ایشان از کسانی هستند که در پی فتنۀ افغانها، به خوزستان کوچیدند و در آنجا سکنا گزیدند. ایل قشقایی نیز دارای تیره‌ای با نام بیگدلی است که از گروههای کوچندۀ ایران‌اند. همچنین در برخی از منابع به تیرۀ بیگدلی در شمار تیره‌های طایفۀ آقاجری از طوایف عمدۀ کهگیلویه اشاره شده است.
۲. شاخۀ تُرکمن
در دوران صفویه و با پراکنده شدن بیگدلیها در اقصا نقاط مرزهای کشور، گروهی از آنان در ترکمنستان جای گرفتند. دسته‌ای که در ترکمنستان شوروی سابق قرار داشتند، با سیاستهای سرکوب فروپاشیدند، اما بیگدلیهای ترکمنستان ایران که به ایل گوکلان پیوسته بودند، به 4 تیرۀ پانک، امان خوجه، بوران و قاریشمز تقسیم می‌شدند و در دشتهای کلاله و مینو تحت سرپرستی پیرمردان و ریش‌سفیدان بیگدلی می‌زیستند. بیگدلیهای ترکمن برخلاف دیگر شاخه‌ها سنی مذهب‌اند.
۳. شاخۀ ملایر و همدان
از تاریخ 1055ق که جانی‌خان رئیس این شاخه به دست شاه‌عباس به قتل رسید، بارها بیگدلیها دچار ضعف یا قدرت شدند؛ با این حال، در بیشتر اوقات حکومتِ منطقه به دست سران ایشان بود. هنوز نیز بقایای شاخۀ شاملوـ بیگدلی در این منطقه دیده می‌شود.
۴. شاخۀ قم
در پی فتنۀ افغانها، جمعی از بیگدلیهای آسیب‌دیده به قم رفتند و در آنجا به دو دسته یا خاندان مهم تقسیم شدند؛ بیگدلیهای آذر، منسوب به حاج لطفعلی بیگ‌آذر؛ و بیگدلیهای اولاد برادر آذر، موسوم به اسحاق بیگ، متخلص به عُذْری. بیگدلیها در قم جایگاه ویژه‌ای یافتند و بسیاری از مناصب اجتماعی را برعهده گرفتند. در دوران ناصرالدین شاه بسیاری از املاک و زمینهای قم و اطراف آن در اختیار بیگدلیها بود. امروزه آثار و ابنیۀ متعددی در قم منسوب بدیشان است.
۵. شاخۀ سواحل ارس و دشت مغان
پس از آنکه تیمور اسیران بیگدلی را به خواجه سیاهپوش بخشید، گروهی از ایشان در اطراف اردبیل و حوالی سبلان و دشت مغان و سواحل ارس مسکن گزیدند. به احتمال زیاد بیگدلیهای امروزی این منطقه از اعقاب همینها هستند که در سدۀ اخیر اسکان یافته‌اند، ایشان در دو طرف ارس اقامت داشتند؛ دسته‌ای که در شوروی سابق به سر می‌بردند، تحلیل رفتند و بسیاری از افراد گروهی که در ایران جای گرفتند، در زمان پیشه‌وری و اشغال آذربایجان به بیگدلیهای زنجان پیوستند(همان، 616بب(. طایفۀ بیگدلی ـ شاملوی دشت مغان از 6 تیره تشکیل شده است که با وجود اسکان، هنوز احترامات و انضباط ایلی در میانشان کاملاً مراعات می‌شود(نک: بیگدلی، محمدرضا، ایلسون...، 226، 244، 247، جم ؛ بیات، 105؛ بیگدلی، غلامحسین، همانجا).
۶. شاخۀ محال ساوه
یکی از مراکز اصلی بیگدلی ـ شاملوها از قدیم (متن فرمان شاه‌عباس در 1036ق) ناحیۀ میان ساوه و زنجان بوده است. سرسلسلۀ بیگدلیهای این ناحیه در زمان شاه‌عباس ساروبیک بیگدلی، برادر محمدبیک از بزرگ‌ترین سرداران و از معتمدان خاص شاه‌عباس اول بود. ظاهراً سابقۀ حضور ایشان در این منطقه به هنگام تغییر پایتخت در زمان شاه‌طهماسب از تبریزی به قزوین بازمی‌گردد که جمعی از بیگدلیها همراهِ اردوی شاهی به اطراف پایتخت جدید کوچیدند.
