مهلت دادن خداوند به گناهكاران‏

[bOoOoOy]

نوشته : حضرت استاد حسین انصاریان



تَسْتُرُ عَلَى مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُ وَ تَجُودُ عَلَى مَنْ لَوْ شِئْتَ مَنَعْتَهُ وَ كِلَاهُمَا أَهْلٌ مِنْكَ لِلْفَضِيحَةِ وَ الْمَنْعِ غَيْرَ أَنَّكَ بَنَيْتَ أَفْعَالَكَ عَلَى التَّفَضُّلِ وَ أَجْرَيْتَ قُدْرَتَكَ عَلَى التَّجَاوُزِ «9» وَ تَلَقَّيْتَ مَنْ عَصَاكَ بِالْحِلْمِ وَ أَمْهَلْتَ مَنْ قَصَدَ لِنَفْسِهِ بِالظُّلْمِ تَسْتَنْظِرُهُمْ بِأَنَاتِكَ إِلَى الْإِنَابَةِ وَ تَتْرُكُ مُعَاجَلَتَهُمْ إِلَى التَّوْبَةِ لِكَيْلَا يَهْلِكَ عَلَيْكَ هَالِكُهُمْ وَ لَا يَشْقَى بِنِعْمَتِكَ شَقِيُّهُمْ إِلَّا عَنْ طُولِ الْإِعْذَارِ إِلَيْهِ‏وَ بَعْدَ تَرَادُفِ الْحُجَّةِ عَلَيْهِ‏پرده مى‏پوشى بر كسى كه اگر مى‏خواستى رسوايش مى‏كردى. جود و كرم مى‏كنى بر كسى كه اگر مى‏خواستى منعش مى‏فرمودى، در حالى كه هر دوى اينها از جانب تو سزاوار رسوايى و منعند؛ امّا چنين نمى‏كنى، چون تمام كارهايت را بر پايه احسان و تفضّل بنا نهادى، و قدرتت را بر آيين گذشت به جريان انداختى، و با كسى كه با تو به مخالفت برخاسته، با بردبارى روبه‏رو شدى، و كسى را كه بر ستم به خود همّت گماشت مهلت دادى، با حلم و بردباريت مهلتشان مى‏دهى، تا به سويت باز گردند. شتاب در عقوبت را وا مى‏گذارى، تا به عرصه گاه توبه و بازگشت بنشينند، تا آن كه از جانب تو سزاوار هلاكت شده، هلاك نشود، و تيره بختشان به نعمت تو بدبخت نگردد. هلاكت و بدبختى آنان پس از طول مدتى است، كه حرام و حلالت را براى آنان روشن كردى، و پيوسته به عذاب تهيدستان فرمودى، و عذر بسيارى از اين قبيل در برابرشان قرار دادى، و پى در پى بر آنان اتمام حجّت كردى.مهلت دادن و تأخير در عذاب خداوند بر دو وجه منظور است: گاهى خداوند نسبت به افراد صالح و مؤمنى كه مرتكب لغزش و گناه شده‏اند مهلت مى‏دهد و عذاب را به تأخير مى‏اندازد و گاهى نسبت به افراد مخالف و كفّار مهلت مى‏دهد كه در آيات و روايات متعددى، هر دو مورد بيان شده است.


امهال و تمهيل در لغت‏«امهال: به معناى تأخير انداختن عذاب و مجازات مخالفان و كفّار و عجله نداشتن نسبت به مجازات آنان مى‏باشد.تمهيل: استعمال كلمه تمهيل براى تثبيت حق و اتمام حجّت و اميد به بيدارى و اصلاح و توبه و رفع عذر و بازگشت به سوى خداوند است و اين مهلت مخصوص مؤمنان و صالحان مى‏باشد.»آرى، مهلت دادن و به تأخير انداختن مجازات براى مؤمنان و اهل صالح نعمت و حجت و اميد به بازگشت و براى كفّار و مخالفان نقمت و بدبختى است.



