فرهنگ شهرنشینی یکباره درست نمی شود

[sober]

احمد اطراقچی سردبیر برنامه نام آشنای «درشهر» با بیش از یک دهه فعالیت در رسانه ملی و تولید برنامه های مختلف شهری معتقد است برای آموزش فرهنگ شهرنشینی باید ارگان های مرتبط با یکدیگر همسو شوند، چراکه رسانه ملی به تنهایی نمی تواند به نتیجه مطلوب دست یابد. گفت وگوی قاب کوچک با وی درباره بررسی کم و کیف برنامه های شهری را پیش رو دارید.

با توجه به این که گرایش به شهرنشینی در جامعه ما رو به افزایش است جایگاه برنامه های تلویزیونی را در آموزش فرهنگ شهروندی چطور ارزیابی می کنید؟

کارهایی در زمینه آموزش فرهنگ شهرنشینی انجام شده است و برخی برنامه ها، فرهنگ شهری را در حوزه هایی مانند رفتارهای شهری و رعایت هنجارها مورد توجه قرار می دهند. مثلا ما در برنامه درشهر آموزش استفاده از خط کشی و پل عابر پیاده را در دستور و برنامه کاری خود داریم. غیر از ما برنامه هایی مانند «تهران ۲۰» به این مسائل می پردازند، اما به واقع می توان گفت این میزان از توجه کافی نیست.

شهرهای ما در حال گسترش هستند و شهرنشینی رو به افزایش است، بنابراین افرادی که به این جمع می پیوندند به آموزش نیاز دارند و برنامه های موجود پاسخگوی همه نیازها نیستند. در گذشته به دلیل اندک بودن تعداد شهرها و گرایش مردم به شهرنشینی، همین تعداد برنامه کافی بود اما این روزها نمی توان با دیدگاه قبلی، برنامه های شهری را روی آنتن برد.

ما باید در برنامه های خود رفتارهای شهری مردم را با استانداردهای شهرنشینی در جهان مقایسه و تفاوت ها را یادآوری کنیم. کاملا واضح است فرهنگ شهرنشینی یکباره درست نمی شود، بلکه باید درباره موضوعی بارها از طریق رسانه های مختلف صحبت شود تا به مرور جای خود را در جامعه باز و بیننده اهمیت ماجرا را درک و در درون خود برای پذیرش آن بسترسازی کند. ما نمی توانیم تنها با ساخت چند برنامه همه اقشار جامعه را توجیه کنیم که مثلا بستن کمربند ایمنی امری ضروری در زندگی شهری است.

درکل آموزش برنامه های شهری در رسانه ملی نیازمند تداوم، صرف زمان و تکرار است. معتقدم این امر به تعداد بیشتری از برنامه ها نیاز دارد، در ضمن ساخت انیمیشن و به کارگیری خلاقیت در کنار برنامه های دائمی صدا و سیما می تواند میزان تاثیرپذیری را افزایش دهد. ما در تلویزیون باید برای میان برنامه های کوتاه خود نیز برنامه آموزشی داشته باشیم.

گاهی شباهت بسیار این گونه برنامه ها سبب می شود حرف ها و آموزش هایشان به چشم نیاید. به نظر شما خلاقیت چقدر می تواند در تاثیرگذاری بیشتر مفید باشد؟

سلیقه نسل جدید تغییر کرده است. ما دیگر نمی توانیم با برنامه های همیشگی جلو برویم و کودکان و نوجوانان را با خود همراه سازیم، بلکه باید با زبان و شیوه خودشان به سوی آنها حرکت کنیم. شاید تا چند سال گذشته می توانستیم با برخی برنامه های معمولی با مخاطب ارتباط برقرار کنیم، اما هم اکنون به دلیل تغییر سلیقه و امکاناتی که نسل امروز در اختیار دارد (مانند دسترسی به اینترنت و انواع و اقسام بازی های کامپیوتری) باید خلاقیت و شیوه های خاصی برای آموزش آنها به کار گرفت.

اما سال هاست برنامه های شهری عموما با یک ساختار شناخته شده روی آنتن می روند...

بله. متاسفانه ما نتوانسته ایم تغییر و تحولات چشمگیر و البته قابل پذیرشی در این گونه برنامه ها داشته باشیم که این یک نقص محسوب می شود، اما واقعیت این است که برخی برنامه ها مانند درشهر، تهران ۲۰ و... قالب مشخصی دارد و نمی توان در ساختار آنها تغییر چندانی داد، چراکه مخاطبان قدیمی خود را از دست می دهند، اما می توان برنامه های جدیدی را با رویکردها و خلاقیت های متفاوت ساخت. معتقدم عموم برنامه های یاد شده باید پیام های خود را به شکل غیرمستقیم بیان کنند و جنبه نصیحت کردن نداشته باشند و گل درشت نباشند، چراکه با رعایت این شرایط می توان فرهنگ را بهتر آموزش داد.

برخی می گویند تلویزیون با وجود تکرار برنامه هایش طی سال های متمادی توانسته برخی مباحث فرهنگی را در جامعه درونی کند، چراکه می بینیم رفتارهای اجتماعی مانند بستن کمربند ایمنی برای جامعه درونی شده است...

بله، اما این اتفاق در صورتی امکان پذیر است که ارگان های مختلف با هم هماهنگ شوند. معتقدم نباید برای فرهنگسازی در جامعه تنها از تلویزیون متوقع باشیم. مثلا راهنمایی و رانندگی باید در اجرای قوانین خود پافشاری کند و این پافشاری در کنار آموزش های رسانه ملی به نتیجه برسد.

اگر رسانه ملی به دنبال گسترش فرهنگی در سطح جامعه باشد، اما بستر آن فراهم نشده باشد، به نتیجه نخواهد رسید یا به کندی تاثیرگذار خواهد شد، مانند پرتاب کردن زباله از داخل ماشین به خیابان. راهنمایی و رانندگی گفته بود برای این کار جریمه در نظر گرفته خواهد شد، اما هیچ گاه این قانون عملی نشد و تلویزیون با آن که به این مساله بسیار پرداخته است، اما باید گفت یک دست صدا نخواهد داشت، بنابراین همکاری ارگان های مختلف و ممارست آنها برای دستیابی به نتیجه الزامی است. درواقع مانند یک زنجیر است که اگر یک سازمان در این میان وظیفه خود را به درستی انجام ندهد بر عملکرد و تلاش های مابقی گروه ها نیز تاثیر می گذارد.

نباید تنها از تلویزیون در حالی که سازمان های مرتبط فرهنگی با او همکاری درستی ندارند، انتظار زیادی داشت؛ چراکه تلاش های یکطرفه رسانه ملی به مرور خنثی می شود.

شما به عنوان یک برنامه ساز چه نگاهی به عملکرد برنامه های شهری تلویزیون دارد؟

معتقدم کارهای خوبی تاکنون صورت گرفته است و خبر دارم برنامه های متفاوت و جدیدی نیز در حال تولید است. با این اوصاف باید برنامه های ویژه ای ساخته شود. در ضمن ما نباید از ساخت انیمیشن های کوتاه غفلت کنیم، چراکه می توانند چند برابر سیار برنامه ها بویژه برای نسل جدید تاثیرگذار باشند. همچنین رعایت شعور شهرنشینی در فیلم ها و سریال ها تاثیرات خاص خود را خواهد داشت.