تانک لیوپارد1

[S R U H]

لئوپارد ۱ نوعی تانک اصلی میدان نبرد است که در دهه ۱۹۶۰ در آلمان غربی طراحی و تولید شد. این تانک نخستین بار در سال ۱۹۶۳ توسط شرکت کراوس-مافی برای وزارت دفاع آلمان غربی تولید شد و بیش از ۶ هزار دستگاه از آن برای نه کشور عضو ناتو شامل آلمان، هلند، بلژیک، یونان، ترکیه، ایتالیا، کانادا، نروژ و همچنین استرالیا تولید شد.

سلاح اصلی این تانک یک قبضه توپ ۱۰۵ میلی‌متری بود که با استفاده از یک پایدارکننده توپ و گردش‌نمای (ژیروسکوپی) الکترونیکی و هیدرولیکی از قابلیت شلیک دقیق در حال حرکت بهر‌مند بود. لئوپارد ۱ همچنین به دو ردیف پرتابگر نارنجک دودزا بر روی برجک به عنوان یک ترفند دفاعی مجهز بود و قدرت حفاظت از خود در مقابل تشعشات بمب‌های شیمیایی-میکروبی و اتمی را داشت. این تانک با نصب لوازم اضافی و آماده‌سازی کناره‌های رودخانه توانایی حرکت در زیر آب و گذر از رودخانه‌ها را هم داشت. لئوپارد ۱ به عنوان تانکی با حداقل نیاز به تعمیر طراحی شده و تعویض کامل موتور آن در صورت نقص فنی موتور فقط در سی دقیقه انجام می‌شد.

لئوپارد ۲ در آغاز دهه ۱۹۸۰ جای لئوپارد ۱ را به عنوان تانک اصلی ارتش آلمان گرفت. از سال ۱۹۹۰ به بعد تانک‌های لئوپارد ۱ در بیشتر ارتش‌ها نقش‌های فرعی را بر عهده گرفته‌اند ضمن اینکه آلمان نیز بسیاری از لئوپاردهای دست دوم خود را به کشورهای دیگر فروخت. ارتش آلمان در سال ۲۰۰۳ این تانک را به طور رسمی از خدمت نظامی خارج کرد تا لئوپارد ۲ تنها تانک اصلی میدان نبرد این ارتش باشد. البته خودروهای زرهی طراحی شده بر اساس لئوپارد ۱ هنوز مورد استفاده هستند.

طراحی این تانک به پروژه مشترک آلمان غربی و فرانسه در دهه ۱۹۵۰ می‌رسد. این همکاری ناموفق بود و با پایان آن لئوپارد ۱ در آلمان و آام‌ایکس-۳۰ در فرانسه ساخته شد. طراحی لئوپارد ۱ در سال ۱۹۶۵ نهایی شده و به سفارش ارتش آلمان تولید انبوه آن شروع شد. در مجموع ۶۴۸۵ لئوپارد ۱ تولید شد که ۴۷۴۴ دستگاه آن تانک جنگی و بقیه خودروهای زرهی مشتق از آن مثل انواع ضدهوایی و تعمیرگر و مهندسی و ... بود. علاوه بر این هشتاد پیش‌نمونه از مدل‌های مختلف نیز ساخته شده و قبل از آغاز تولید انبوه هم تعدادی تانک ساخته شده بود. لئوپارد ۱ تا اواخر دهه ۱۹۷۰ در پنج مدل لئوپارد۱، لئوپارد۱آ۱، لئوپارد۱آ۲، لئوپارد۱آ۳، لئوپارد۱آ۴ تولید شد. از سال ۱۹۸۰ مطالعه‌ای برای بهینه‌سازی این تانک آغاز شده و در سال ۱۹۸۷ اولین تانک‌های بهینه‌سازی شده با استاندارد لئوپارد۱آ۵ تحویل داده شد و از آن‌جا که تقریبا تمام ارتش‌ها بیشتر تانک‌های لئوپارد ۱ خود را به استاندارد آ۵ ارتقا دادند، آ۵ مدل استاندارد لئوپارد ۱ محسوب می‌شود. تانک‌های هلندی هم ارتقای مشابهی را انجام دادند که حاصل آن لئوپارد۱ وی نامیده می‌شد.