مهلت دادن به مؤمنان‏امّا مهلت دادن خداوند به مؤمنان و بندگان صالحى كه دچار لغزش گرديده‏اند از بزگترين الطاف و نعم الهى است و اگر اين مهلت دهى نبود، دنيا جايى براى زندگى نبود و اگر خداوند اسرار انسان‏ها را فاش مى‏كرد و در عقوبت و مجازات عجله مى‏نمود، ديگر چيزى از هستى باقى نمى‏ماند هم چنان كه در قرآن مجيد مى‏فرمايد:وَ لَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلكِن يُؤَخّرُهُمْ‏ إِلَى‏ أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمْ لَايَسْتَئْخِرُونَ سَاعَةً وَ لَايَسْتَقْدِمُونَ» «1»و اگر خدا مردم را به سبب ستمشان مؤاخذه كند، هيچ جنبنده‏اى را [كه مستحقّ مؤاخذه است‏] بر روى زمين باقى نمى‏گذاشت، ولى آنان را تا مدتى معين مهلت مى‏دهد، پس هنگامى كه اجلشان سرآيد، نه ساعتى پس مى‏مانند و نه ساعتى پيش مى‏افتند.پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله درباره مهلت دهى خداوند به انسان‏ها مى‏فرمايد:أُجِّلَ سَبْعَ ساعاتٍ وَ قالَ صاحِبُ الْحَسَناتِ لِصاحِبِ السَّيِّئاتِ وَ هُوَ صاحِبُ الشِّمالِ لاتَعْجَلْ عَسى‏ انْ يُتْبِعَها بِحَسَنَةٍ تَمْحُوها ... وَ انْ مَضَتْ سَبْعُ ساعاتٍ وَ لَمْ‏يُتْبِعْها بِحَسَنَةٍ وَ لا اسْتِغْفارٍ، قالَ صاحِبُ الْحَسَناتِ لِصاحِبِ السَّيِّئاتِ اكْتُبْ عَلَى الشَّقِىِّ الْمَحْرُومِ. «2»خداوند به گناهكار هفت ساعت فرصت مى‏دهد در حالى كه دو فرشته در طرف راست و چپ آن مى‏باشد، فرشته طرف راست كه مأمور ثبت حسنات است بر فرشته سمت چپ كه مأمور ثبت گناهان است مى‏گويد: عجله نكنى شايد حسنه‏اى انجام دهد كه باعث محو گناهش شود و چون هفت ساعت گذشت و استغفار نكرد فرشته مأمور ثبت حسنات مى‏گويد: بنويس، چقدر اين بنده بى‏شرم است.و چه نعمت و رحمتى مى‏تواند به اين عظمت و ارزش برسد كه خداوند درِ توبه و انابه را تا آخرين لحظه حيات باز گذاشته و نااميدى از درگاه خود را يكى از گناهان عظيم به شمار مى‏آورد و بارها بر پيامبرِ رحمتِ خود پيام فرستاد: كه اى رسول ما! بندگان ما را به سوى رحمت و عفو پروردگارت دعوت نما و به آنان بگو با توبه و بازگشت و انجام نيكى‏ها قلبشان را پاك كنند و با توبه روح و روان خود را شستشو دهند و باعث محو گناهان و لغزش‏هاى خود شوند.از امام صادق عليه السلام درباره اينكه انسان گناهكار تا چه زمانى براى توبه و استغفار مهلت دارد سؤال شد، ايشان به نقل از پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله فرمودند:مَنْ تابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِسَنَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ، ثُمَّ قالَ: انَّ السَّنَةَ لَكَثيرَةٌ، مَنْ تابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ، ثُمَّ قالَ: انَّ الشَّهْرَ لَكَثيرٌ، مَنْ تاب قبْلَ مَوْتِهِ بِجُمُعَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ، ثُمَّ قالَ: انَّ الْجُمُعَةَ لَكَثيرٌ، مَنْ تابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِيَوْمٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ، ثُمَّ قالَ: انَّ الْيَوْمَ لَكَثيرٌ، مَنْ تابَ قَبْلَ انْ يُعايِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ. «3»هر كس يكسال پيش از مرگ خويش توبه كند خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد، سپس فرمود: يك سال زياد است، هر آن كس كه يك ماه پيش از مرگش توبه كند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد، سپس فرمود: يك ماه بسيار است، اگر كسى يك هفته پيش از مرگش توبه كند خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد، سپس فرمود: يك هفته بسيار است، هر كس يك روز پيش از مرگش توبه كند خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد، سپس فرمود: يك روز زياد است، هر كس پيش از آن كه پلك به هم نهد و بميرد، توبه كند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد.آيات قرآن، امامان معصوم عليهم السلام و بزرگان دين و اخلاق، همه سفارش به فوريّت توبه دارند، يعنى اگر انسان دچار لغزش شد بدون فوت وقت بايد از خداوند طلب مغفرت كند، چرا كه معلوم نيست توفيق توبه و انابه را پيدا كند يا مرگ اين توفيق را از او سلب خواهد كرد.


