باکتری ها

[MOHSENEBRAHIMI]

- اولین جانداران تکامل یافته که ساختار سلولی دارند .

2 - همگی پروکاریوت هستند . یعنی فاقد هسته ی سازمان یافته و تشکیلات غشادار داخل سلولی اند .

3 - اکثرا دارای دیواره سلولی از جنس پپتید و گلیکان می باشند . میکو پلاسما ها فاقد دیواره اند .

4 - ماده ی ژنتیکی بصورت یک مولکول DNA ی حلقوی می باشد که در برخی نقاط به چین خوردگی های غشای سلولی (مزوزوم) چسبیده است . DNA در ناحیه نوکلئوتید قرار دارد .

5 - برخی دارای تاژک پروتئینی برای حرکت می باشند .

6 - ساختار تک سلولی دارند و گاهی بصورت کلنی دیده می شوند .

7 - برخی دارای زواید پیلی برای هم یوغی هستند . (طی هم یوغی ژنها از باکتری دارای پیلی به باکتری بدون پیلی منتقل می شود ) .

8 - برخی دارای پلازمید (کروموزومهای کمکی) می باشند . پلازمید ها دارای ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک هستند .

9 - گروهی دارای پوشش (کپسول) از جنس پلی ساکارید می باشند . نقش کپسول حفاظت باکتری است .

10 - برخی باکتری ها در شرایط نامساعد هاگ درونی (اندوسپور)تشکیل می دهند . بخشی از سیتوپلاسم همراه با DND در یک پوشش محکم قرر گرفته و پس از سپری شدن شرایط نامساعد مجددا فعال می شود .

اشکال باکتری ها :

باکتری های کروی شکل (کوکسی) : ممکن است منفرد (مونوکوک) دوتایی (دیپلوکوک) زنجیری (استرپتوکوک) و یا خوشه ای (استافیلوکوک) باشند .

باکتری های میله ای (باسیل) ، باکتری های مارپیچ (اسپریل) و باکتری های هلالی (کرسنت) .

تقسیم دوتایی باکتری ها :

پس از همانند سازی DNA باکتری که به تدریج صورت می گیرد ، سلول باکتری بزرگ شده و مولکولهای DNAی حاصل بین دو سلول توزیع می شود . سپس با فرورفتگی غشاء پلاسمایی و تشکیل دیواره یک سلول به دو سلول تبدیل می شود .

رده بندی باکتری ها :

1 - از نظر ساختار دیواره

باکتری ها را براساس نوع دیواره ی سلولی به دو گروه تقسیم می کنند : گرم مثبت و گرم منفی . این دو گروه را براساس پاسخ به رنگ آمیزی گرم از یکدیگر تشخیص می دهند . باکتری های گرم مثبت لایه ی پپتید و گلیکانی ضخیم تری داشته و پس از رنگ آمیزی با رنگ بنفش و اضافه کردن ید و شستشو با الکل رنگ بنفش را در خود نگه می دارند ولی باکتری های گرم منفی نمی توانند رنگ بنفش را در خود نگه دارند . این رنگ آمیزی در پزشکی اهمیت زیادی دارد زیرا حساسیت باکتری های گرم مثبت و گرم منفی نسبت به آنتی بیوتیک ها متفاوت است .

همچنین باکتری های گرم مثبت هر دو نوع سم اگزوتوکسین و اندوتوکسین را تولید می کنند ولی باکتری های گرم منفی فقط اندو توکسین تولید می کنند .

2 - از نظر تکاملی

فرمانرو باکتری ها شامل دو گروه مهم باکتری هاست : یو باکتری ها و آرکی باکتری ها . برخی زیست شناسان آرکی باکتری ها را در فرمانروی جداگانه ای قرار می دهند .

الف . یو باکتری ها

اکثر باکتری هایی که در محیط ما زندگی می کنند مثل باکتری های بدن ما ، باکتری های بیماری زا ، باکتری هایی که در تولید غذا نقش دارند .باکتری های تولید کننده ، باکتری های تجزیه کننده و غیره جزو این دسته اند . دیواره ی این باکتری ها از جنس پپتید و گلیکان ، ژنها پیوسته و اتوتروف یا هتروتروف اند .

