موشک های کروز امروزه طیف گسترده ای از موشکها را شامل می شوند. موشک های کروز معمولا از فناوری هواپیما استفاده می کنند و دارای کلاهک مشابه، کوچکتر و ارزانتر از موشک های بالستیک هستند. به کارگیری سیستمهای ناوبری و هدایت پیشرفته دقیق نظیر GPS باعث شده تا نسبت به موشک های بالستیک دقت بیشتری را دارا بوده و به همین دلیل از توسعه و تولید بیشتری نیز برخوردار باشند.
از نظر توسعه کروز، هر دو نوع هواپایه و دریاپایه همزمان و به موازات هم، در سال 1972 شروع شده است. اولین پرتاب کروز از زیر دریایی SLCM در سال 1976 انجام شد.
علی رغم اینکه رقابتی بین هواپرتابی (ALCM ) و دریا پرتابی (SLCM) وجود داشت، به علت پی گیری و تاکید نیروی دریایی، مدل های دریایی زودتر و در سال 1983 وارد خدمت شد.
نکته قابل ذکر، این است موشک یا هواپیمایی که از ارتفاع بالا پرواز می کند، سوخت کمتری مصرف و برد آنها بیشتر می شود و وقتی به دلایلی که بیان شد موشک در ارتفاع پایین تری پرواز می کند برد آن کمتر است.
از نظر قدمت، سلاح آلمانی DOODIL BUGS اولین کروز عملیاتی است که در سال 1944 علیه انگلیس به کار گرفته شد. DOODIL BUGS با 70% ناکامی از موفقیت نسبی خود برخوردار بودند. پرواز مستقیم و سرعت کم این موشک باعث می شود که درجه آسیب پذیری وضایعات آن بیشتر شود. و همچنین به وسیله رادارهای دشمن کشف، رهگیری و توسط هواپیماهایی که سرعت بیشتر را دارند، مورد هدف قرار بگیرند.
ویژگی های موشک کروز
موشک کروز دارای چهار ویژگی زیر است:
1)موشک در طبقات پایین جو (30 کیلومتر یا 10000 پا) از نیروی برا آیرودینامیکی استفاده می کند
2)در حین پرواز قادر به تغییر مسیر و ارتفاع بوده و می تواند به دفعات این کار را تکرار کند؛
3)بردی بیشتر از 50 کیلومتردارد
4)در یک پرواز عادی یکسره، موشک در تمام مسیر هدایت شده و حامل انواع مختلفی از سر جنگی است.
موشک های کروز معمولا از فناوری هواپیما استفاده می کنند و دارای کلاهک مشابه، کوچکتر و ارزانتر از موشک های بالستیک هستند. به کارگیری سیستمهای ناوبری و هدایت پیشرفته دقیق نظیر GPS باعث شده تا نسبت به موشک های بالستیک دقت بیشتری را دارا بوده و به همین دلیل از توسعه و تولید بیشتری نیز برخوردار باشند
بعد از جنگ جهانی دوم هر دو بلوک شرق و غرب دستیابی به موشک های دور پروازهمراه با انعطاف پذیری بیشتر را دنبال کردند تا اینکه در سال 1970 پیشرفتهایی در میکروالکترونیک، کامپیوتر و موتورهای توربوفن کوچک حاصل شد. بهره گیری از این دو پدیده، فناوری ساخت موشک های کروز امروزی را امکان پذیر کرده است.
این موشک ها در واقع مشابه یک هواپیمای بدون خلبان، در همه مراحل پرواز دارای هدایت است. موشک های کروزی که امروزه در دسترس هستند دارای انواع پرتابی از زمین پایه، هواپایه، دریاپایه با برد 600 الی 250 کیلومتر هستند.
نکته مهم در مورد موشک کروز این است که این موشک به دلیل اینکه برای رسیدن به هدف با سرعت کمتر از یک ماخ حرکت می کند به ساعتها پرواز نیاز دارد. با این وضعیت با توجه به هدایت اینرسی اولیه این امکان وجود دارد که موشک صدها متر از مسیر منحرف شود. زیرا اگرچه با هدایت از این نوع اینرسی، امکان انحراف برای موشکی که ده ها دقیقه پرواز می کند کم است، ولی برای موشکی که ساعتها باید ادامه ی طریق دهد، این هدایت مناسب نیست. برای رفع عیب باید نوعی تصحیح در مسیر انجام شود تا در عمل مکمل هدایت اصلی آن باشد.
روش هدایت موشک کروز
غیر از سیستم هدایت اینرسی، امروزه از روشهای دیگر نیز در سیستمهای هدایت کروز استفاده می شود، این روش ها عبارتند از :
1)سیستم انطباق متقابل پشت سر هم جغرافیایی(tarin counter matching)
این سیستم بر اساس اطلاعات دقیق توپوگرافی از زمین هدف استوار است. در این روش، محوطه ای از سطح زمین به طول 10 کیلومتر و به عرض 2 کیلومتر به مربع های یک صد متری تقسیم و ارتفاع متوسط در هر کدام از آنها را مشخص و به صورت ماتریکس (2000 رقم مختلف و هر رقم مخصوص مربع خاصی از زمین مورد نظر) به صورت عددی به حافظه ی کامپیوتر وارد می شود. موشک وقتی به محوطه ی مورد نظر رسید، ارقام اندازه گیری شده را با ارقام ارسالی از موشک، در حافظه مقایسه می کند و با توجه به نتیجه ی مقایسه، موقعیت محل شناسایی شده و دستور بعدی را از طریق دستگاه محاسبه، به سیستم کنترل اتوماتیک صادر می کند. بررسیهای بعدی در زمانی که موشک به هدف نزدیک می شود، انجام می گیرد و سرانجام انتخاب مسیر می شود. در موشک های کروز دریاپایه اولین و بزررگترین بررسی بلافاصله پس از عبور موشک از دریا و رسیدن به خشکی انجام می شود.