۷. بیگدلی ـ شاملوهای خراسان
در 1302ق میرزا غلامعلی بیگدلی شاملوصدرالاطبا همراه حاکم قوچان به خراسان رفت و شاخۀ بیگدلی ـ شاملوی خراسان از اعقاب او هستند.
۸. بیگدلیها در ترکیه
بیگدلیها که از زمان مهاجرت اغوزها به بعد بارها به ترکیۀ عثمانی رفته بودند، در مناطق مختلف ترکیه پراکنده شدند و سکنا گزیدند. این گروه به روزگار سلطان مراد سوم(982-1003ق/1574-1595م) جمعیتی بالغ بر 32هزار خانوار را تشکیل می‌دادند. جمعیت زیاد بیگدلیها دولت عثمانی را از خوف به فکر طرح اسکان عشایر انداخت. مخالفان اسکان به ریاست بزرگ بیگدلیها، فیروزبیک به تدریج در سدۀ 10ق/16م وارد ایران شدند و آن گروهی که برجای ماندند، آزار دیدند و غارت شدند. بااین‌حال، در 1102ق/1691م شمار خانوارهای چادرنشین به 8هزار می‌رسید. سرانجام، در سدۀ 13ق/19م والیِ حلب، عباس پاشا به آنان تاخت و ایشان را مجبور به ترکِ دیار کرد و آنان را درمناطق جنوبی ترکیه، و در سوریه و ایران پراکنده شدند.
۹. بیگدلیها در سوریه(شاخۀ حلب)
جمعی از بیگدلیها را که چنگیز به اسارت به سوریه برده بود و بعدها به نام شاملو شهرت یافتند، در جاهای مختلف میان حلب و دیار بکر ساکن شدند. آنان در سدۀ 9ق/15م یکی از مهم‌ترین طایفه‌های منطقه به‌شمار می‌آمدند و در سدۀ 11ق/17م بهترین چراگاهها را در اختیار داشتند. در سدۀ اخیر شماری از بیگدلیان در منطقۀ جولان در استان قنیطره می‌زیستند و به دامداری مشغول بودند، اما پس از حمله اسراییل به بلندیهای جولان در 1346ش، در مناطق مختلفِ سوریه پراگنده شدند.
۱۰. بیگدلیها در عراق
در موصلِ عراق حدود پنج هزار خانوار بیگدلی به سر می‌برند. اگرچه غالب آنها مالک هستند و در مزرعه‌های خود کار می‌کنند و از وضعیت مالی نسبتاً خوبی برخوردارند، اما به واسطۀ اقدامات قوم‌گرایانۀ دولت پیوسته در تحت فشار قرار داشته‌اند.
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
شاخۀ جنوب ایران و خوزستان بیگدلی، از بیگدلیهایی هستند که به شاخۀ علما مشهور شده‌اند. ایشان از کسانی هستند که در پی فتنۀ افغانها، به خوزستان کوچیدند و در آنجا سُکنا گزیدند. ایل قشقایی نیز دارای تیره‌ای با نام بیگدلی است که از گروههای کوچندۀ ایران‌اند. همچنین در برخی از منابع به تیرۀ بیگدلی در شمار تیره‌های طایفۀ آقاجری از طوایف عمدۀ کهگیلویه اشاره شده است.
تمغا یا نشان دودمانی
بیگدلیها بمانند دیگر تیره‌های تُرکان اغوز، تمغا یا نشانِ مخصوصی برای خود داشتند که فرمانها، خزاین و رمه‌هایشان را بدان نشانه‌گذاری می‌کردند.
مهاجرت و پراکندگی
سرزمین اصلی بیگدلیها کوههای آلتایی و کرانۀ سیر دریا (رود سیحون) تا دریاچۀ آرال و دریای خزر بوده است. منابع تاریخی آگاهی دقیقی از آنها به دست نمی‌دهند، اما بنابر آنچه رشیدالدین‌فضل‌الله ذکر کرده است، ممالیکی از بیگدلیها در دوران سلجوقیان در غرجستان بوده‌اند که انوشتکین غرجه، شحنۀ خوارزم ـ که خوارزمشاهیان بدو نسب می‌برند ـ از این شمار است.