سیاست‌های سختگیرانه صادرات سلاح آلمان غربی باعث شد تا برخی از کشورهای مشتری لئوپارد ۱ نتوانند این تانک را خریداری کنند. ایران که مشتری این تانک بود در پی رد درخواست خود تانک چیفتن انگلیسی را انتخاب کرده و شیلی و اسپانیا هم آام‌ایکس-۳۰ فرانسوی را به جای آن به خدمت گرفتند.

ویژگی‌ها
لئوپارد ۱ به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شد. موتور در عقب خودرو قرار داشت و با یک دیواره ضدآتش از قسمت جلو که خدمه تانک در آن قرار می‌گرفتند جدا می‌شد. راننده در قسمت جلو و سمت راست می‌نشست. در جلو دریچه خروج او سه پیرامون‌بین (پریسکوپ) تعبیه شده بود که یکی از آن‌ها از سیستم دید مادون قرمز برای رانندگی در شب بهره می‌برد. فرماننده و توپچی در سمت راست و توپچی در سمت چپ برجک می‌نشستند. هشت پریسکوپ برای دید همه‌جانبه در اختیار فرمانده تانک بود. جایگاه توپچی از یک پریسکوپ و یک دوربین نشانه‌روی برخوردار بود و یک مسافت‌یاب و یک تلسکوپ موازی با توپ اصلی در اختیار داشت. گلوله‌گذار تانک هم دو پریسکوپ داشت.

در سمت چپ برجک دریچه‌ای برای رساندن مهمات به تانک تعبیه شده بود. در بسیاری از مدل‌ها در خارج و پشت برجک یک سبد ذخیره قرار داشت. یک نورافکن بر روی توپ اصلی قرار داشت که برخی آن را برداشته و پشت برجک می‌گذاشتند. دید مادون قرمز تانک ۱۲۰۰ متر و دید نور سفید هم ۱۵۰۰ متر را پوشش می‌داد. در لئوپارد ۱آ۱آ۲ هم یک تلویزیون سطح نور پایین برای مشاهده و نشانه‌روی قرار داشت. تعداد چرخ‌های لئوپارد ۱ هفت عدد در هر طرف با فاصله مساوی و سه چرخ کمکی بود. یک دامن زرهی دندانه‌دار یا معوج، و شیب قسمت‌های کناری بدنه تانک به سمت مرکز از ویژگی های ظاهری بارز این تانک است. شکل برجک هم در مدل آ۲ مدور و در مدل‌های آ۳ و آ۴ زاویه‌دار و مکعب‌مانند است.

سلاح

سلاح اصلی این تانک یک قبضه توپ ۱۰۵ میلی متری ال۷ بود که اواخر دهه ۱۹۵۰ در انگلیس طراحی شده و توپ استاندارد تانک‌های ناتو در آن دوران بود. طول این توپ ۵۱ برابر کالیبر آن بود. در مدل‌های ابتدایی لئوپارد ۱ شصت گلوله برای آن حمل می‌شد که ۱۳ گلوله در برجک و ۴۷ گلوله دیگر در شاسی نگهداری می‌شد. در مدل‌های متاخرتر تعداد گلوله‌های شاسی به ۴۲ عدد کاهش یافت. سلاح‌های ثانویه تانک هم دو مسلسل ام‌ژ۳ با ۵۵۰۰ فشنگ بودند که یکی هم‌محور توپ اصلی و دیگری روی برجک قسمت فرمانده قرار می‌گرفت.

قدرت تحرک

امتیاز اصلی لئوپارد ۱ قدرت تحرک بالای آن بود. در واقع این تانک پیرو نظریه‌ای نظامی طراحی شده بود که بر اساس آن با پیشرفت راکت‌ها و موشک‌های ضدتانک سنگین‌ترین و مقاوم‌ترین زره‌ها نیز آسیب‌پذیر خواهند شد و در نتیجه بایستی با بهبود قدرت تحرک و چابکی و قدرت آتش تانک از هدف قرار گرفتن آن توسط دشمن جلوگیری کرد.

