بررسی گناهان نوروز در آیات و روایات

[bOoOoOy]

نوروز با همه خوبی هایش آفتهایی نیز دارد. در طول این روزها برخی دچار خطاهایی می شوند و گاهی خط قرمزهای شرعی را می شکنند و از حد شرعی تجاوز می کنند، در حالی که قرآن می فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَیِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! چیزهای پاکیزه را که خداوند برای شما حلال کرده است، حرام نکنید! و از حدّ، تجاوز ننمایید! زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمی دارد.(۱) اسلام دین میانه روی است و در آن افراط و تفریط وجود ندارد و از طرفی دین مثبت گراست در این آیه شریفه ابتدا استفاده کردن از چیزهای حلال را مطرح و حتی با کسانی که آنچه محوز داده از خود و دیگران محروم می کنند را مورد انتقاد قرار می دهد از طرفی کسانی که که از حدود الهی تجاوز می کنند را نیز از دایره دوستان دین خارج می کند. قرآن در جای دیگر بعد از بیان دستوات الهی می فرماید:

تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَعْتَدُوها وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛ اینها حدود و مرزهای الهی است؛ از آن، تجاوز نکنید! و هر کس از آن تجاوز کند، ستمگر است.(۲) بنابراین طبق دیدگاه قرآنی نه باید از تفریحات سالم خودداری کرد و نه به بهانه تفریح و شادی گناه مرتکب شد. و اما گناهانی که در نوروز بیشتر به چشم می خورد:

۱) آزار و اذیت دیگران

یکی از اخلاق رذیله که در اسلام از آن به شدت نهی کرده است آزار رساندن به دیگران است، به ویژه اگر طرف مسلمان و مؤمن به خدا باشد. قرآن در این زمینه می فرماید: وَ الَّذینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبیناً؛ و آنان که مردان و زنان باایمان را به خاطر کاری که انجام نداده اند آزار می دهند؛ بار بهتان و گناه آشکاری را به دوش کشیده اند. (۳)

روایات زیادی نیز وجود دارد:

در ارشاد القلوب باب هجدهم سفارشهای لقمان به پسرش آمده است: نبی اکرم صلّی اللَّه علیه و اله فرموده: اگر هر کسی مؤمنی را آزار دهد اگر چه بواسطه ی یک جمله سخن باشد روز قیامت محشور می شود در حالتی که در پیشانی او نوشته شده ناامید از رحمت خداست و او مانند کسی است که کعبه و بیت المقدس را خراب کرده و ده هزار فرشته را کشته است. رفاعة بن اعین گفته است که امام صادق علیه السّلام به من فرمود: آیا خبر دهم ترا از کسانی که روز قیامت عذابشان از همه سخت تر است عرض کردم بلی آقای من مرا خبر ده! فرمود: سخت ترین مردم از حیث عذاب روز قیامت کسی است که ستمگری را به ضرر و زیان مؤمنی کمک کند اگر چه به یک کلمه حرف باشد.(۴)

از آن طرف کسی که از انجام این گناه خودداری کند دارای اجری بس بزرگ است: شیخ صدوق در مجلس سی و هفتم کتاب امالی از امام دهم علی بن محمد علیه السّلام در مصاحبه موسی با خدای عز و جل می نویسد: موسی [عرضه داشت:] معبودا ... پاداش کسی که آزار خود را از مردم باز دارد و به آنها خوبی کند چیست؟

ج) دوزخ روز قیامت به او فریاد زند که به تو راهی ندارم. (۵)

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: صداقت از امانت بحساب می آید دروغ خیانت می باشد، ادب آدمی را سربلند می کند، دور اندیشی از تیز هوشی است، اسراف آدمی را هلاک می کند و میانه روی ثروت می آورد

۲) آسیب رسانده به طبیعت

امام علی(علیه السلام) فرمود: ... آنچه باعث افزایش در عمر شود، آزار نکردن و احترام سالمندان است، و صله رحم و دوری از بریدن درختان تر؛ مگر در حال ضرورت و کامل وضو گرفتن و حفظ تندرستی . (۶)

۳) اسراف کردن

در پذیرایی ها و مهمانی های نوروزی مواد غذایی دور ریخته می شود که این خلاف تعالیم اسلام است. در قرآن به صراحت آمده است: یا بَنی آدَمَ خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفینَ؛ ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و (از نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی دارد.(۷)

إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطینِ وَ کانَ الشَّیْطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً ؛ چرا که تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند؛ و شیطان در برابر پروردگارش، بسیار ناسپاس بود! (۸) احادیث در این مورد فراوان است از جمله:

ابن نباته گوید: امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: صداقت از امانت بحساب می آید دروغ خیانت می باشد، ادب آدمی را سربلند می کند، دور اندیشی از تیز هوشی است، اسراف آدمی را هلاک می کند و میانه روی ثروت می آورد.(۹)

امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا خداوند میانه روی را دوست داشته و از اسراف بدش می آید؛ حتی دور انداختن هسته خرما (اگر به درد بخورد) و باقیمانده آب نوشیدنی. (۱۰)

۴) شادی های غیر مجاز مانند شرکت در مجالس لهو و لعب

شادی و شاد کردن دیگران خوب است به شرطی که خلاف موازین شرعی نباشد و نیز آسایش اطرفیان به خطر نیفتد که در این صورت باید از آن اجتناب کرد. شادی اگر همراه گناه باشد هر چند در لحظه گناه لذتی دارد اما این لذت آنی و زودگذر است اما اثرات روحی و روانی جبران ناپذیری را با خود دارد. هم در این دنیا و هم در آن دنیا انسان را از لذت بردن از خوشی های ابدی محروم خواهد کرد. اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ …وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ.

خدا در قرآن می فرماید: بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است، همانند بارانی که محصولش کشاورزان را در شگفتی فرو می برد، سپس خشک می شود به گونه ای که آن را زردرنگ می بینی؛ سپس تبدیل به کاه می شود! و در آخرت، عذاب شدید است یا مغفرت و رضای الهی؛ و (به هر حال) زندگی دنیا چیزی جز متاع فریب نیست! (۱۱)

در اندرزهای لقمان به پسرش آمده است: موعظه را گوش دار و به آن عمل نما... و به آوازهای لهو و لعب گوش فرا مده، که آخرت را از یاد تو می برد.(۱۲)

عن الرّضا علیه السّلام : اجعلوا لانفسکم حظّا من الدّنیا... و استعینوا بذلک علی امور الدّنیا؛ حضرت رضا علیه السّلام فرموده است: از لذایذ دنیوی نصیبی برای کامیابی خویش قرار دهید و تمنیات دل را از راههای مشروع برآورید، مراقبت کنید در این کار به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تندروی نشوید. تفریح و سرگرمی های لذت بخش شما را در اداره زندگی یاری می کند و با کمک آن بهتر به امور دنیای خویش موفق خواهید شد.(۱۳)