اولین خیابان تهران کجاست؟ + عکس

[☼آریا☼]

در حالی که امروزه در شهر تهران حجم بیشر ساخت و ساز بر آزادراه‌ها متمرکز است اما زمانی داشتن یک خیابان بدون گرد و خاک برای اعیان تهران یک آرزو محسوب می‌شد.

تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد کالبدی موثرش را تجربه کرد تجربیات ناصر الدین شاه از سفر فرنگ وی را برآن داشت که پایتختی در خور قبله عالم برای خود فراهم کند. حاصل این می‌ل، خیابان کشی‌ها در تهران بود. تهرانی که تا قبل از آن فقط کوی و برزن داشت.

در بسیاری از شهرهای کهن سال ایران از قبیل اصفهان، خیابان کشی وجود داشته، ولی در پایتخت تا اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه، که سطح شهر تهران و خانه سازی در آن دچار تحول عظیم گشت، کلمه «خیابان» در میان عناصر معماری در شهرسازی تهران وجود نداشت،



نقشه موسیو کرشش، معلم دارالفنون در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه از سطح شهر برداشت و به سال ۱۲۷۵ قمری، چاپ و منتشر شد. در هر دو نقشه هیچ اثری از نام خیابان مشاهده نمی‌شود. بلکه تمام معابر با نام‌های مرسوم آن دوره یعنی کوچه، گذر، گذار، بازارچه بازار، راسته، رسته و … مشخص شده است.

در این سال‌ها به ضرورت و نیاز حصار صفوی را خراب کردند و حصار جدید ناصری را وسیع‌تر ساختند. سطح شهر گسترش قابل توجهی یافت، معابر جدید بنا شد، گذرگاه‌های تازه‌ای احداث کردند که شکل کالبدی آن‌ها به خیابان‌های امروزی بیشتر شبیه بود، تا به کوچه باغ‌های قدیمی. این معابر کما بیش از کوچه‌ها و گذرهای قدیمی تهران، عریض‌تر و با کمی اغماض به خط مستقیم کشیده شده بودند، گذرگاه‌های جدید را خیابان نام نهادند و بدین ترتیب خیابان در معماری و شهرسازی این شهر تولد یافت.

اولین نقشه تهران ترسیمی نجم الدوله (چاپ ۱۳۰۹ قمری) پس از این دوره برای نخستین بار متضمن نام «خیابان» است. اولین خیابان‌های پایتخت که در این زمان شکل گرفتند عبارتند از: خیابان‌های باغ جنت (ولی عصر)، باغ انگوری (ولی عصر)، جناب وزیر (ولی عصر)، امیریه (ولی عصر)، امیریه (امام خمینی)، باغ شاه (امام خمینی)، جلو قبرستان (مولوی)، دروازه گمرک (مولوی) و …

*آسفالت خیابانهای تهران

نخستین بار بر اساس نوشته روزنامه «وقایع اتفاقیه» در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر برخی از کوچه‌های ارگ تسطیح و سنگفرش شد. تا آن‌ها برای عبور کالسکه مناسب و آماده گردد. کالسکه‌هایی که از فرنگ می‌آمد و یا در کارخانه معیرالممالک ساخته می‌شد.

روزنامه وقایع اتفاقیه در شماره ۳۶ به سال ۱۲۶۷ قمری و در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر نوشت که برخی از کوچه‌های ارگ تسطیح و سنگفرش شد تا آن‌ها برای عبور کالسکه مناسب و آماده شود. کالسکه‌هایی که از فرنگ می‌آمد و یا در کارخانه معیر الممالک ساخته می‌شد.

بعد‌ها در دهه پایانی سلطنت طولانی ناصرالدین شاه، «شوسه» که طریقی بود برای آماده سازی سطح معابر جهت عبور راحت‌تر کالسکه، درشکه، گاری و … وارد عرصه راه سازی پایتخت شد. اما هنوز خبری از «آسفالت» نبود.

با فرا رسیدن سال ۱۳۱۰ خورشیدی آسفالت برای اولین بار وارد خیابان‌های تهران شد. در این سال پیش از ورود ملک فیصل پادشاه عربستان به تهران، بلدیه پایتخت به تکاپو افتاد و برای نخستین بار آسفالت را که پدیده جدیدی در صنعت راه سازی به شمار می‌رفت، وارد خیابان‌های تهران کرد.

در مدت زمان کمی خیابان کوتاه الماسیه (باب همایون)، میدان توپخانه و اوایل خیابان لاله زار آسفالت شدند. بعد‌ها خیابان باغ شاه (امام خمینی) و خیابان ولی عصر و البته تا حدودی کافه بلدیه (تئا‌تر شهر امروز) و دیگر خیابان‌ها آسفالت شد و بدین ترتیب رفته رفته آسفالت نه تنها وارد خیابان‌ها و معابر تهران که به تمام شهر‌ها و جاده‌های کشور کشیده شد.