نگاهی به کارنامه هنری «فدریکو فلینی»

[First Star]

21 سال از درگذشت «فدریکو فلینی»، کارگردان پرآوازه سینمای ایتالیا و جهان و خالق آثار ماندگاری چون «هشت‌ونیم» گذشت.

«فدریکو فلینی» متولد 20 ژانویه 1920 در ریمینی ایتالیا، از بزرگ‌ترین و مستعد‌ترین فیلم‌سازان دنیای سینما بود که با سبک منحصر به فرد فیلم‌هایش به اوج شهرت جهانی رسید و در سال‌های 1956 برای «جاده»، 1957 برای «شب‌های کابیریا»، 1963 برای «هشت‌ونیم» و در سال 1974 برای «آمارکورد» چهار اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را برای سینمای ایتالیا به‌ همراه آورد تا در کنار «ویتوریو دسیکا»، دیگر کارگردان ایتالیایی از این حیث رکورد‌ دار تاریخ محسوب شوند.

وی در سال 1939 وارد دانشگاه رم شد و در رشته‌ حقوق به تحصیل پرداخت، هرچند استعداد وی در طراحی انیمیشن و نگارش داستان‌های طنز در نشریات جلوه پیدا کرد. فلینی در ادامه به نوشتن سناریوهای رادیویی پرداخت و طولی نکشید که اولین فعالیت سینمایی‌اش را به‌عنوان یک کمدی‌نویس در فیلم «رویای یک دزد دریایی» اثر «ماریو ماتوله» تجربه کرد.

شهرت و استعداد فلینی در فیلم‌نامه‌نویسی وی را با «روبرتو روسلینی»، کارگردان بزرگ ایتالیایی آشنا کرد تا فیلم‌نامه‌ اثر معروف او «رم، شهر بی‌دفاع» را بنویسد که برای آن تا آستانه‌ کسب جایزه‌ اسکار 1947 نیز پیش رفت. وی یک‌بار دیگر برای فیلم «پاییزا» اثر روسلینی نامزد جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم‌نامه شد.

فلینی نخستین‌بار در سال 1951 برای فیلم «شیخ سفید» پشت صندلی کارگردانی نشست و فیلم‌نامه‌ آن را نیز خودش نوشت. این فیلم در جشنواره‌های کن و ونیز به نمایش درآمد و در سال 1952 اثر معروف خود «جاده» را ساخت که قسمتی از فیلم‌نامه‌ آن را خودش نوشت که نامزد جایزه‌ اسکار بهترین فیلم‌نامه شد.

در آغاز دهه‌ 60 فلینی دو شاهکار سینمایی خود «زندگی شیرین» و «هشت‌ونیم» را خلق کرد. «زندگی شیرین» محصول 1960 نامزدی اسکار بهترین فیلم‌نامه و کارگردانی را برای فلینی به‌همراه آورد و در جشنواره کن موفق به دریافت جایزه نخل طلا شد. این فیلم سه ساعته چشم‌انداز وسیعی از زندگی جامعه ایتالیایی را از دید یک روزنامه‌نگار نشان می‌دهد‌.

شاهکار ارزنده و تحسین‌برانگیز فلینی در سال 1963 به سینمای جهان معرفی شد؛ «هشت‌ونیم» که نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه شد، شاخص‌ترین اثر کارنامه سینمایی فلینی محسوب می‌شود.

در میان تمامی کارگردانانی که کسب اسکار را تجربه کرده‌اند، «فدریکو فلینی» توانست چهاربار جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را کسب کند و در کنار «ویتوریو دسیکا» که با فیلم‌های «واکسی»، «دزد دوچرخه»، «دیروز، امروز، فردا» و «باغ خانواده فینتسی کونتینی» توانست چهار جایزه اسکار خارجی را برای سینمای کشورش به دست آورد، کشور ایتالیا را به عنوان پرافتخارترین سینما در بخش بهترین فیلم خارجی اسکار معرفی کردند.

این کارگردان نامدار ایتالیایی در سال‌های 1956 برای «جاده»، 1957 برای «شب‌های کابیریا»، 1963 برای «هشت‌ونیم» و در سال 1974 برای «آمارکورد» چهار اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را برای سینمای ایتالیا به‌همراه آورد، رکوردی که هنوز هیچ فیلمساز دیگری به آن دست نیافته است.

فلینی در سال 1993 جایزه افتخاری اسکار را به پاس یک عمر دستاورد سینمایی کسب کرد و دوبار در سال‌های 1953 و 1954 جایزه شیر نقره‌ای جشنواره ونیز را دریافت کرد و در سال 1985 شیر طلای افتخاری این جشنواره به وی اعطا شد.

آکادمی اسکار در سال 2010 به مناسبت پنجاهمین سال ساخت و اکران فیلم «زندگی شیرین» فلینی مراسم ویژه‌ای برگزار کرد. «زندگی شیرین» که در سال 1958 وارد مرحله نگارش فیلم‌نامه، در سال 1959 فیلم‌برداری و در سال 1960 اکران شد، از آثار ماندگار سینمای ایتالیا محسوب می‌شود. در این مراسم منتقدین، جامعه‌شناسان، موسیقی‌دانان و روان‌شناسانی از سراسر جهان به مدت دو روز جوانب مختلف این فیلم 178 دقیقه‌ای سیاه و سفید را مورد تحلیل قرار دارند.

وی در سال 1985 اولین کارگردان غیرآمریکایی نام گرفت که به‌پاس یک عمر دستاورد سینمایی ازسوی انجمن فیلم لینکلن مورد تقدیر قرار گرفت.

فلینی که روز 31 اکتبر 1993 درگذشت، امروزه الهام‌بخش کارگردانان بزرگ سینمای جهان چون «امیر کاستاریکا»، «دیوید لینچ»، «وودی آلن»، «پدرو آلمادوار»، «تیم برتون»، «مارتین اسکورسیزی» و «دیوید کراننبرگ» شده است.