-تالــآر میـرآثــ فــرهنگی-

[L²evi]

استــآن تهرآن:مینای خانه بندی

از هنر ميناکاري ايران قبل از قرن دهم هجري قمري، (دوره صفويه) نمونه‌هاي قابل ملاحظه‌اي از لحاظ تعداد بر جاي نمانده است، اما آنچه که از بررسي‌هاي معدود آثار باقي‌مانده و نظرات محققين مستفاد مي‌شود آن است، که سابقه ميناکاري در ايران به هزاره دوم قبل از ميلاد مي‌رسد و اين هنر از ايران آغاز، و به ساير نقاط جهان راه يافته است. "پروفسور آرتور ابراهام پوپ" در، کتاب سيري در هنر ايران، درباره ميناکاري چنين اظهار عقيده کرده است: «ميناکاري هنر درخشان آتش و خاک است، با رنگ‌هاي پخته و درخشان که سابقه آن به 1500 سال پيش از ميلاد مي‌رسد و ظهور آن بر روي فلز در طول سده ششم تا چهارم پيش از ميلاد مشاهده مي‌شود» و از سوي ديگر به گفته "اروبن سر کوليس" ميناي خانه‌بندي از ايران ساساني سرچشمه گرفته است.

 

 

هنر ميناکاري به عنوان يکي از فرآورده‌هاي دستي نيز، يکي از  مظاهر فرهنگي و هنري محسوب مي‌شود که با بازگو کردن خصوصيات تاريخي، اجتماعي و فرهنگي محل توليد خود مي‌تواند هم عامل مهمي در شناساندن فرهنگ و تمدن به حساب آيد و هم آن که موجبي براي جلب گردشگران قلمداد شود. از سوي ديگر ارتباط تنگاتنگ اين هنر با نيازهاي روحي و زيبايي‌شناسي مردم و نيز کاربردي کردن اين محصول با سلايق روز (از سوي هنرمند ميناکار)، مي‌تواند سبب ايجاد اشتغال شده و به ارزآوري و نهايتا صادرات اين گونه از توليدات کمک شايان توجهي نمايد.

کشور ايران از معدود کشورهايي است، که هنرهاي دستي و سنتي بي‌شماري داشته و فراواني محصولات سنتي، خود گوياي اين حقيقت است. ولي ميناکاري بر خلاف رشته‌هاي ديگر هنرهاي سنتي، در گذشته نيز خيلي شناخته شده نبوده و تنها جنبه تزييني داشته و اغلب به عنوان هديه ميان مردم و به خصوص پادشاهان کشورهاي مختلف رد و بدل مي‌شده است. هنر ميناکاري، شامل يک سلسله فعل و انفعالات پيچيده بر پايه فلزات قيمتي نظير طلا و نقره و به ويژه فلز مس است که رنگ‌هاي مينايي روي آن قرار مي‌گيرد. اين رنگ‌هاي مينايي عبارت است: از اکسيدهاي فلزي که آن را با مواد شيشه‌اي مخلوط مي‌کنند و پس از قرار دادن بر روي فلز در کوره پخته مي‌شود. ضمنا ميناکاري را مي توان يک هنر آزمايشگاهي دانست، زيرا براي دسترسي به اين پديد هنري ضرورت دارد تا فعل و انفعالات شيميايي خاص با دقت تمام و با مهار آتش و حرارت صورت پذيرد.    

آقاي آراسته متولد 1355 تهران و فارغ التحصيل رشته  کارشناسي گرافيک است. در خانواده‌اي هنرمند پرورش يافته و از کودکي با روحيات و فضاي هنري آشنايي داشته است. در دوران تحصيل با ديدن نمونه آثاري از رشته ميناکاري جذب اين رشته شده و شروع به کسب اطلاعات در اين شاخه از هنر مي‌نمايد. پس از اتمام تحصيلات به اصفهان رفته و با استاد اخوان (هنرمند ميناکار) آشنا مي‌شود و تجربياتي در ساخت انواع لعاب‌ها و ميناي نقاشي به دست مي‌آورد. سپس به صورت مستقل در کارگاه شخصي خود شروع به فعاليت کرده و به تدريج ابزار و تجهيزات کارگاه (مورد نياز در اين رشته ) خود را تکميل مي‌نمايد.

 به صورت کلي مي توان هنر ميناکاري را هنر آتش و فلز ناميد، زيرا مينا، بر خلاف سفال و سراميک درجه پختش به صورت تنشي مي‌باشد. بدين ترتيب هنرمند مي‌بايست درجه پخت و ميزان حرارت هر يک از لعاب‌ها و رنگ‌هاي مورد استفاده در اثر را بداند و به ترتيب از بالاترين درجه پخت شروع و به پايين‌ترين درجه پخت (طلا در رشته ميناکاري پايين‌ترين درجه پخت را دارا مي‌باشد) برسد.

