پل بند شادروان

[Brooklyn Baby]

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل بند شادروان بر روی شاخه شطیط ساخته شده و یكی از اساسی ترین بخشهای تأسیسات آبی شوشتر محسوب می شود. این پل بند با شماره 78 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. پیشینه ساخت این پل بند مربوط به دوره شاپور ساسانی است و بر اساس شواهد و مداركی در زمان شاپور ساسانی پی ریزی و ساخته شده است. پل بند شادروان در 300 متری جنوب بند میزان – در شمال غربی شوشتر – بر روی شاخه اصلی رود كارون (شطیط)ساخته شده است. و در حال حاضر بقایای آن در كنار پل آزادگان به چشم می خورد.

معماری

پل بند شادروان در جهت شرقی – غربی بر روی رود شطیط ساخته شده است. پل بند شادروان دارای 44 دهانه بزرگ و 43 دهانه كوچك می باشد.در حال حاضر 9 دهانه در سمت شمال و 28 دهانه در ضلع جنوبی پل باقی مانده است طول پل چیزی بیشتر از عرض رودخانه می باشد و حدوداً 500 متر طول دارد. در ساختمان این بند دو قوس محدب رو به جریان آب و به سمت شرق و یك قوس مقعر رو به جهت جریان آب قرار دارد هر چند این قوسها معلول بستر طبیعی رودخانه هستند ولی می توان آنرا در شمار بندهای قوسی بشمار آورد. در كناراین پل بند آسیابهایی قرار داشته كه توسط انرژی آب چرخهای این آسیابها به حركت در می آمده است و [بر انتهای ضلع شرقی پل بند در جایی كه پل بند در شهر وارد می شد.یك سردر عظیم آجری قرار داشته كه در هنگام گذشت از پل بند افراد از زیر این سردر عظیم عبور می كرده اند.] مصالح بكار رفته در ساختمان این پل بند از سنگ لاشه و ملات ساروج بهمراه خاكستر است .

عرض پی های پل 7 متر می باشدو عرض دهانه های آبرو آن 8 متر می باشد و ارتفاع از تاج تا كف پل 10 متر می باشد. در ساختمان این پل بند از سنگهای تراشیده شده كه بوسیله بست های فلزی به هم مرتبط شده اند استفاده شده است. در مورد ساخت این پل گفته های بسیاری بیان شده است. از جمله اینكه برای ساختن این پل بند از نیروی 70 هزار نفری اسرای رومی كه شاپور ساسانی در جنگ با روم اسیر كرده بود استفاده شده است و این بنای عظیم از اركان اصلی شبكه آبیاری قدیم میان آب محسوب می شود. نویسنده كتاب مجالس المؤمنین در این مورد گفته است كه پادشاه ساسانی پس از شكست قیصر روم اسیران رومی را بفرماندهی برانوش برای ساختن پل بند عظیمی در شوشتر مستقر كرده و در ازای آزادی آنها ساختن بند میزان را خواستار شد به گفته شاهنامه فردوسی :3 سال ساختن شادروان طول كشیده است. برای ساختن این پل بند مسیر رودخانه را توسط سنگهای تراش و منظم فرش كرده و بوسیله بست های فلزی به هم محكم كرده اند. شادروان به معنی فرش و بساط گرانمایه ومنقش می باشد. و چون از بند میزان تا شادروان كف رودخانه را توسط سنگ های تراش منظم فرش كرده اند به شادروان معروف می باشد. یكی از دلایل ساخت این پل بند عظیم بخاطر بالا آوردن و آرام نمودن جریان آب توسط پی و پایه های پل بند شادروان و ورود آن به نهرداریون برای آبیاری مزارع میان آب بوده.

حفاظت و مرمت

دوره های مرمتی: -پل بند شادروان در دورة صفوی و حكومت فتحعلی خان حاكم شوشتر مرمت شده است. -بر طبق كتاب تذكره شوشتر: توسط فتحعلی خان بازسازی شده است. -در زمان حكمرانی میرزا حشمت الدوله (نیمه دوم قرن 13)هفت چشمه ویران شده بازسازی شد. -در سال 1311 نظام السلطنه مافی قصد مرمت پل را داشته ولی بعلت طغیان نتوانسته این كار را به انجام برساند. -در سال 1380 اولین فعالیت مرمتی پل بند بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفته است و دو دهانه از پل مرمت شده اند .

دوره های تخریب شادروان و دلایل اصلی آسیب های آن در طول زمان گذشته: 1- تخریب پل توسط حجاج یوسف در شورش شیب خارجی (بر اساس كتاب تذكره شوشتر) 2-بر اساس تحقیقات محلی كه توسط آقای شرف الدین و عبدالرضا فرهی صورت گرفته ویرانی دهانه های میانی پل بند توسط انگلیسیها وبوسیله مواد منفجره صورت گرفته است. ظاهراً برای قطع ارتباط این شهرستان با شهرستان دزفول و جلوگیری از فرار نیروی كار ارزان از این منطقه یعنی شوشتر و مسجد سلیمان به سمت دزفول و دیگر شهرها بوده.