خلاقیت در محیط زندگی و کار

[bOoOoOy]

زندگی انسان ها را زیبا نموده و طراوت و شادابی دلنشینی را به وجود می آورد. انسان های خلاق، هر روز با فکرهای نو و اندیشه های تازه، تجربه ای جدید کسب می کنند و با هیجان بسیار زیبایی از زندگی خود لذّت می برند. آنان راه های قدیمی و کهنه را نمی پسندند و همیشه به دنبال مسیرهای ناشناخته ای می گردند. این افراد با فکرهای خلاقانه، میان برهای کم هزینه ای را کشف کرده و با سرعت، مسیری را که دیگران طیّ سال ها رفته اند، در زمان کوتاه تری می پیمایند. ذهن انسان های خلاق، همواره به دنبال کشف راه کارهایی است که دیگران به آن ها نمی اندیشند.

اما شاید شما هم دوست داشته باشید از ذهنی خلاق و پویا برخوردار بوده و از زندگی خود لذّت بیش تری ببرید. در این مقاله سعی می شود برخی از تکنیک های خلاقیت که به پویایی ذهن کمک شایانی می نماید، بیان شود تا با به کار بستن آن ها، شاهد دستآوردهای قابل توجهی در زندگی و کار باشیم.

۱-تکنیک چرا:

«تکنیک چرا» به طور دقیق مانند چراهای مکرر دوران کودکی است که کودکان برای گسترش فهم خود از دنیای اطراف شان از پدر و مادر و اطرافیان می پرسند، با این تفاوت که در بزرگسالی، باید یاد گرفته هایمان را زیر سؤال ببریم. اغلب، سادگی این تکنیک باعث شده بسیاری از مردم، متوجه اهمیت و نقش آن نشوند.

این تکنیک، هم برای حل مسائل و هم برای ایده یابی و ایده پردازی به کار می رود. به عنوان مثال، برای شناسایی و تعریف درست و کامل مسأله می توان از این تکنیک استفاده کرد و در حین پرسش و پاسخ نیز می توان ایده های جدیدی در رابطه با موضوع به دست آورد.

البته نباید انتظار داشت به وسیله این تکنیک، همه نوع مشکل و یا کلّ یک مشکل، همواره حل شود، بلکه استفاده از این تکنیک به ما کمک می کند تا موقعیت و وضعیت را بهتر و روشن تر مشخص کنیم و در فرآیند آن، به ایده های جدیدی دست یابیم.

مثال: فرض کنید فردی دارای اعتمادبه نفس پایینی است:

چرا؟ چون خود را قبول ندارد.

چرا؟ چون قابلیت های خود را نشناخته است.

چرا؟ چون تاکنون در مورد خود فکر نکرده است.

چرا؟ چون در زندگی، اهدافش مشخص نشده است.

چرا؟ چون یاد نگرفته چگونه در زندگی، انسانی هدفمند باشد.

به همین صورت ادامه می دهیم و پس از سؤال ها و پرسش های مکرر، متوقف می شویم و جواب ها را مرور کرده و سعی می کنیم دوباره پاسخ های دیگری را به همان چراها بیان تا راه حلّ جدیدی پیدا کنیم.

۲-تکنیک درنگ خلاق:

یکی از دشوارترین مراحل خلاقیت، زمانی است که احساس کنیم لزومی برای توقف نیست، ولی باید توقف کنیم! به طور معمول ما انسان ها در جایی که مشکلی نداریم، ترجیح می دهیم به آرامی از کنارش بگذریم تا با فکر کردن بیش تر، کار دست خودمان ندهیم. به قول معروف: «سری که درد نمی کند، دستمال نمی بندند». اما در این تکنیک، درست وقتی که سرتان درد نمی کند، باید به آن دستمال ببندید. «درنگ خلاق»، وقتی اتفاق می افتد که می گوییم: «هیچ دلیل آشکاری برای درنگ در این نقطه وجود ندارد تا به دنبال گزینه هایی باشم، ولی من این کار را انجام می دهم.» بسیاری از اوقات، مشکلی را حس نمی کنیم چون از ابتدا آن را در چنان وضعی دیده ایم و به عبارتی، به آن عادت کرده ایم اما از طریق «درنگ خلاق» سعی می کنیم مسئله یا مشکلی را کشف کنیم. به عنوان مثال، دکوراسیون منزل شما هیچ مشکلی ندارد، اما با این تکنیک، در مورد این موضوع فکر می کنید و با درگیر کردن ذهن تان، ایده های جدیدی کشف کرده و درنتیجه با اجرایی کردن آن ها، فضای منزل تان را زیباتر و دلنشین تر می نمایید.

۳-تکنیک پی.ام.آی (P.M.I):

انسان می تواند به طور ارادی توجه خود را کنترل و هدایت نماید، در غیر این صورت، «توجه» او به طور ناخودآگاه، به تجارب گذشته و الگوهای ذهنی قبلی معطوف می شود؛ درست همان طور که ذهن رانندگان هنگام رانندگی در یک مسیر به طور کامل آشنا، متوجه مسائل دیگر می گردد.

