زبان فارسی در حال ضعیف شدن است؟

[sober]

محمدکاظم مزینایی و جعفر ابراهیمی از وضعیت کنونی زبان و ادبیات فارسی می گویند. 

---

محمد کاظم مزینانی درباره فواید خواندن ادبیات کلاسیک گفت:نوجوانان با خواندن چنین مجموعه‌هایی می‌توانند زبان خود را تقویت کنند، چون زبان فارسی روز به روز در حال ضعیف شدن است. مزینانی همچنین درباره وضعیت کتاب‌های ادبیات کودکان و نوجوانان گفت: سن کودکی از بین نخواهد رفت و هرچه بشریت ادامه داشته باشد کودکی هم وجود خواهد داشت وما توانسته‌ایم ادبیات کودک و نوجوان‌مان را تامین کنیم.

---

انسان تا زمانی که بزرگ نشده فکر می‌کند تنها اوست که باید برایش قصه بگویند تا بهتر بخوابد و دنیا از آن چیزی که هست شیرین‌تر باشد. اما همین‌طور که پیش می‌رود می‌بیند داستان جزئی ثابت از زندگیش است بخصوص اگر در فرهنگی کتابخوان زندگی کرده باشد. ادبیات ایران پر است از داستانهایی که نسل به نسل ازشب‌های طولانی قصه گویی منتقل شده. شاعران ایرانی مفاهیم مورد نظرشان را در قالب داستان‌های منظوم گفته‌اند تا لطف و شیرینی را به مفاهیم بیفزایند. مثنوی معنوی مولوی،لیلی و مجنون نظامی گنجوی، شاهنامه حکیم فردوسی درکنار کتاب‌هایی که داستان‌های خود را به نثر بیان کرده‌اند، از این دسته‌اند. قصه‌های هزار و یک شب و کلیله و دمنه جزو این دسته داستان‌های قدیمی ایرانی هستند که فرهنگ و حکمت ایرانیان را با خود به هزاره‌های بعدی آورده‌اند. اما زبان به نسبت نامأنوس این کتاب‌ها باعث شده نتوانیم با آنها ارتباط برقرار کنیم و از چنین گنجینه‌هایی دور باشیم.از طرفی رشد کتاب‌های جدید داخلی و خارجی و ساده بودن زبان فهم آن، همچنین به‌کارگیری محتوای متناسب با زندگی جدید باعث دور شدن از مفاهیم زندگی گذشتگان شده است.گرچه سبک زندگی جدید الزامات،مسائل و نگاه‌های تازه‌ای در این رابطه پدید آورده اما برخی موضوعات هیچ‌گاه کهنه نمی‌شوند.
کتاب‌های کهن برای نوجوانان
چاپ پنج جلد مجموعه«ادبیات ایران از دیروز تا امروز» برای گروه سنی نوجوان یکی از کارهایی است که به تازگی در حوزه ادبیات نوجوان اتفاق افتاده تا تلاشی باشد برای آشنا کردن نوجوانان با ادبیات کهن کشور. از آنجا که این پنج جلد بازنویسی شده‌اند، با نوجوانان راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند. هزار و یک شب را شکوه قاسم‌نیا بازنویسی کرده.کلیله و دمنه را که داستانهایی در اصل هندی است و در دوره ساسانی به فارسی میانه ترجمه شده داوود لطف الله به زبان امروزی درآورده و جعفر ابراهیمی نگارش مثنوی معنوی را برعهده داشته است.همچنین لیلی و مجنون، منظومه عاشقانه حکیم نظامی را محمدکاظم مزینانی بازنویسی کرده. قرار گرفتن مثنوی معنوی با مفاهیم عمیق عرفانی در کنار عاشقانه‌های حکیم نظامی و حماسه شاهنامه فردوسی وهزار و یک شب، ترکیب خوبی از انواع جنبه‌های زندگی شامل نبرد،عشق،عرفان،حکمت و زندگی عادی را در این مجموعه فراهم کرده است.

