ایزوتوپ های پروتوزا

[SɪʟᴠᴇʀMɪɴᴅ]

ایزوتوپ‌های پرتوزا را ایزوتوپ‌های ناپایدار هم می‌گویند. در این‌گونه از ایزوتوپ هسته به صورت پرتوی آلفا، بتا، گیراندازی الکترون و… واپاشی می‌شود و به حالتهای پایدارتری از انرژی می‌رسد.این نوع ایزوتوپ‌ها با اینکه خطرناک هستند، اما در زندگی کاربردهای مفیدی دارند. مثلا ایزوتوپ ناپایدار، در کارهایی مانند تولید انرژی، شناسایی و درمان بیماری‌ها، تشخیص آتش سوزی و ... کاربرد دارد.


در سال ۱۸۹۶ هانری بکرل دریادو نوع نیروی هسته‌ای قوی و الکترومغناطیسی، پایداری یک هسته را مشخص می‌کند. نیروهای قوی میان یک جفت نوکلئون (مانند پروتون - پروتون یا نوترون ) عمل می‌کنند. آن‌ها از نوع نیروی ربایش‌اند. نیروهای الکترومغناطیسی، تنها میان پروتون‌ها عمل می‌کند و رانشی است. عدم تعادل بین این دو نیرو منجر به ناپایداری و وجود رادیوایزوتوپ می‌شود. رادیوایزوتوپ‌ها می‌توانند مثل رادیوم، پلوتونیوم، اورانیوم به‌طور طبیعی وجود داشته باشند یا به روش‌های آزمایشگاهی پدید آیند.فت که اورانیوم، ماده‌ای پرتوزا است. اندکی بعد، ایزوتوپ‌های موجود در طبیعت مانند رادیوم و پلونیوم شناسایی شدند. بسیاری از رادیوایزوتوپ‌های طبیعی دارای نیم عمری طولانی (بزرگتر از ۱۰۰۰ سال)‌اند.
رادیوایزوتوپ‌ها با گسیل پرتوهای الکترومغناطیس یا ذرات باردار به سوی پایداری پیش می‌روند. سه فرآیندی که از طریق آن‌ها یک رادیوایزوتوپ سعی می‌کند به پایداری برسد، واپاشی آلفا، بتا و گاما نامیده می‌شوند.

در بمباران نوترونی، هسته‌های پایدار مورد هدف که یک نوترون جذب می‌کنند، حاصل این برهم کنش تولید یک رادیو ایزوتوپ غنی شده از نوترون می‌باشد؛ لذا رایج‌ترین واکنش طی فرایند فوق واکنش گاما n است. بسیاری از رادیو ایزوتوپ‌های مهم در صنعت مثل کبالت-۶۰ و ایریدیم-۱۹۲ از طریق همین واکنش روی هسته‌های پایدار کبالت-۵۹ و ایریدیم-۱۹۱ انجام می‌پذیرد. وجود طیف وسیعی از شار نوترون در محدوده نوترون در ثانیه بر سانتیمتر مربع، دسترسی نسبی به انرژی‌های متفاوت از نوترون و قابلیت تولید رادیو ایزوتوپ‌های متنوع به دلیل سطح مقطع مناسب اکثر ایزوتوپ‌ها و همچنین وجود امکانات جانبی، سهولت این استفاده را میسر می‌سازد. احتمالاً ممکن است از راکتورهای قدرت هم برای تولید برخی از رادیو ایزوتوپ‌ها با نیمه عمر طولانی، مقیاس زیاد، اکتیویته بیشتر استفاده گردد.