خودروهایی که قرار بود به ایران بیایند اما …

[( lιεβ )]

در این مطلب سعی می‌کنیم تا برخی از مشهورترین خودروهایی که در تاریخ کشورمان قصد حضور در بازار خودرو را داشتند، معرفی کنیم. شایان ذکر است اکثر قریب به یقین این خودروها در نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران رونمایی شدند.
سیتروئن SM
در دوران پیش از انقلاب اسلامی به دلیل وجود محدودیت‌های کمتر از جانب دولت‌های غربی، بیشتر خودروهایی که توسط دولت‌های مذکور برای مونتاژ در ایران مناسب تشخیص داده می‌شدند به ایران راه می‌یافتند. با این حال هیچ خودرو اسپرت و یا فوق لوکسی در ایران مونتاژ نمی‌شد و شاید برترین خودرو تولید داخل از نظر امکانات رفاهی را باید کدیلاک سویل (ایران) دانست. نقل شده است که در ابتدای دهه ۵۰ شمسی شاه مخلوع ایران به سبب علاقه شدیدی که به سیتروئن SM داشت تصمیم گرفت تا خط تولید این خودرو را در کارخانه پارس خودرو کنونی (GM ایران در آن زمان) ایجاد کند. در آن زمان در این کارخانه خط تولید محصولات آمریکایی متوسط به راه بود و به طور همزمان سیتروئن با پلت‌فرم دایان (ژیان و مهاری) در سایپا فعال بود؛ اما انتخاب GM ایران برای تولید این خودرو امکانات مناسب این خودروساز بود برای تولید این محصول که از نظر فنی بسیار پیچیده و مدرن محسوب می‌شد. علاوه بر این گروه GM ایران نیز به نحوی به عامل مجاز سیتروئن برای سرویس‌دهی و تعمیر و نگهداری SM‌های وارد‌شده به ایران تبدیل می‌شد. این نکته بسیار حیاتی بود چرا که SM که محصول مشترک مزراتی و سیتروئن بود (SM مخفف سیستم مزراتی است) خودرویی بود که به طور خاص به تعمیر و نگهداری دقیق و اصولی نیاز داشت.
اقدامات اولیه برای این پروسه انجام گرفت؛ با این حال خریداری شدن سیتروئن در سال ۱۹۷۴ توسط پژو و قطع شدن تولید SM در سال بعد سبب شد تا تنها احتمال انتقال خط تولید این خودرو به ایران باقی بماند؛ امری که به دلیل ارتباط تنگاتنگ پژو و کارخانجات ایران ناسیونال (ایران خودرو کنونی) تقریباً محال بود. شایعات متعددی مبنی بر وجود تعداد انگشت‌شماری پیشرانه و قطعات یدکی سیتروئن SM (که با مزراتی مراک نیز مشترک است) در سوله‌های پارس خودرو وجود دارد که هیچ کدام قابل تایید نیستند.
پژو ۳۰۴
پژو ۵۰۴ خودرویی بود که نه تنها در ایران بلکه در باقی نقاط جهان نیز به یکی از پرفروش‌ترین سدان‌های اقتصادی بدل شده بود. کیفیت ساخت مناسب، دوام کافی، عملکرد فنی قابل قبول و ظاهری ساده و زیبا سبب شد تا بسیاری نسبت به این محصول پژو روی خوش نشان دهند. در ایران نیز ۵۰۴ توانست گام‌های پژو برای تثبیت در بازار ایران را محکم‌تر کند. علاوه بر این با خریداری گروه کرایسلر اروپا و تمام زیرمجموعه‌هایش در اواخر دهه۷۰ توسط پژو، خود به خود هیلمن و سایر اقوام پیکان نیز جزئی از زیرمجموعه‌های پژو شدند و ارتباط ایران ناسیونال و پژو بیش از پیش پررنگ شد. رفته رفته اقداماتی برای جایگزینی پیکان در کارخانجات ایران ناسیونال شکل می‌گرفت و یکی از گزینه‌هایی که قرار بود ابتدا در کنار پیکان و سپس به عنوان جانشین آن تولید شود، پژو ۳۰۴ بود. تاسیسات جدیدی برای تولید این خودرو در استان خراسان رضوی و نزدیکی شهر مشهد اختصاص یافت (کارخانه کنونی خراسان رضوی ایران خودرو) و حتی تجهیزاتی برای برپا شدن خط تولید به ایران وارد شد. با این حال همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد تغییرات عمده در صنایع مادر، این پروژه متوقف شد.
