خال‌های خوش خیم و بدخیم

[Wєιяɗ]

خال‌ ضایعه گوشتی نسبتا مسطحی است که رنگ آن اغلب با رنگ پوستمان تفاوت دارد. بیشتر خال‌ها خوش‌خیم هستند و نیازی به برداشتن ندارند؛ ولی گاهی تغییرشکل می‌دهند یا بنا به نظر پزشک باید برداشته شوند. گاهی هم بیمار خودش می‌خواهد خال را از بین ببرد. مهم است که هر فرد خال‌های بدن خود را بشناسد تا در صورتی که تغییری در آن حاصل شد، به پزشک مراجعه کند.



خال‌ها چگونه به وجود می‌آیند؟
خال از سلولی به نام ملانوسیت ساخته می‌شود. ملانوسیت، به سلول‌هایی گفته‌ می‌شود که مسئول ساختن رنگدانه است. این سلول‌ها گاهی در دوران جنینی در لایه پوستی باقی می‌مانند و در سنین مختلف تکثیر شده و به شکل خال بروز می‌کنند. تشکیل خال متاثر از عوامل گوناگونی است؛ مثلا به دنبال بعضی از تغییرات هورمونی در بدن مانند حاملگی، بلوغ جنسی، تابش شدید پرتو خورشید یا مصرف بعضی داروها به‌وجود می‌آیند.



این خال‌ها از نوع ملانوسیتی اکتسابی و اغلب سیاه و یکنواختند. توجه داشته باشیم خال‌ها با افزایش سن پیر می‌شوند. در ابتدای ظهور به شکل نقطه‌ای سیاه و سپس ضایعه برجسته پررنگ می‌شوند و بتدریج رنگ خود را از دست داده، ولی برجستگی خود را از دست نمی‌دهند. در این حالت به آنها خال‌های اینترادرمال گفته می‌شود.



پس نمی‌توان مانع ایجاد خال شد؟
هر فرد ممکن است تا صد عدد خال روی بدن خود داشته باشد که به مرور روی پوست ظاهر می‌شود ولی مهم‌ترین راه جلوگیری از ایجاد خال، محافظت از پوست در مقابل پرتو آفتاب است. گرچه این راه نیز صد درصد موثر نیست.

ولی برخی خال‌ها از همان بدو تولد وجود دارند.


همه خال‌ها بعدا به‌وجود نمی‌آیند. بعضی خال‌ها مادرزادی است و از همان بدو تولد روی بدن وجود دارند و ممکن است اندازه‌‌های مختلف داشته باشند؛ از کوچک و متوسط گرفته تا خال‌های بزرگی که بخش وسیعی از بدن را احاطه کرده‌اند. هر چقدر اندازه خال مادرزادی بزرگ‌تر باشد، احتمال تغییر شکل و سرطانی شدنش در آینده بیشتر است. کودکی که خال مادرزادی بزرگ دارد، بهتر است همیشه تحت نظر پزشک باشد تا هر تغییری زود تشخیص داده شود. اصولا توصیه ما این است که خال‌های مادرزادی ـ‌ اگر قابل برداشتن هستند ـ از طریق جراحی برداشته شوند.





منظو از قابل برداشت چیست؟
برخی خال‌ها نیمی از بدن را پوشانده‌اند و قابل برداشت نیستند. یعنی آنقدر وسیع است که پوستی برای جایگزینی وجود ندارد و حتی جراحی پلاستیک نمی‌تواند سطح پوستی را که بر اثر برداشتن خال آسیب‌دیده، ترمیم کند. بعضی خال‌ها هم روی پلک کودک قرار دارد و اگر خال دستکاری شود، پلک تغییرشکل می‌دهد. در این مواقع شاید بتوان فقط حجم خال را اندکی کاهش داد.



چرا رنگ آنها متفاوت است؟
رنگ خال نیز به منشأ آن بستگی دارد. برخی خال‌ها در نوجوانی ظاهر می‌شوند و ممکن است اندکی مو هم روی سطحشان دیده شود. این نوع خال‌ها خال بکر نام دارند. نوع دیگری از خال‌ها قرمز هستند و بعد از سی سالگی روی پوست پدیدار می‌شوند که آنژیوم نام دارند و به دلیل تغییرات عروق پوستی به شکل دانه‌های ریز توت فرنگی دیده می‌شوند.

برخی دیگر اتیپیک هستند، یعنی از نظر فرم یا شکل‌شناسی با خال‌های خوش‌خیم فرق می‌کنند، اندازه بزرگ (بیش از 5 ـ 4 میلی‌متر) حاشیه نامنظم و رنگ آمیزی غیریکنواخت دارند. این خال‌ها را باید از نظر آسیب‌شناسی بررسی کنیم، زیرا احتمال بدخیمی در این نوع زیاد است. برخی افراد به طور ارثی تعداد زیادی از این خال‌ها را روی بدنشان دارند. این گروه نیز باید همیشه تحت نظر باشند.







شکل و ظاهر خال طبیعی را از کجا بشناسیم؟
هر خالی که متقارن باشد، تغییراندازه و تغییررنگ ندهد، خوش‌خیم است. البته برخی تغییرات ممکن است دیده شود که با برداشتن یا بررسی‌ آسیب‌شناسی می‌توان به مشکل پی برد، اما اگر خارش، خونریزی، ایجاد زخم، تغییر حاشیه از نظر رنگ و شکل و غیریکنواختی در ساختار آن دیده شود یا خال جدیدی روی پوست ظاهر شود، حتما باید بررسی شود. اینها علائمی هشداردهنده محسوب می‌شوند و فقط متخصص پوست قادر به شناسایی آنهاست.



روش‌ درمانی خال‌ها چیست؟
برداشتن خال‌های خوش‌خیم به منظور زیباسازی و بنا به خواسته بیمار است. برداشتن خال روش‌های متفاوتی دارد که یکی از آنها «شیو» نام دارد، یعنی با یک تیغ سطح خال تراشیده می‌شود و قسمت زیرین باقی مانده و سرانجام سطح ترمیم می‌شود. این روش برای خال‌های پایه‌دار مناسب است، زیرا احتمال عود بسیار کم است. بهترین روش، خارج‌کردن خال تا عمق و لایه زیر جلدی و بخیه زدن آن است، گرچه ممکن است اسکار ناحیه برش اندکی باقی بماند.



روش دیگر تخریب بافت خال است که به وسیله لیزر انجام می‌شود و خال با جریان‌های الکتریکی از بین می‌رود. برخی پزشکان به جای جراحی خال را می‌سوزانند. این روش چندان مناسب نیست، چون همیشه احتمال عود وجود دارد و نمی‌توان از تخریب کامل سلول‌های آن مطمئن بود. از آنجا که خال‌ها پتانسیل تغییر و عود دارند، توصیه می‌شود بدون آسیب‌رسانی به بافتشان برداشته شوند.