اسرار درخشان ترین انفجار کیهانی!

[∆ MeRzaD ∆]

 در 27 آوریل 2013، نور انفجار یک ستاره در حال مرگ در یک کهکشان دور دست توجه ستاره شناسان سراسر جهان را به خود جلب کرد. یک انفجار ابرنواختری پرتوی گاما، بنام  GRB 130427A  و یکی از درخشانترین از نوع خودش بود که توسط ماهواره های ناسا به ثبت رسید. حال تیمی از منجمان سراسر جهان به همراه محققان دانشگاه لستر با استفاده از داده‌های ماهواره‌ها و رصدخانه‌ها پرده از اسرار این انفجار برداشتند.

تصویری از لحظه انفجار ستاره ای و ایجاد پرتو گاما GRB 130427A که تلسکوپهای زمینی در 27 آوریل 2013 به ثبت رساندند. اعتبار عکس: ناسا

به گزارش ایسنا، این جت زمانی شکل گرفت که یک ستاره عظیم برای خلق سیاهچاله‌ای در مرکز آن متلاشی شد. در نتیجه، موج انفجار موجب گسترش مابقی ستاره به بیرون شد و پوسته‌ای درخشان از پسماندها به عنوان ابرنواختر بی‌نهایت شفاف مشاهده شد. این رویداد در کهکشانی واقع در نقطه یک چهارم مساحت کیهان رخ داد و گرچه این جرم کیهانی در دوردست قرار داشت، از انفجار پرتو گامای معمول نزدیک‌تر بود. این رخداد برای اولین بار به منجمان امکان تایید این نکته را داد که یک جرم می‌تواند همزمان یک انفجار پرتو گامای قدرتمند و یک ابرنواختر را تولید کند. ستاره شناسان این انفجار اشعه گاما را یک هیولا توصیف کرده اند چرا که انرژی آن بیشتر از هر انفجاری بود که تاکنون شناخته شده است و اگر این انفجار نزدیک به زمین رخ می داد سیاره ما تاکنون نابوده شده بود.

پروفسور پاول او برایان از گروه فیزیک و نجوم دانشگاه لستر در این رابطه گفت: ما بطور معمول انفجارهای پرتو گاما را در فاصله دوردستی کشف می‌کنیم؛ این بدین معنا است که آن‌ها اغلب بسیار ضعیف و کم‌نور به نظر می‌رسند. وی در ادامه اضافه کرد: در حالت جدید انفجار در یک چهارم عرض کیهان رخ داد، بنابراین بسیار شفاف بود. این بار ابرنواختر قدرتمندی تولید شد و این موضوع به همراه انفجار پرتو گامای قدرتمند ثبت نشده بود. انفجارهای پرتو گاما پدیده‌های نسبتا نادری هستند اما مطالعه رفتار آنها تحت شرایط خاص محققان را قادر به ادامه آزمودن قوانین فیزیک می‌کند.

در این تصویر یکی از رایج ترین نوع انفجار اشعه گاما را مشاهده می کنید، یک ستاره عظیم در حال مرگ به شکل یک سیاه چاله (سمت چپ)، که ذرات نورانی و گازهای داغ را بصورت جت به فضا پرتاب می کند. اعتبار عکس: ناسا

 دانشمندان معتقدند این انفجار  3.7 میلیارد سال پیش اتفاق افتاده و نور آن اکنون به ما رسیده است. انرژی آن پنج برابر انفجاری بوده است که در سال 1999 مشاهده شد و به نوعی رقیب این انفجار تلقی می شود. این انفجار با ستاره ای آغاز شده که 20 تا 30 برابر جرم خورشید ما را داشته اما چندین مرتبه وسیع تر بوده است به این معنا که تراکم آن نیز به شکل باورنکردنی بیشتر بوده است.

فوران های پرتو گاما درخشان ترین انفجارهای کیهانی هستند. به گفته ستاره شناسان، بیشتر این فوران ها زمانی رخ می دهند که ستارگان سنگین سوخت هسته ای خود را به پایان برده و زیر فشار وزن خود می رُمبند. “هسته ی ستاره” همچنان که رمبیده و فشرده شده تا به سیاهچاله تبدیل شود، فواره هایی از مواد را نیز با سرعت نور به بیرون می جهان اند.

این فواره ها که از هسته بیرون جهیده اند، از درون ستاره ی در حال رمبش می گذرند و وارد فضا می شوند. در فضا با گازی که پیش تر توسط ستاره پس زده شده برخورد و بر هم کنش انجام می دهند و پرتوهای پس‌تاب درخشانی تولید می کنند که با گذشت زمان ضعیف و ناپدید می‌شود. برخی اعتقاد دارند که انقراض جمعی در زمین که 450 میلیون سال پیش صورت گرفت به واسطه یک انفجار اشعه گاما در یک بخش نزدیک از کهکشان ما بود.

جزئیات این مطالعه در مجله ساینس منتشر خواهد شد.