ب . آرکی باکتری ها

در این گروه از باکتری ها دیواره غیر از پپتید و گلیکان ، نوع لیپید های غشاء متفاوت با یوباکتری ها و یوکاریوت ها ، ژن ها گسسته و دارای اگزون و اینترون ، پروتئین های ریبوزومی شبیه مولکولهای مشابه در یوکاریوتها و متفاوت با یوباکتری ها می باشد . سه گروه عمده از این باکتری ها که در محیط های افراطی زندگی می کنند شامل :

- متانوژن ها که در مرداب ها زندگی می کنند و با تولید گاز متان از مواد آلی انرژی کسب می کنند .

- ترموفیل ها که در آبهای بسیار داغ زندگی می کنند و از مواد آلی گوگرد دار انرژی کسب می کنند .

- هالوفیل ها که در آبهای بسیار شور زندگی می کنند و از مواد آلی انرژی کسب می کنند .

3 - از نظر کسب انرژی

باکتری های اتوتروف ک�� دو دسته اند :

الف ) فتو اتوتروف (فتوسنتز کننده ها) که براساس نوع رنگیزه های فتوسنتزی 4 دسته اند:

باکتری های گوگردی سبز و باکتری های گوگردی ارغوانی که در محیط های بی هوازی رشد می کنند و بجای اکسیژن گوگرد آزاد می شود . باکتری های غیر گوگردی ارغوانی بجای آب در فتوسنتز از اسید ها و کربو هیدرات ها استفاده می کنند و باکتری های غیر گوگردی سبز (سیانو باکتری ها) مثل آنابنا که از قدیمی ترین فتوسنتز کننده های کره زمین محسوب می شوند و مثل گیاهان اکسیژن آزاد می کنند .

ب ) باکتری های شیمیواتوتروف (شیمیوسنتز کننده ها) که به کمک انرژی مولکول های غیر آلی مثل H2S ، NH3 غذاسازی می کنند مثل نیتروزوموناس و نیتروباکتر در خاک که شوره گذاری (نیترات سازی) انجام می دهند و از نظر کشاورزی حائز اهمیت اند .

باکتری های هتروتروف : بیشتر باکتری ها در این گروهند و شامل انواع مختلف می باشند :

الف ) باکتری های ساپروفیت (گندزی) که شامل تجزیه کنندگان اکوسیستم اند .مثل استرپتومایسز در خاک .

ب ) باکتری های همزیست که با جانداران مختلف همیاری دارند . مثل باکتری های روده ی انسان و گیاه خواران و باکتری های همزیست ریشه ی حبوبات(ریزوبیوم ها) .

ج ) باکتری های انگل (پارازیت) مثل باکتری های بیماری زا (عامل جوش صورت ، عامل سل و ...)

4 - از نظر ایجاد بیماری

باکتری هایی که از میزبان خود به عنوان منبع غذا استفاده کرده و بطور مستقیم بیماری ایجاد می کنند . بیماری های آنها ممکن است کم خطر باشد مثل جوش صورت در اثر حمله باکتری پروپیونی باکتریوم آکنس به غده های چربی در پوست .برخی بیماری ها نیز کشنده است مثل سل ریوی که توسط مایکو باکتریوم توبرکلوسیز ایجاد می شود .

باکتری هایی که با ترشح ترکیبات سمی (توکسین) باعث بیماری می شوند . توکسین ها ممکن است به درون بدن یا غذاها ترشح شده و بیماری ایجاد کنند . مثلا :

- عامل دیفتری (کورینه باکتریوم دیفتریا) که گرم مثبت است در گلو رشد کرده و سم آن برقلب ، اعصاب ، کبد و کلیه ها اثر می کند .

- استافیلو کوکوس اورئوس که شایع ترین نوع مسمومیت ها را ایجاد می کند و باعث تهوع ، استفراغ و سردد می شود .

- عامل بوتولیسم (کلستریدیوم بوتولینوم) در غذا های بسته بندی شده مثل کنسرو به صورت بی هوازی رشد کرده و اندوسپور تشکیل می دهد . سم آن بر دستگاه عصبی انسان اثر می کند و بسیار مهلک است . از علایم بیماری بوتولیسم دید دوتایی ، فلج شدگی و ناتوانی در تنفس است .بیست گرم از سم باکتری مولد بوتولیسم قادر است کل مردم دنیا را نابود کند .