تعداد اندکی از این خودرو به ایران وارد شد و چند سوله قطعات یدکی پژو ۳۰۴ نیز بعدها به تدریج به برخی عرضه‌کنندگان داخلی واگذار شد. شاید در کنار این محصول پژو باید به ۵۰۵ نیز اشاره کنیم که طرح اولیه مونتاژ آن در کنار ۳۰۴ در همان زمان داده شد.
با این حال تا مونتاژ ۴۰۵ و ۲۰۵ در دهه ۷۰ شمسی دیگر خبری از مونتاژ پژو در ایران نشد.
سئات
در سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ بود که تب نمایشگاه‌های بین‌المللی خودرو همراه با واردات انبوهی از خودروهای جدید و رنگارنگ تنور بازار خودرو ایران را داغ‌تر از همیشه کرد. در این میان خودروسازان متعددی سعی داشتند تا در این دوره با رونمایی از محصولاتی جذاب و جدید افکار عمومی و طرفداران و حتی مردم عادی را به سوی خود جلب کنند. یکی از خودروسازانی که در ابتدای این دوره زمزمه‌های ورودش به ایران مطرح شد، سئات بود. سئات در آن دوره به نحوی مونتاژکننده محصولات فیات در اسپانیا محسوب می‌شد و هنوز به زیرمجموعه فولکس واگن تبدیل نشده بود. در دوره‌ای دولت اسپانیا تصمیم گرفت تا این خودروساز را به سرمایه‌گذاران خارجی واگذار کند و شرکت ایران وانت (که بعدها توسط گروه بهمن خریداری شد) یکی از مشتریان اصلی خرید این خودروساز اسپانیایی بود. با این حال داستان واگذاری سئات به ایران وانت به دلیل مسائل مالی نهایی نشد و فولکس واگن این خودروساز را خریداری کرد. اما سئات در دو دوره متفاوت آماده حضور در بازار ایران شد؛ یکی در همان سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ بود که با گونه‌های متفاوتی از خودرو کوچک ماربلا (نسل اول فیات پاندا)، تولیدو و کوردوبا (برپایه فولکس پولو) در نمایشگاه بین‌المللی تهران حضور یافت. با این حال سئات تا آخرین دوره‌های نمایشگاه بین‌المللی یعنی سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ ناپدید شد. در دوره واردات مجدد خودرو بود که دوباره نام سئات در ابتدا در کنار یکی از تولید‌کنندگان موتورسیکلت و سپس گروه دستان مطرح شد. قرار بر واردات محدود سئات لئون بود و حتی شرایط تحویل این خودرو اعلام شد. با این حال تنها تعداد محدودی از این خودرو جذاب به ایران راه یافتند و دفتر سئات پس از مدتی دوباره بسته شد. علاوه بر سئات باید به برادر ناتنی‌اش یعنی اشکودا نیز اشاره کنیم؛ خودروسازی که در آخرین دوره‌های نمایشگاه بین‌المللی تهران حضوری فعال داشت و غرفه‌ای به وارد‌کننده احتمالی آن اختصاص یافته بود؛ وعده‌ای که در نهایت محقق نشد.
پژو ۳۰۶، ۳۰۷ و …
ایران خودرو پس از مونتاژ ۲۰۵ و موفقیت خیره‌کنند ۴۰۵ به سمت مونتاژ سایر محصولات پژو کشیده شد.
در دهه ۷۰ شمسی بود که تصمیم بر واردات محدود ۶۰۵ و همچنین مونتاژ ۳۰۶ گرفته شد. ۶۰۵ به عنوان محصول لوکس و خاص پژو می‌توانست به عنوان یک خودرو تشریفاتی در ایران نقش ایفا کند و ۳۰۶ نیز می‌توانست برادر کوچک‌تر ۴۰۵ باشد. نمونه‌های سدان و ‌هاچ‌بک این خودرو در نمایشگاه‌های بین‌المللی رونمایی شدند؛ با این حال ۶۰۵ به صورت محدود و برای استفاده ارگان‌ها به ایران راه یافت و ۳۰۶ نیز به طور رسمی به ایران راه نیافت و بیشتر نمونه‌های وارد شده از نوع سفارتی هستند. اما داستان پژو‌های مدرن در ایران به اینجا ختم نشد و در پایان راه نمایشگاه‌های بین‌المللی و پس از تولید ۲۰۶، داستان ورود ۳۰۷ و ۴۰۷ و ۶۰۷ به ایران مطرح شد. با این حال به جز واردات محدود ۴۰۷ در دوره‌ای مشخص، خبری از باقی پژوها نشد. بسیاری از این محصولات تحت عنوان خودرو تحقیقاتی به ایران وارد می‌شدند و بعدها با دریافت پلاک، راهی خیابان‌ها می‌شدند. با این حال یافتن یک ۶۰۷ و یا ۳۰۷ پلاک شده در ایران دشوارتر از یافتن یک کدیلاک الدورادو کلاسیک است!
