رد پای ادبیات در انقلاب‌ها

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

علی‌اکبر والایی می‌گوید: در تمام انقلاب‌ها و تحول‌های اجتماعی که در دنیا رخ داده است، پس از ریشه‌یابی، در انتها ردپای ادبیات دیده می‌شود.

این داستان‌نویس در گفت‌وگو با ایسنا، درباره توان ادبیات در نقد جامعه، اظهار کرد: تأثیر ادبیات در نقد شرایط جامعه فوق‌العاده است و نمی‌شود حدی را برای آن مشخص کرد، چرا که بسیاری از تحولات اجتماعی جوامع مختلف غربی و شرقی از ادبیات است؛ یعنی جامعه از ادبیات تأثیر گرفته و به مسائل و واقعیات خود آگاه شده است.
او با اشاره به کارکرد ادبیات در وقایع مهم جهان، افزود: انقلاب کبیر فرانسه، انقلاب روسیه و تحولاتی که در آن جوامع رخ داده است، براساس تحلیل‌هایی که انجام شده به ادبیات منتهی می‌شود و به تأثیر ادبیات در اجتماع و آگاهی آن می‌رسد. تأثیرادبیات فقط این نیست که نویسنده به طور مستقیم به موضوعات و مسائل سیاسی و اجتماعی روز بپردازد. ادبیات آگاهی‌بخش است، اذهان را بیدار می‌کند و تأثیر عمیقی روی اندیشه افراد ایجاد می‌کند. همین می‌تواند سبب و زمینه‌ساز این شود تا اجتماع در موقعیت‌هایی که برایش ایجاد می‌شود، بتواند درست عمل کند.
والایی افزود: جامعه‌ای که کتاب‌خوان نیست و مردم آن اهل کتاب نیستند در خیلی از بزنگاه‌ها و مواقعی که جامعه باید تصمیم درست بگیرد، آن تصمیم درست را نخواهد گرفت. وقتی جامعه از ادبیات لذتی نمی‌برد مطمئناً دریافتی صورت نمی‌گیرد. آن بخشی هم که اهل ادبیات هستند، در اقلیت قرار خواهند گرفت و نیروی آن‌ها کم است، در نتیجه در این‌که موتور حرکت اجتماع را بخواهند به حرکت دربیاورند و روی آن تأثیر بگذارند، توان کمتری خواهند داشت. اگر آحاد جامعه به سمت مطالعه و کتاب‌خوانی و ادبیات روی بیاورند، آن بخش روشنفکر جامعه کارش تسهیل خواهد شد و بهتر می‌تواند در اجتماع تأثیر بگذارد و سبب تحولات اجتماعی جدی شود. ادبیات هم در عامه مردم تأثیر دارد و هم در خواص.
نویسنده رمان «خلوت مدیر» با بیان این‌که ادبیات در همه موضوعات، نه تنها موضوعات اجتماعی، می‌تواند تأثیر خودش را بگذارد، گفت: باید کاری کرد تا جامعه با کتاب آشتی کند و کتاب‌خوان شود و مهم‌تر این که اهل ادبیات شود و به ادبیات روی بیاورد.
علی‌اکبر والایی همچنین درباره محدودیت‌هایی که ممکن است برای نویسندگان در نقد جامعه وجود داشته باشد بیان کرد: محدودیت‌ها در همه جا بوده و هست. نمی‌توان گفت که فقط شامل حال جامعه ما است. اما به هر حال باید تا حدی از راهش وارد شد و آن را تحمل کرد و به نوعی از مسیرهای راه‌گشایی که می‌شود با آن‌ها نقب زد استفاده و محدودیت‌ها را جبران کرد. به هر حال این اتفاق گریبان‌گیر خیلی از جوامع است اما اهالی قلم و اهالی فکر به نوعی از فرصت استفاده می‌کنند تا کارشان را انجام دهند و اگر بخواهند عقب‌نشینی کنند و از روزنه‌ها استفاده نکنند، قطعاً ضرر آن به جامعه می‌رسد. برای همین اهالی قلم و فکر باید از روزنه‌هایی که وجود دارد، استفاده کنند.