موشک های موجود امکان ذخیره ی 20 نقشه در حافظه خود را دارند. این روش هدایت برای زمین هایی که از عوارض و ناهمواریهای زیاد برخورد دارند، مناسب می باشد.
2)سیستم CDS
استفاده از خاصیت انعکاس امواج راداری در سطح زمین و یکسان نبودن آن در نقاط مختلف، اساس این نوع هدایت را که تا چند سال پیش در دست بررسی بود تشکیل می دهد. در این روش، موشک علاوه بر رادار، مجهز به دستگاهی است که نوع امواج راداری منعکس شده از نقاط مختلف زمین را نشان می دهد. موقعیت دقیق موشک نیز ار طریق مقایسه ارقام موجود در حافظه و ارقام مشخص، تعیین می شود. از مزایای این سیستم ، امکان بهره گیری از آن در هر نقطه از سطح زمین می باشد، در حالیکه روش اول برای مناطقی که از عارضه ی زیاد برخوردارند، مناسب است. ذکر این نکته ضروری است که هیچ کدام از دو روش فوق برای مسیرهای دریایی مناسب نیستند.
3)سیستم GPS
گیرنده ی ماهواره ای موجود در موشک، کشتی، ایستگاه زمینی متحرک یا ثابت با دریافت فرکانس های حاوی اطلاعات ماهواره ای موجود در مدار زمین و انجام محاسبات، موقعیت دقیق مکانی را محاسبه و تعیین می کند.
برای سهولت دستیابی به ماهواره های مورد نیاز در هر لحظه و هر نقطه از کره ی زمین ، تعداد 34 ماهواره به این منظور پرتاب شده است. با این وضعیت امکان تعیین موقعیت در هر لحظه و نقطه زمین فراهم است. این سیستم به خصوص برای مسیرهای دریایی مناسب است.
استفاده از خاصیت انعکاس امواج راداری در سطح زمین و یکسان نبودن آن در نقاط مختلف، اساس این نوع هدایت را که تا چند سال پیش در دست بررسی بود تشکیل می دهد
4)سیستم DSMAC
این هدایت مخصوص بخش پایانی مسیر موشک است. تصمیم گیری در این روش مقایسه ی تصاویر تلویزیونی محل های مورد نظر و مقایسه آن با تصویر اصلی از قبل گرفته شده است که به صورت اطلاعات عددی استوار است. در این سیستم، پس از انجام عمل مقایسه و تطبیق، موشک موقعیت خود را تعیین و پس از محاسبه انحراف مسیر و انجام اصلاحات، سرانجام موشک به فاصله ی 10 متری، خود را به هدف می رساند. نکته مهم آن است که در این روش، توان مقایسه تصاویر بی شمار با تصاویر حقیقی است و مقایسه کننده های تصویری آن قادر به مقایسه ی 10000 پیکسل نوری در چندین ثانیه است.
5)توصیف
چنانچه محوطه ای که موشک کروز از آن پرواز می کند، عاری از تجهیزات پدافندی و عملیات خصمانه باشد، این موشک مسیر خود را در ارتفاع 5000 یا 10000 پایی ادامه می دهد. در صورت برخورد به فضای محافظت شده ، کروز ارتفاع خود را کم می کند و به 50 الی 300 پا تقلیل می دهد. ارتفاع حقیقی در این حالت به تندی و شیب و همچنین زیاد بودن عوارض زمین بستگی دارد.
کنترل موشک از طریق سطوح آیرودینامیک آن انجام می شود. از این نظر همان طوری که قبلا اشاره شد موشک کروز شبیه هواپیمای بدون خلبان است.
اغلب موشک های کروز از جایگاه و محل های استقرار خود با استفاده از بوستر سوخت جامد، پرتاب می شوند و بعد از روشن شدن موتور توربوفن هوازی، بوستر جدا و تنها موتور اصلی باعث رانش آن به جلو می شود.کنترل موشک از طریق سطوح آیرودینامیک آن انجام می شود. از این نظر همان طوری که قبلا اشاره شد موشک کروز شبیه هواپیمای بدون خلبان است.
از نظر توسعه کروز، هر دو نوع هواپایه و دریاپایه همزمان و به موازات هم، در سال 1972 شروع شده است. اولین پرتاب کروز از زیر دریایی SLCM در سال 1976 انجام شد.
علی رغم اینکه رقابتی بین هواپرتابی (ALCM ) و دریا پرتابی (SLCM) وجود داشت، به علت پی گیری و تاکید نیروی دریایی، مدل های دریایی زودتر و در سال 1983 وارد خدمت شد.
نکته قابل ذکر، این است موشک یا هواپیمایی که از ارتفاع بالا پرواز می کند، سوخت کمتری مصرف و برد آنها بیشتر می شود و وقتی به دلایلی که بیان شد موشک در ارتفاع پایین تری پرواز می کند برد آن کمتر است.