امیر تیمور پس از پیروزی بر عثمانیان در 1402م، 30هزار خانوار بیگدلی را در شام اسیر کرد و در راهِ مراجعت به تُرکستان در اردبیل در دیدار با خواجه سلطانعلی سیاهپوش ـ که صفویان نسب بدو می‌رسانند ـ چنان شیفتۀ او شد که بیگدلیان را بدو بخشید. خواجه نیز ایشان را آزاد کرد. آنان برای قدردانی و حق‌شناسی از او در اردبیل ماندند و به خدمت وی، و در نهایت صفویان درآمدند و شاخۀ شاملو ـ بیگدلی را تشکیل دادند. درآمیختگی خاندانهای مختلف بیگدلی با شاملوها در طول تاریخ تشخیص و تمایز آنها از شاملوها را بسیار دشوار ساخته است؛ تا آنجا که در منابع عصر صفوی از آنها بیشتر با عنوان شاملو یاد می‌شود.
مهاجرت و اسکان
با پیوستنِ بیگدلیها به قزلباشان و شاهسون و اجرای طرح اسکان ایلات در دورۀ شاه‌عباس، و در پی آن فشارهایی که بر جامعۀ ایلی وارد می‌شد، اوضاع اجتماعی جامعۀ بیگدلی نیز تعییر یافت. سران و بزرگان بیگدلی رفته رفته از میدانهای جنگ و نبرد به صحنه‌های سیاست، اقتصاد، دانش و فرهنگ روی آوردند و به‌طور پراکنده در نقاط مختلف خاندانهای مستقل و جداگانه‌ای را در شاخه‌های طایفگی تشکیل دادند:
۱. شاخۀ جنوب ایران و خوزستان بیگدلی
از بیگدلیهایی هستند که به شاخۀ علما مشهور شده اند. ایشان از کسانی هستند که در پی فتنۀ افغانها، به خوزستان کوچیدند و در آنجا سکنا گزیدند. ایل قشقایی نیز دارای تیره‌ای با نام بیگدلی است که از گروههای کوچندۀ ایران‌اند. همچنین در برخی از منابع به تیرۀ بیگدلی در شمار تیره‌های طایفۀ آقاجری از طوایف عمدۀ کهگیلویه اشاره شده است.
۲. شاخۀ تُرکمن
در دوران صفویه و با پراکنده شدن بیگدلیها در اقصا نقاط مرزهای کشور، گروهی از آنان در ترکمنستان جای گرفتند. دسته‌ای که در ترکمنستان شوروی سابق قرار داشتند، با سیاستهای سرکوب فروپاشیدند، اما بیگدلیهای ترکمنستان ایران که به ایل گوکلان پیوسته بودند، به 4 تیرۀ پانک، امان خوجه، بوران و قاریشمز تقسیم می‌شدند و در دشتهای کلاله و مینو تحت سرپرستی پیرمردان و ریش‌سفیدان بیگدلی می‌زیستند. بیگدلیهای ترکمن برخلاف دیگر شاخه‌ها سنی مذهب‌اند.
۳. شاخۀ ملایر و همدان
از تاریخ 1055ق که جانی‌خان رئیس این شاخه به دست شاه‌عباس به قتل رسید، بارها بیگدلیها دچار ضعف یا قدرت شدند؛ با این حال، در بیشتر اوقات حکومتِ منطقه به دست سران ایشان بود. هنوز نیز بقایای شاخۀ شاملوـ بیگدلی در این منطقه دیده می‌شود.
۴. شاخۀ قم
در پی فتنۀ افغانها، جمعی از بیگدلیهای آسیب‌دیده به قم رفتند و در آنجا به دو دسته یا خاندان مهم تقسیم شدند؛ بیگدلیهای آذر، منسوب به حاج لطفعلی بیگ‌آذر؛ و بیگدلیهای اولاد برادر آذر، موسوم به اسحاق بیگ، متخلص به عُذْری. بیگدلیها در قم جایگاه ویژه‌ای یافتند و بسیاری از مناصب اجتماعی را برعهده گرفتند. در دوران ناصرالدین شاه بسیاری از املاک و زمینهای قم و اطراف آن در اختیار بیگدلیها بود. امروزه آثار و ابنیۀ متعددی در قم منسوب بدیشان است.
