اقسام فعل ازنظر زمان _ادبیات فارسی

[מַברִיק]

اقسام فعل ازنظر زمان


الف)فعل ماضی یا گذشته  
ب) مضارع یا حال    
ج) مستقبل یا آینده

الف)فعل ماضی :
فعلی است که در زمان گذشته روی داده است.

 مانند : زدم ، می زدم  ، زده بودم

فعل ماضی بر 5 نوع است : 

   ماضی مطلق 

   ماضی استمراری 

   ماضی نقلی 

   ماضی بعید 

   ماضی التزامی 

1- ماضی مطلق : فعلی است که در گذشته به طور ساده(مطلق) انجام گرفته است. خواه به زمان حال نزدیک و پیوسته و خواه دور باشد .وآن از بن ماضی وافزودن شناسه های لازم ساخته می شود:

 پارسال این کتاب را خریدم . 

مسعود الآن به خانه آمد .

آمدم                آمدیم 

آمدی               آمدید 

آمد                  آمدند 

2- ماضی استمراری ،آن است که دلالت کند بر صدور فعل در زمان گذشته به طریق استمرار و تکرار و تدریج و علامت آن " می " یا " همی " است در اول ماضی مطلق : 

 روزها در س می خواند . 

شب ها کار می کردند .

گاهی نیزبا افزودن«می»یا «همی»در اول ماضی مطلق ویا(ی)در آخر ماضی مطلق ویا(می)در اول(ی)درآخروگاهی نیز(همی)دراول(ی)در آخر ماضی مطلق ساخته می شود.مانند:

همی دیدم - می دیدمی- دیدمی- همی دیدمی

می رفتم             می رفتیم 

می رفتی            می رفتید

می رفت             می رفتند 

3- ماضی نقلی :  فعلی است که از گذشته آغاز شده ومعمولاًتاحال ادامه دارد واز صفت مفعولی فعلی که می خواهیم بسازیم و(ام،ای،است،ایم،اید،اند) ساخته می شود. مانند: 

 سهراب ایستاده است . 

یوسف نشسته است.

رفته ام          رفته ایم 

رفته ای          رفته اید 

رفته است         رفته اند 

4- ماضی بعید  یا دور :

 فعلی است که در گذشته ی دور انجام یافته است واز صفت مفعولی فعل مورد نظر با ماضی مطلق« بودن» ساخته می شود.مانند :  

مسعود ، دیروز بازار رفته بود . 

بهرام ، بامداد اینجا آمده بود .

رفته بودم                       رفته بودیم 

رفته بودی                      رفته بودید 

رفته بود                          رفته بودند 

5- ماضی التزامی : فعلی است که برانجام کاری در گذشته همراه با شک و تردید و خواهش و آرزو و مانند دلالت دارد.مانند:

 باید آمده باشد .

 شاید شنیده باشد.

به گمانم دیده باشند.

رفته باشم                رفته باشیم 

رفته باشی               رفته باشید 

رفته باشد                 رفته باشند 

 ب ) فعل مضارع :فعلی است که بر انجام کاری یا روی دادن حالتی وصفتی در زمان حال یا آینده دلالت می کند.

می گویم –همی گوید –می رود- می خوانیم

فعل مضارع دو قسم است:

  مضارع اخباری

  مضارع التزامی

مضارع اخباری: مضارع اخباری بر انجام کاری در زمان حال به طور قطعی به کار می رود. 

مضارع اخباری به کمک بن مضارع فعل مورد نظر وشناسه ها(ضمایر متصل فاعلی)ساخته می شود. : می+ رو + م= می روم

می روم            می رویم 

می روی           می روید

می رود             می روند 

2- مضارع التزامی: 

مضارع التزامی فعلی است که بر انجام کاری در زمان حال یا آینده همراه با شک و دودلی و تردید دلالت دارد.

طریقه ی ساخت آن:هر گاه به جای «می» درمضارع اخباری «ڊ»قرار دهیم ،فعل به صورت مضارع التزامی در می آید.مثال:

« می رود » مضارع اخباری است.

«  برود  » مضارع التزامی است

بروم              برویم 

بروی             بروید 

برود              بروند 

3- مضارع ملموس(در جریان): مضارع ملموس برانجام کاری یاروی دادن حالت وصفتی در زمان حال یاآینده ی نزدیک به صورت استمرار دلالت دارد.

مثال: حسین دارد می نویسد.

طرز ساخت آن چنین است:مضارع مصدر داشتن +مضارع اخباری فعل مورد نظر

دارم می بینم                داریم می بینیم 

داری می بینی              دارید می بینید 

دارد می بیند                دارند می بینند 

ج ) مستقبل یا آینده: مستقبل یا آینده برانجام کاری در آینده دلالت می کند.فعل مستقبل رااز فعل مضارع خواستن وبن ماضی فعل مورد نظر می سازند. ، مثل : خواهم رفت . خواهد آمد

خواهم خواند                    خواهیم خواند

خواهی خواند                    خواهید خواند

خواهد خواند              خواهند خواند