چرا همه رازهایی داریم؟

[bOoOoOy]

با توجه به دشوار بودن رازداری، چه عاملی مردم را به این کار ترغیب می کند؟ هدف آنها از رازداری چیست؟ روان شناسان از چند عامل به عنوان انگیزه های رازداری نام برده اند که از مهم ترین آنها می توان به محافظت، قدرت و کنترل، هویت و استقلال، اعتماد و صمیمیت و نیاز به تعلق اشاره کرد.



محافظت

تعداد زیادی از روان شناسان معتقدند که مردم به دلیل ترس از پیامدهای اجتماعی فاش شدن رازشان، آن را مکتوم نگه می دارند. برطبق این دیدگاه، هدف رازداری محافظت از فرد و روابطش در برابر گزند و آسیب است. توجه به پیامدهای اجتماعی ممکن است به معنای ترس از عدم تأیید دیگران باشد.



بنابراین، افراد به دلیل اینکه تصور می کنند ممکن است با فاش شدن رازشان مورد استهزا، تحقیر، اهانت یا تبعیض قرار بگیرند موضوع خاصی را از آنها پنهان می کنند. از طرف دیگر، توجه به پیامدهای اجتماعی ممکن است به تأثیرات منفی ای که افشای راز روی ارتباطات فرد می گذارد اشاره داشته باشد. در این موقعیت، افراد به دلیل اجتناب از ناراحت کردن دیگران و یا از دست دادن روابطشان مطلبی را برای دیگران بازگو نمی کنند.



قدرت و کنترل

رازداری

حالا که متوجه شدیم رازداری چگونه افراد را از تجربه پیامدهای منفی اجتماعی بر حذر می دارد، به این موضوع می پردازیم که فرایند رازداری چه پیامدهای مثبتی دارد. رازداری می تواند یک منبع کنترل محسوب شود و به فرد رازدار احساس کنترل داشتن بر محیط اجتماعی را القا کند. مطابق این دیدگاه، دیگران نمی توانند در موقعیت های اجتماعی از ضعف فرد رازدار (راز او) استفاده ببرند و او را وادار به انجام دادن کاری كنند و این امر سبب افزایش قدرت فرد می شود.



از مثال های بارز در این مورد می توان به رازداری در موقعیت های سیاسی یا تجاری اشاره کرد. البته این موضوع در روابط بین فردی هم مشاهده می شود. نتایج مطالعات پژوهشگرانی که در حوزه روان شناسی تحولی تحقیق می کنند نشان داده است کودکان تا زمان رسیدن به سن بلوغ می آموزند که موضوعات خاصی را از دیگران پنهان كنند و با دسترسی به اطلاعات محرمانه افراد، آنها را وادار سازند که مطابق میل کودک عمل کنند.



در واقع، تصور اینکه فردی رازی دارد که دیگران از آن بی خبرند، حتی در صورت صحت نداشتن این تصور، سبب می شود دیگران آن فرد را برتر و قدرتمندتر ارزیابی کنند. بنابراین، رازداری نه تنها از وقوع پیامدهای منفی ممانعت می کند، بلکه سبب ایجاد پیامدهای مثبت نیز می شود.

مهم ترین انگیزه مردم برای رازداری نیاز اولیه بشر به احساس تعلق است

هویت و استقلال

بعضی از صاحب نظران بر این باورند که رازداری در فرایند ایجاد و رشد هویت و استقلال فردی نقش مهمی ایفا می کند. برای رسیدن به استقلال و هویت فردی در طول دوران رشد دو اتفاق مهم رخ می دهد.



نخست،در دوران طفولیت، کودک متوجه می شود که هویتی جدا از مراقب خود (مادر یا شخص دیگری که از نوزاد مراقبت می کند) دارد و می تواند بین خود و غیر خود تمایز قائل شود. به موازات تفکیک خود از افراد مهم، زندگی طی فرایند شکل گیری هویت، رازداری نیز آنهایی را که از موضوع خاصی آگاهند از دیگرانی که این موضوع بر آنان پوشیده است جدا می كند. بنابراین، به نظر می رسد که رازداری سبب تسهیل در فرایند هویت یابی می شود. از طرف دیگر، ممکن است نیاز به خودمختاری و فردیت سبب رشد خصیصه رازداری در فرد شود. مثلاً در روابط اجتماعی، ممکن است فرد به دلیل تمایل به دستیابی به احساس هویت فردی و خودمختاری مطلبی را با دیگران در میان نگذارد.

چرا همه رازهایی داریم؟

اعتماد و صمیمیت

همان طور که در آغاز بحث گفته شد، نوعی راز وجود دارد که بیش از یک نفر از آن آگاه است (راز مشترک). این نوع راز بیشتر میان همسران دیده می شود. بسیاری از مسائل هستند که تنها زن و شوهر از آن اطلاع دارند و تصمیم می گیرند که آن را با هیچ فرد دیگری در میان نگذارند.



در بعضی موارد نیز، ممکن است فرد راز خود را با یکی از دوستان، آشنایان یا گروهی از آنان در میان بگذارد. هدف فاش نكردن چنین اسراری از مکتوم نگه داشتن رازهای فردی متفاوت است.

رازهای مشترک «ما» را از «دیگران» متمایز می كنند. این رازها فرد را عضوی از خانواده یا گروه می كند و این واحد را به عنوان نهادی خاص مشخص می سازد. بنابراین، راز مشترک می تواند اعتماد و صمیمیت ایجاد کند. زمانی که رازی با دیگران در میان گذاشته می شود، خطر فاش شدن آن هم افزایش می یابد. بنابراین، لازم است افرادی که از آن مطلعند کاملاً به هم اعتماد داشته باشند. به علاوه، از آنجایی که در میان گذاشتن راز خود با دیگران نوعی خودفاش سازی محسوب می شود، سبب بهبود روابط بین فردی و تعهدات اجتماعی می شود.



نیاز به تعلق

حتماً تاکنون متوجه شده اید که معمولاً افراد به دلیل اهمیتی که برای دلبستگی ها و روابط خود قائلند مطالبی را از دیگران پنهان می کنند. رازداری افراد را در مقابل عدم تأیید اجتماعی محافظت می کند، روابط آنها را حفظ می كند، تصویر بهتری از آنان به دیگران ارائه می دهد و یا سبب افزایش میزان اعتماد و صمیمیت افراد می شود.



این مشاهدات سبب شده كه تعدادی از روان شناسان اظهار کنند مهم ترین انگیزه مردم برای رازداری نیاز اولیه بشر به احساس تعلق است. رازداری می تواند به طرق مختلف نیاز تعلق پذیری افراد را ارضا کند، اما بارزترین موقعیت زمانی است که فرد به واسطه این فرایند اطلاعاتی را پنهان می کند که در صورت آشکارشدن، می توانند موجب ایجاد پیامدهای منفی اجتماعی نظیر محرومیت یا طرد اجتماعی شود، زیرا این پیامدها تهدید قدرتمندی برای نیاز به تعلق به شمار می آید.



در مجموع، انگیزه رازداری هرچه باشد فرد از نتایج مثبت آن بهره مند می شود. البته باید این مطلب را به خاطر داشته باشیم که مانند هر امر دیگری، افراط در رازداری نیز پیامدهای منفی و متعددی دارد که روی فرد و جامعه تأثیر می گذارد.