کتاب‌های بازنویسی شده جنبه آموزشی دارند
جعفر ابراهیمی درباره چگونگی بازنویسی مثنوی معنوی برای نوجوانان می‌گوید: قصه‌های مثنوی چندین پوسته دارد که در بعضی از قصه‌ها پوسته‌ها کمتر هستند و در بعضی‌ها عمیق‌تر. این نویسنده ادامه می‌دهد سعی کردم قصه‌هایی که مناسب نوجوانان است را بدون در نظر گرفتن معانی عمیق انتخاب کنم،برای این کار بعضی جاها قصه‌پردازی کرده‌ام و در بعضی موارد از اصل شعر استفاده کرده‌ام.ابراهیمی با اشاره به اینکه تاکنون مثنوی معنوی را در چهار جلد بازنویسی کرده ادامه داد: در جلد اول داستان‌های ساده‌تر را قرار داده‌ام اما هرچه پیش می‌رویم داستان‌ها عمیق‌تر می‌شوند به همین خاطر کسی که می‌خواهد این مجموعه را بخواند بهتر است از جلد اول شروع کند.چون این کتاب‌ها جنبه آموزشی دارند به‌همین دلیل سعی کرده‌ام معنای واژه‌ها را بیاورم و گاه منظور شاعر را بیان کنم.جعفر ابراهیمی بیان کرد هرچند تلاش شده مخاطبان را با مولوی و اندیشه‌هایش آشنا کنم اما در درجه اول خود قصه و سرگرم کنندگی آن برایم مهم بوده است.ابراهیمی درباره چهار جلد چاپ شده بازنویسی‌اش از مثنوی معنوی افزود: هرجلد حدود27-28 قصه دارد که باعث می‌شود نوجوانان به مرور با مثنوی معنوی آشنا شوند و زمینه‌ای باشد که دربزرگسالی به سراغ آن بروند.این نویسنده کودکان با اشاره به اینکه همچنان امکان بازنویسی داستان‌های مثنوی وجود دارد افزود: «این داستان‌ها تنها برای گروه سنی نوجوان نیست و افراد در هر سنی می‌توانند آن را بخوانند.»

جعفر ابراهیمی درباره چگونگی بازنویسی مثنوی معنوی برای نوجوانان می‌گوید: قصه‌های مثنوی چندین پوسته دارد که در بعضی از قصه‌ها پوسته‌ها کمتر هستند و در بعضی‌ها عمیق‌تر. این نویسنده ادامه می‌دهد سعی کردم قصه‌هایی که مناسب نوجوانان است را بدون در نظر گرفتن معانی عمیق انتخاب کنم،برای این کار بعضی جاها قصه‌پردازی کرده‌ام و در بعضی موارد از اصل شعر استفاده کرده‌ام.

آشنایی نوجوانان با عشق‌های پاک
گرچه برخی کتاب‌های مجموعه پنج جلدی«ادبیات ایران از دیروز تا امروز» پیش از این بازنویسی شده‌اند اما به خاطر استقبال نوجوانان از این کتاب‌ها یک‌بار دیگردر کنار هم قرار گرفته و به‌تازگی منتشر شده‌اند.
محمد کاظم مزینانی که لیلی و مجنون حکیم نظامی را برای این گروه سنی بازنویسی کرده می‌گوید:در بازنویسی کتاب مبنا براین بود که جوان امروزی تصویری از عشق کلاسیک ندارد به‌همین دلیل خوب است یک عشق پاک و عفیف را به آنها ارائه دهیم. مزینانی درادامه بیان کرد: گرچه این داستان عاشقانه ایرانی نیست، اما نمونه‌های ایرانی آن مثل خسرو و شیرین را داشته‌ایم. محمدکاظم مزینانی درباره رویکرد به عشق در بازنویسی‌اش گفت: سعی نکردم این عشق زمینی شود و حالت فرا زمینی آن را حفظ کردم.مزینانی درباره فن به کار رفته در بازنویسی منظومه لیلی و مجنون اظهار کرد: از لحاظ فنی، زبانی و کلامی تلاش کردم متن ساده شود، به‌شکلی که از عظمت کار کاسته نشود.در عین اینکه ساده‌نویسی آن رعایت شود. مزینانی با اشاره به اینکه سن نوجوانی سنی نیست که بشود به آن اعتماد کرد و دقیقا گفت از چه سنی تا چه سنی در نوجوانی قرار داریم و همچنین با توجه به اینکه نوجوانان امروزه زودتر به بلوغ فکری می‌رسند، ادامه داد نوجوانان به‌خاطر اطلاعات زیادی که از روش های مختلف می‌گیرند، خیلی زود بزرگ می‌شوند بنابراین نمی‌توان آنها را با نوجوانان قدیم مقایسه کرد. به همین دلیل کار کردن برای آنها سخت‌تر است.