لئوپارد ۱ در حالت عادی توانایی حرکت در آب‌هایی به عمق ۱.۲۵ متر، با آماده‌سازی در آب‌هایی به عمق ۲.۲۵ متر و با اسنورکل توان حرکت در آب‌های ۴ متری را داشت. این تانک می‌توانست از خندق‌هایی به عمق سه متری و موانع عمودی به ارتفاع ۱.۱۵ متر بگذرد و در شیب ۶۰ درجه حرکت کند.
زره






ضخامت زره لئوپارد۱ مدل آ۱ در بخش‌های مختلف به این شرح است (البته زره اضافی را نیز می‌توان بر روی آن نصب کرد):
قسمت جلو بدنه: ۷۰ م‌م
بخش فوقانی قسمت‌های کناری بدنه: ۳۵ م‌م
بخش تحتانی قسمت‌های کناری بدنه: ۲۵ م‌م
عقب بدنه: ۲۵ م‌م
کف بدنه: ۱۵ م‌م
سقف بدنه: ۱۰ م‌م
جلو برجک: ۵۲ م‌م
بخش‌های کناری برجک: ۶۰ م‌م
عقب برجک: ۶۰ م‌م
سقف برجک: ۳۹ م‌م

کاربران






کاربران کنونی و سابق لئوپارد ۱ عبارتند از:
استرالیا: ۹۱ دستگاه لئوپارد ۱ از آلمان غربی خریداری شد که تحویل آن‌ها از سال ۱۹۷۶ آغاز شد. لئوپارد ۱ به عنوان جایگزین تانک قدیمی انگلیسی سنتوریون انتخاب شده و بر ام۶۰ پاتون ترجیح داده شد. در سال ۲۰۰۴ با ۵۹ دستگاه ام۱ آبرامز جایگزین شدند.
یونان: ۵۲۰ دستگاه در خدمت نظامی است. قرار است تعدادی به خودروهای پشتیبانی تبدیل شده و بقیه اوراق شوند.
برزیل: ۱۲۸ دستگاه از مدل آ۱ و ۲۵۰ دستگاه از مدل آ۵ فعال است.
لبنان: ۴۳ لئوپارد۱آ۵ دست دوم از بلژیک خریداری کرده است.
ترکیه: ۳۳۷ دستگاه . تانک‌های دست دوم ارتش آلمان غربی که در دهه ۱۹۸۰ و ۹۰ خریداری شده یا به عنوان کمک نظامی دریافت شدند.
آلمان غربی: ۲۴۳۷ دستگاه که همه با لئوپارد ۲ جایگزین شده‌اند.
هلند: ۴۶۸ دستگاه که با لئوپارد۲ جایگزین شد.
نروژ: ۱۷۲ دستگاه که فقط ۵ دستگاه به همراه تعدادی از خوردوهای تعمیرگر و پل‌ساز در خدمت نظامی مانده‌اند.
بلژیک: ۳۳۴ دستگاه خریداری شدند که پس از پایان جنگ سرد حدود ۹۰ دستگاه به برزیل فروخته شد. ۱۳۲ دستگاه فعال باقی مانده و قرار است بجز ۴۰ دستگاه بقیه فروخته شوند.
ایتالیا: ۷۲۰ دستگاه که تعدادی از آن‌ها با مجوز آلمان در کارخانه اتومرالا در ایتالیا تولید شدند. در سال ۲۰۰۸ همگی بازنشسته شده و با تانک ایتالیایی | جایگزین شدند. مدل‌های مهندسی، تعمیرگر و پل‌ساز لئوپارد ۱ باقی مانده‌اند و ۱۲۰ دستگاه در نیروی ذخیره هستند.
کانادا: ۱۲۷ دستگاه لئوپارد سی۱ (معادل آ۳ همراه با مسافت‌یاب لیزری) خریداری شد. ۱۱۴ دستگاه آن‌ها از سال ۲۰۰۰ در یک برنامه بهینه‌سازی به ارزش ۱۳۹ میلیون دلار کانادا به استاندارد سی ۲ ارتقا یافتند. ۶۶ دستگاه فعال مانده‌اند که به تدریج با تانک‌های لئوپارد ۲ دست دوم هلندی جایگزین می‌شوند.
شیلی: ۲۰۲ دستگاه که ۱۲۰ دستگاه باقی مانده‌اند. پس از خرید ۱۳۶ لئوپارد ۲ دست دوم از آلمان، ۳۰ دستگاه از لئوپارد۱ احتمالا به قیمت نیم میلیون دلار برای هر دستگاه به اکوادور فروخته شد.
دانمارک: ۲۳۰ دستگاه لئوپارد۱آ۵ در اختیار داشت که با لئوپارد۲ جایگزین شده‌اند و فقط ۱۶ تانک تعمیرگر و ۱۰ تانک پل‌ساز باقی مانده‌اند.
اکوادور: ۳۰ لئوپارد۱وی از شیلی خریداری شد.