۵. شاخۀ سواحل ارس و دشت مغان
پس از آنکه تیمور اسیران بیگدلی را به خواجه سیاهپوش بخشید، گروهی از ایشان در اطراف اردبیل و حوالی سبلان و دشت مغان و سواحل ارس مسکن گزیدند. به احتمال زیاد بیگدلیهای امروزی این منطقه از اعقاب همینها هستند که در سدۀ اخیر اسکان یافته‌اند، ایشان در دو طرف ارس اقامت داشتند؛ دسته‌ای که در شوروی سابق به سر می‌بردند، تحلیل رفتند و بسیاری از افراد گروهی که در ایران جای گرفتند، در زمان پیشه‌وری و اشغال آذربایجان به بیگدلیهای زنجان پیوستند(همان، 616بب(. طایفۀ بیگدلی ـ شاملوی دشت مغان از 6 تیره تشکیل شده است که با وجود اسکان، هنوز احترامات و انضباط ایلی در میانشان کاملاً مراعات می‌شود(نک: بیگدلی، محمدرضا، ایلسون...، 226، 244، 247، جم ؛ بیات، 105؛ بیگدلی، غلامحسین، همانجا).
۶. شاخۀ محال ساوه
یکی از مراکز اصلی بیگدلی ـ شاملوها از قدیم (متن فرمان شاه‌عباس در 1036ق) ناحیۀ میان ساوه و زنجان بوده است. سرسلسلۀ بیگدلیهای این ناحیه در زمان شاه‌عباس ساروبیک بیگدلی، برادر محمدبیک از بزرگ‌ترین سرداران و از معتمدان خاص شاه‌عباس اول بود. ظاهراً سابقۀ حضور ایشان در این منطقه به هنگام تغییر پایتخت در زمان شاه‌طهماسب از تبریزی به قزوین بازمی‌گردد که جمعی از بیگدلیها همراهِ اردوی شاهی به اطراف پایتخت جدید کوچیدند.
۷. بیگدلی ـ شاملوهای خراسان
در 1302ق میرزا غلامعلی بیگدلی شاملوصدرالاطبا همراه حاکم قوچان به خراسان رفت و شاخۀ بیگدلی ـ شاملوی خراسان از اعقاب او هستند.
۸. بیگدلیها در ترکیه
بیگدلیها که از زمان مهاجرت اغوزها به بعد بارها به ترکیۀ عثمانی رفته بودند، در مناطق مختلف ترکیه پراکنده شدند و سکنا گزیدند. این گروه به روزگار سلطان مراد سوم(982-1003ق/1574-1595م) جمعیتی بالغ بر 32هزار خانوار را تشکیل می‌دادند. جمعیت زیاد بیگدلیها دولت عثمانی را از خوف به فکر طرح اسکان عشایر انداخت. مخالفان اسکان به ریاست بزرگ بیگدلیها، فیروزبیک به تدریج در سدۀ 10ق/16م وارد ایران شدند و آن گروهی که برجای ماندند، آزار دیدند و غارت شدند. بااین‌حال، در 1102ق/1691م شمار خانوارهای چادرنشین به 8هزار می‌رسید. سرانجام، در سدۀ 13ق/19م والیِ حلب، عباس پاشا به آنان تاخت و ایشان را مجبور به ترکِ دیار کرد و آنان را درمناطق جنوبی ترکیه، و در سوریه و ایران پراکنده شدند.
۹. بیگدلیها در سوریه(شاخۀ حلب)
جمعی از بیگدلیها را که چنگیز به اسارت به سوریه برده بود و بعدها به نام شاملو شهرت یافتند، در جاهای مختلف میان حلب و دیار بکر ساکن شدند. آنان در سدۀ 9ق/15م یکی از مهم‌ترین طایفه‌های منطقه به‌شمار می‌آمدند و در سدۀ 11ق/17م بهترین چراگاهها را در اختیار داشتند. در سدۀ اخیر شماری از بیگدلیان در منطقۀ جولان در استان قنیطره می‌زیستند و به دامداری مشغول بودند، اما پس از حمله اسراییل به بلندیهای جولان در 1346ش، در مناطق مختلفِ سوریه پراگنده شدند.
۱۰. بیگدلیها در عراق
در موصلِ عراق حدود پنج هزار خانوار بیگدلی به سر می‌برند. اگرچه غالب آنها مالک هستند و در مزرعه‌های خود کار می‌کنند و از وضعیت مالی نسبتاً خوبی برخوردارند، اما به واسطۀ اقدامات قوم‌گرایانۀ دولت پیوسته در تحت فشار قرار داشته‌اند.
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