با مطالعه کتاب، زبان فارسی تقویت می‌شود
به‌نظر می‌رسد نوجوانان و جوانان در ادبیات شفاهی و مکتوب خود زبانی را برگزیده‌اند که در حال دور شدن از ساختارهای زبان فارسی است.محمد کاظم مزینانی درباره فواید خواندن ادبیات کلاسیک گفت:نوجوانان با خواندن چنین مجموعه‌هایی می‌توانند زبان خود را تقویت کنند، چون زبان فارسی روز به روز در حال ضعیف شدن است. مزینانی همچنین درباره وضعیت کتاب‌های ادبیات کودکان و نوجوانان گفت: سن کودکی از بین نخواهد رفت و هرچه بشریت ادامه داشته باشد کودکی هم وجود خواهد داشت وما توانسته‌ایم ادبیات کودک و نوجوان‌مان را تامین کنیم. هرچند مخاطب نوجوان کنونی برای من نویسنده شفاف نیست و تبدیل به مخاطب کلی شده است، نه کودک یا نوجوان شناسنامه‌ای که بشود دقیقا آن را شناخت.در واقع سن کودکی تبدیل به یک سن انتزاعی شده.او با بیان اینکه شاید من نویسنده مقصر هستم که از کودکان و نوجوانان امروز دور هستم گفت: «به هرحال با وجود این نابسامانی ادبیات کودک ما خوب ظاهر شده.»
مقایسه وضعیت ادبیات کودک و نوجوان با سایر کشورها
به نظر می‌رسد ادبیات کودک و نوجوان ما در مقایسه با سایر کشورها چندان قوی نباشد چرا که برخلاف برخی کتاب‌های خارجی کتاب‌های ما پرفروش نمی‌شوند. اما محمد کاظم مزینانی نویسنده کودک و نوجوان می‌گوید: در کشور ما کتاب‌های زیادی برای کودکان چاپ شده که این موضوع نشان می‌دهد با رشد طبقه متوسط تقاضا برای کتاب کودک وجود دارد. هرچند به‌خاطر قیمت پایین کتاب‌های کودکان و سوبسیدهایی که دولت می‌دهد این دسته از کتاب‌ها زیاد چاپ می‌شوند، اما به‌لحاظ محتوا شاید بتوان گفت: از هر 100 کتاب بیست تا محتوای ناب دارند. در حالی‌که در دهه شصت از هر 100 کتاب بیش از پنجاه درصد آن محتوای ناب داشتند. اما جالب اینکه با وجود چنین موضوعی باز هم کتاب‌های کودک مخاطب زیادی دارند.به عقیده مزینانی یکی از دلایل این اتفاق کتابخوان‌تر شدن بچه‌های امروزی است. به‌نظر می‌رسد سبک زندگی خانواده‌ها به گونه‌ای شده که کتاب در سبد کالای زندگی آنها قرار گرفته و می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. مزینانی نویسنده کتاب کودک درباره وضعیت ناشران گفت:ما ناشران کودک و نوجوان زیادی داریم واقتصاد نشر کودک و نوجوان سود آوری دارد.او ایران را در زمینه کتاب کودک و نوجوان با کشورهای جهان مقایسه کرد واظهارداشت ادبیات کودک و نوجوان ما سی سال است که پاگرفته و نمی‌توانیم خودمان را با دنیا مقایسه کنیم، اما در خاور میانه موقعیت خوبی داریم. در مقایسه با کشورهایی مثل چین هم موقعیت ممتازی داریم. ما حتی در مقایسه با کشورهای آمریکایی و آفریقایی وضعیت خوبی داریم، چون آمریکایی‌ها چندان کتابخوان نیستند.اما در مقایسه با کشورهای اروپایی ضعیف هستیم.