یکی از روش های این تکنیک، آن است که انسان را مجبور می سازد تا دقایقی برخلاف قالب های ذهنی اش تفکر کند و به مرور نسبت به قالب های ذهنی خود، آگاه تر و مسلّط تر شود، بنابراین آمادگی ذهنی بیش تری برای خلاقیت پیدا می کند. نام این تکنیک، برگرفته از حروف اوّل سه کلمه «Plus » به معنی افزودن، «Minus» به معنی کاستن و «Intresting » به معنی جالب می باشد.

روش کار چنین است که ابتدا فرد، توجهش را به نکات مثبت (p) موضوع یا پیشنهادها و سپس به نکات منفی (m) و درنهایت، به نکات جالب و تازه آن که نه مثبت است و نه منفی (I)، معطوف می کند و در پایان، نسبت به کلیة لیست نکات مثبت یا آثار و مزایای موضوع ، لیست موانع، محدودیت ها و نکات منفی و لیست نکات جالب و تازه موضوع، اقدام می کند. از آن جایی که افراد غیرخلاق، تمایلی به دیدن نکات مثبت و جالب موضوعات ندارند و بیش تر به نکات منفی توجه می کنند، این تکنیک، تمرین خوبی نیز برای مثبت اندیشی و دگراندیشی افراد می باشد. درواقع، این گونه ابزارها در حکم عینکی هستند که فرد به وسیله آن می تواند همه زوایای موضوع را دقیق تر، کامل تر و شفاف تر ببیند.

۴-تکنیک حلّ مسئله ناخودآگاه:

این تکنیک، متّکی به شعور ناخودآگاه است؛ شعوری که مدام در حال وارد کردن اطلاعات متنوعی به حافظه موقت و دائم می باشد. این تکنیک درواقع قصد دارد فرد را عادت دهد تا به ایده های جدیدی که از ذهن ناخودآگاه به ذهن خودآگاه تراوش می شود، گوش فرا دهد و آن ها را ضبط کند تا از این طریق، ایده ها و راه حل های تازه ای برای مسائل و مشکلات خود پیدا کند. بسیاری از متفکران بزرگ جهان، افرادی خیال باف و به عبارتی راحت طلب بودند، البته راحت طلبی نه به معنی تنبلی و خیال بافی، نه به معنی متعارف آن که دارای بار ارزشی منفی است. برای نمونه، «انیشتین» فردی خیال باف بود که اوقات استراحت خود را بیش تر با قایق رانی می گذارند.

درواقع، افراد خلاق به محیط هایی این چنین آرام و روح انگیز، علاقه مند می شوند، چون بهتر می توانند اشارات و ندای روح یا ضمیر ناخودآگاه خود را بشنوند و از آن ها الهام بگیرند. بنابراین، در ظاهر به نظر می آید آنان افرادی راحت طلب هستند.

اگرچه برای خلاقیت، تقلّا و کار شدید با فرجه محدود و تعیین ضرب العجل، مفید و مؤثر است و بسیاری از افراد خلاق به منظور تحریک بیش تر ذهن شان، ضرب العجل تعیین می کنند، اما از طرف دیگر، نقطه مقابل آن یعنی استراحت و توقف کار و سپردن مشکل به ضمیر ناخودآگاه نیز در فرآیند حلّ خلاق مسأله، بسیار اهمیت دارد.

کاربرد اجرایی این تکنیک، به این ترتیب است که ابتدا باید ذهن را به طور کامل مشغول موضوع نمود و سپس آن را ترک کرد و اجازه داد تا ضمیر ناخودآگاه درگیر مسئله شود. به این ترتیب که شب، هنگام خوابیدن، مشکل را روی کارتی نوشته و آن را بالای سرتان بگذارید و با صدای بلند بگویید: «امشب من خواب … را خواهم دید.» فردای آن روز، کارت را برداشته و شروع کنید به نوشتن هر آن چه که در مورد آن موضوع به نظرتان می آید.

به مرور زمان، متوجه خواهید شد که بسیاری از مشکلات تان در خواب حل می شوند. گفته می شود «ادیسون» برای توسعه ایده هایش، از خواب های کوتاه استفاده می کرده است. به این شکل که مقداری سنگ ریزه در دست می گرفت و در مورد موضوعی شروع به تفکر می کرد. سپس اجازه می داد در حین تفکر، به خواب رود. به این ترتیب، بعد از چند لحظه خوابیدن، سنگ ریزه ها از دستش رها شده و به زمین می افتاد. لذا با صدای ریزش آن ها از خواب پریده و دوباره به موضوع فکر می کرد. بنابراین با این شیوه، از ضمیر ناخودآگاه خود استفاده می نمود.