پایتخت ایرانی در عراق

[Navisa.]

حد و مرزهای جغرافیایی و سیاسی امروز، تیسفون را شهری در عراق می دانند اما اگر قرار باشد فرهنگ و تاریخ یک سرزمین را از مرزهای سیاسی آن جدا در نظر بگیریم، تیسفون یکی از شهرهای ایرانی عراق است که این شهر در دوران اشکانیان به عنوان پایتخت غربی ایران در منطقه میان‌رودان بنا نهاده شد و در دوران ساسانی اهمیت خود را به عنوان مرکز قدرت سیاسی و اقتصادی حفظ کرد. پس از حمله اعراب به ایران، شهر تیسفون به تاراج رفت و رفته‌رفته متروکه شد.

تیسفون در غرب رود دجله قرار داشته و هم پایتخت اشکانیان بوده و هم پایتخت ساسانیان. این شهر هم اکنون در 30 کیلومتری بغداد پایتخت کشور عراق قرار دارد.



تیسفون پایتخت زمستانی پادشاهان ایران بوده و بناهای آن یکی از باارزشترین بناهای به جا مانده از ایران باستان است و طاق معروف کسری یا طاق خسرو و یا ایوان مدائن در این شهر قرار دارد. این شهر در سال 637 میلادی به دست اعراب افتاد و گنجینه ساسانی در این شهر به غارت رفت.

تیسپون یا طاق کسری در واقع برگردان ایوان مدائن به زبان عربی است. این ایوان43 متر ارتفاع و 25متر پهنا دارد و بر دیوارهایی با قطر 4 تا 7 متراستوار است و در سال 1880 فرو ریخت

طاق کسری یا ایوان خسرو عظیم‌ترین بنای ساسانی و یکی از شاخصه‌های معماری جهان به شمار می‌آید. تیسپون یا طاق کسری در واقع برگردان ایوان مدائن به زبان عربی است. این ایوان43 متر ارتفاع و 25متر پهنا دارد و بر دیوارهایی با قطر 4 تا 7 متراستوار است و در سال 1880 فرو ریخت. بر بدنه طاق کسری تصاویری از فتح شهر انطاکیه توسط ساسانیان نقاشی شده بود.



مهمترین قسمت این کاخ، که بقایای آن هنوز پابرجاست، ورودی اصلی آن است که به شکل ایوانی بلند روبه خارج ساخته شده بود و تالار مستطیل شکلی در پشت آن قرار داشته است. طاق بزرگ هلالی قسمت مرکزی را می‌پوشاند و در طرفین بخش مرکزی که محور اصلی بنا را تشکیل می‌داد، راهروها، اتاق‌ها و تالارها با پوشش گنبدی و گهواره‌ای قرار داشتند. نور تالار اصلی به وسیله 150 دریچه تأمین می‌شده و طاق بزرگ ایوان کسری روی دیواره‌های سرتاسری و بدون ستون بنا شده بود. قسمت جلویی هلالی بزرگ و بخشی از نمای اصلی کاخ هنوز پابرجا است.

كاخ ساسانی ها در محله سابق «اسپانبر» Aspanbar قرار داشته و مركب از حیاط‌ها و تالارها و باغ‌هایی بوده است كه طاق كسری امروز، در میان آن برپا بوده است. در جنوب طاق كسری خرابه‌هایی بنام «خزانه كسری» وجود دارد و محل دیگری بستان كسری است كه «رومگان» نیز نامیده‌می‌شد

اما تیسفون اصلی در مشرق دجله حصاری به صورت كمان داشت و برج‌های متعددی در این حصار بود كه آثارشان هنوز باقی است و مجموع زمینی كه در زیر آن بود از 58 هكتار تجاوز نمی‌كرد و آن را به زبان عربی «مدینه العتیقه» می‌نامیدند. در نتیجه كاوش‌هایی كه در سال‌های 1928 و 1929 در این ناحیه انجام گرفته پدیده‌های كلیسایی از زمان ساسانیان پدیدار شد.



كاخ ساسانی ها در محله سابق «اسپانبر» Aspanbar قرار داشته و از حیاط‌ها و تالارها و باغ‌هایی تشکیل شده بود كه طاق كسری امروز، در میان آن برپا بوده است. در جنوب طاق كسری خرابه‌هایی بنام «خزانه كسری» Khazanat Kersa وجود دارد و محل دیگری بستان كسری است كه «رومگان» نیز نامیده‌می‌شد و خسرو اول پس از فتح انطاكیه عده‌ای از مردم آن شهر را به پایتخت خود انتقال داد و شهر جدید را برای آنها ساخت.



قسمتی از مدائن را كه مغرب دجله قرار دارد حصاری از آجر احاطه كرده بود و بخش مهم آجرهای آن شهر از شهر بابل به این محل حمل شده بود و در مكان قدیمترین ساختمان این شهر یعنی سلوكیه برپا شده بود. اردشیر قسمتی از آن را تعمیر كرده و آنرا «وه‌اردشیر» نامید (ترجمه واژه اردشیر خوب یا خانه اردشیر). وه‌اردشیر مركز عمده مسیحیان ایران و مقر «كاتولیكوس» رئیس مذهبی آنان بود و كلیسایی در آن بنا شده بود كه به فرمان شاپور دوم ویران شد و بعد از مرگ این پادشاه مجدداً آن را برپا كردند.