وعده‌های پارس خودرو
در دهه ۷۰ شمسی بود که پارس خودرو سعی کرد تا با مونتاژ یک محصول لوکس دوباره به بازار خودروهای لوکس بازگردد. درابتدا ورود تعداد محدودی از محصولات جنرال موتورز که بیشترشان مونتاژ کانادا بودند، مطرح شد. تعداد اندکی از این محصولات در کنار نمونه‌های آمریکایی به ایران وارد شدند؛ با این حال به دلیل مشکلات سیاسی و مسائل مرتبط با رابطه نامناسب آمریکا با ایران این پرونده بسته شد.
سپس هدف مونتاژ سیتروئن XM در نظر گرفته شد. تعداد اندکی از این خودرو به طور آزمایشی به پارس خودرو وارد شدند و حتی در خیابان‌های تهران تردد کردند.
با این حال به دلایل متعددی ورود و مونتاژ XM منتفی شد و چندین سال بعد این تصمیم با مونتاژ نیسان ماکسیما محقق شد. همزمان با این خودرو بود که ورود کیا اسپورتیج به عنوان یک اس‌یو‌وی کوچک به بازار ایران توسط پارس خودرو ارزیابی شد و تعدادی از نمونه‌های متفاوت این خودرو به ایران وارد شدند.
با این حال به دلیل مشکلات مالی و تغییرات متعدد مدیریت در آن دوره، تولید اسپورتیج نیز به جایی نرسید و نمونه‌های وارد‌شده پلاک شده و راهی خیابان‌های تهران شدند.
در سال‌های اخیر نیز زمزمه مونتاژ هوندا سیویک، نیسان تیدا و انواع خودرو اسمارت شنیده شد و تمامی خودروهای مورد نظر با پلاک آزمایشی در سطح شهر تهران مشاهده شدند. با این حال تا‌کنون خبری از مونتاژ و‌ حتی واردات این خودروها توسط پارس خودرو نیست.
روور پیش از ورشکستگی
روور خودروسازی بود که در پایان دهه ۹۰ میلادی اوضاع نابسامانی را تجربه می‌کرد. ب‌ام‌و به عنوان مالک برند و نام این خودرو تنها مینی را می‌خواست و جدا شدن لندروور از این خودروساز و الحاق آن به فورد سبب شده بود تا دیگر روور و MG بی‌رمق به حال خود رها شوند.
دولت انگلستان تصمیم به واگذاری روور گرفت و خودروسازان ایرانی برای خرید این خودروساز وارد صحنه شدند؛ با این حال روور به چینی‌ها واگذار شد. اما در سال‌های پایانی حیات گروه روور- ام‌جی بود که واردات این خودرو به کشورمان توسط ایران روور و سپس گروه دستان مطرح شد.
در ابتدا روو ۴۵، ۷۵ و نمونه‌های تقویت شده آنها که با برند ام‌جی تولید می‌شدند، در نمایشگاه بین‌المللی تهران به نمایش درآمدند و بعدها نیز تعدادی از این خودروها با پلاک سر از نمایشگاه‌های سطح شهر درآوردند. با این حال ورود این خودرو به کشور منتفی شد و تا بازگشت MG به ایران و ورود سری ۵۵۰ دیگر خبری از این دو برند نبود.
ادامه سیتروئن پس از زانتیا
همکاری سایپا و سیتروئن به دهه ۵۰ شمسی و تولید پلت‌فرم دایان بازمی‌گردد با این حال موفقیت زانتیا در بازار ایران بود که سیتروئن و سایپا را به فکر همکاری پررنگ‌تر سوق داد.
در ابتدا نام زارا و ساکسو برای ورود به بازار ایران و مونتاژ مطرح شد و بعدها نیز ورود نسل اول C5 به طور جدی پیگیری شد. با این حال ورود محدود نمونه فیس‌لیفت شده نسل اول و همچنین نسل دوم C5 تنها ثمره این پروسه طولانی‌مدت بود. علاوه بر این، مدت‌ها مونتاژ نمونه سدان صندوقدار C4 در سایپا مطرح شد که به دلیل قطع همکاری این دو خودروساز، این پروژه لغو شد.