ميناي خانه‌بندي به روشي از توليدات اطلاق مي‌گردد، که در آن طرح مورد نظر توسط مفتول‌هاي فلزي (مسي، نقره‌اي يا طلايي) ساخته مي‌شود و بر روي يک زمينه (که بايد از جنس مفتول‌ها باشد) قرار مي‌گيرد. البته قبل از قرار دادن مفتول‌ها، زمينه طرح مورد نظر بايد توسط ميناي شفاف پوشانده شود. بعد از قرار دادن مفتول‌ها و تشکيل طرح مورد نظر دوباره کار به کوره فرستاده مي‌شود تا مفتول‌ها در لعاب شفاف زيرين ثابت گردد. سپس هر يک از خانه‌هاي موجود در طرح توسط ميناي رنگي مورد نظر پر مي‌شود و به ترتيب از بالاترين درجه پخت در کوره قرار داده و پخته مي‌شود.

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

در روش منحصر به فرد آقاي آراسته استفاده از رنگ‌هاي ترانسپورانت به صورت مستقيم بر روي اثر است که اين رنگ‌ها، به دليل ثابت بودن پايه ذوب، قابليت در کنار هم قرارگرفتن را دارد. از اين رو مي‌توان بر روي زمينه‌هاي فلزي طرح‌هاي متفاوتي را اجرا کرد. از نمونه آثار منحصر به فرد مس و مينا هنرمند مذکور، مي‌توان به ساخت انواع سرويس زيور آلات (گردنبند، دستبند، گوشواره، انگشتر، گل سينه )، تابلوهاي طرح‌هاي سنتي و تاريخي، آثار قرآني، شمعدان ديواري، آيينه و شمعدان روميزي، سرويس چايخوري، دکوراسيون داخلي و ... اشاره کرد. 

ميناکاري به دو شيوه ميناي خانه بندي و ميناي نقاشي انجام مي‌پذيرد. ميناي نقاشي، حساسيت ميناي خانه‌بندي  را ندارد. کل مس را در يک لعاب سفيد رنگ مي‌غلتانند و در کوره‌هاي سنتي مي‌پزند و همه قسمت‌ها به يک اندازه پخت لازم دارد. در حالي که در ميناي خانه بندي، نقوش اصلي را به وسيله سيم‌هاي نازک فلزي بر روي سطح کار قرار داده و سپس بخش‌هاي به وجود آمده را با رنگ‌هاي گوناگون پر کرده و جهت پخت در کوره مي‌گذارد.

ابزار‌هاي مورد استفاده:

کل کار مينا بر روي ورق‌هاي نازک مس ، طلا و نقره صورت مي‌گيرد.

ابزارهاي زرگري:  شامل انبرهاي سرگرد و سرپهن، دم باريک‌هاي مختلف، سيم چين،
قيچي‌هاي زرگري براي بريدن ورق‌ها (قيچي‌هاي گرد‌بر و قيچي‌هاي راست‌بر)، پنس ولحيم‌هاي مختلف براي جوش‌کاري، دستگاه جوش، سمبه ماتريس هاي مختلف که قالب‌هاي مختلف گرد، مربع، بيضي دارد، سمبه‌هاي سوراخ براي تهيه انواع  زيورآلات، دستگاه سمباده‌زني و پرداخت‌کاري، قلم‌موهاي بسيار ريز.

مواد مورد استفاده: رنگ‌هاي مينا (اوپک يا مات و رنگ‌هاي ترانسپورانت يا رنگ‌هاي شفاف
(با طيف رنگي وسيع)، اسيدنيتريک و اسيد سولفوريک جهت چربي زدايي، ذوقاب براي از بين بردن اکسيد به وجود آمده بر روي کار.

 

همان طور که ذکر شد، ميناکاري از رشته‌هايي نبوده که در تمام زمان‌ها رونق داشته باشد و هنرمندان زيادي در آن به فعاليت بپردازند. از سوي ديگر، عدم توجه بعضي از حکومت‌ها به هنر و به ويژه ميناکاري، تهيه مواد اوليه، رنگ، وسايل و استفاده از کوره باعث سختي کار و رواج کم‌تر آن بوده است. بدين رو هيچگونه کتاب مرجعي در مورد ميناکاري موجود نمي‌باشد و کليه مهارت و تکنيک‌هاي اين رشته، به صورت سينه به سينه منتقل شده است. علاوه بر آن به دست آوردن ترکيب مواد جهت ساخت رنگ‌ها بسيار دشوار و تخصصي بوده و اکثر رنگ‌ها و لعاب مورد استفاده و وارداتي مي‌باشند. لذا احيا اين رشت چهار هزار ساله با توجه به استعدادها و امکان بروز سلايق گوناگون و تغيير کاربري (با استفاده از طرح‌ها و نقوش سنتي) بسيار زياد هنرمند ميناکار ضروري به نظر مي‌رسد و از آن‌جا که امکان ساخت وسايل امروزي وجود دارد، داراي جاذبه و جذابيت براي شخص بيننده است.