مهلت دادن به كفّار و مخالفان‏اما مهلت دهى خداوند به كفّار و مخالفان خود كه در قرآن و روايات گوناگون بيان شده است:خداوند متعال در قرآن كريم مى‏فرمايد:وَ ذَرْنِى وَ الْمُكَذّبِينَ أُوْلِى النَّعْمَةِ وَ مَهّلْهُمْ قَلِيلًا* إِنَّ لَدَيْنَآ أَنكَالًا وَجَحِيًما* وَ طَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَ عَذَابًا أَلِيمًا* يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَ الْجِبَالُ وَ كَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَّهِيلًا» «4»و مرا با تكذيب كنندگان توانگر و نازپرورده واگذار و آنان را اندكى مهلت ده،* كه حتماً [براى آنان‏] نزد ما [به كيفر اعمالشان‏] زنجيرهايى گران و آتشى به شدّت شعله‏ور است،* و غذايى گلوگير و عذابى دردناك است،* در روزى كه زمين و كوه‏ها به لرزه درآيند، و كوه‏ها به صورت توده‏اى شن روان گردند!در تفسير و توضيح اين آيات مى‏توان به نكات ذيل اشاره كرد:«1- خداوند پيامبرش را در برابر ياوه گويى دشمنان دلدارى مى‏دهد.2- آنچه انسان را به صبر وامى‏دارد و او را دل گرم مى‏كند، حمايت بى دريغ الهى است.3- بيشتر تكذيب كنندگان از طبقه مرفّه و خوشگذران بوده‏اند.4- اگر شما قادر به مقابله با صاحبان ثروت و قدرت نبوديد نگران نباشيد، زيرا خداوند قادر به مقابله با آنان است.5- مهلت دادن به مخالفان سنّت الهى است.6- دوره تكذيب حق و خوشگذرانى مدّت زيادى طول نمى‏كشد و فرصت آنان‏ در دنيا اندك است.7- اگر خداوند به كافران خوشگذران مهلت مى‏دهد، نشانه رضايت او نيست، بلكه مهلت است تا قيامت فرا رسد.8- كافران به كاميابى‏هاى زودگذر مغرور نشوند؛ زيرا كه غل و زنجير و آتش برافروخته و غذايى گلوگير در پى دارد.9- غذاى لذيذ امّا حرام دنيا، طعام گلوگير آخرت را به دنبال دارد.10- تبديل رفاه دنيا به عذابى دردناك براى قادرى كه كوه را به شن تبديل مى‏كند، كارى آسان است.» «5» خداوند ابتدا به كافران هشدار مى‏دهد كه اين دنيا در مقابل آخرت ارزشى ندارد و زندگى اين دنيا در مقابل جاودانگى آخرت، چيزى به حساب نمى‏آيد.و بعد مى‏فرمايد:كفّار از مهلت داده شده، خوشحال نشوند و حمل بر رضايت خداوند نكنند بلكه مجازات و عذاب را براى آخرت آنان در نظر گرفته‏ايم، چون دنيا گنجايش عذاب الهى را ندارد.وقتى شيطان، كه ريشه تمامى تباهى‏ها و لغزش‏هاست، از خداوند درخواست مهلت مى‏نمايد كه:قَالَ أَنظِرْنِى إِلَى‏ يَوْمِ يُبْعَثُونَ» «6»گفت: مرا تا روزى كه [مردگان‏] برانگيخته شوند، مهلت ده.خداوند مى‏فرمايد:قَالَ إِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ» «7»خدا فرمود: البته تو از مهلت يافتگانى.پس مهلت به عنوان نقمت و بدبختى بيشتر براى كفّار و مخالفان الهى است تا گناهانشان زيادتر شده، در آخرت گريبانگيرشان گردد.امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد:انَّ اللَّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى‏ اهْبَطَ مَلَكاً الَى الْأَرْضَ فَلَبِثَ فيها دَهْراً طَويلًا ثُمَّ عَرَجَ الَى السَّماءِ فَقيلَ لَهُ: ما رَأَيْتَ؟ قالَ: عَجائِبَ كَثيرةً وَ اعْجَبُ ما رَأَيْتُ أَنّى‏ رَأَيْتُ عَبْداً مُتَقَلِّباً فى‏ نِعْمَتِكَ يَأْكُلُ رِزْقَكَ وَ يَدَّعِى الرُّبُوبِيَّةَ فَعَجِبْتُ مِنْ جُرْأَتِه‏ عَلَيْكَ وَ مِنْ حِلْمِكَ عَنْهُ، فَقالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: فَمِنْ حِلْمى‏ عَجِبْتَ؟قالَ: نَعَمْ، قالَ: قَدْ امْهَلْتُهُ ارْبَعَمِأئَةِ سَنَةٍ لايَضْرِبُ عَلَيْهِ عِرْقٌ وَ لايرُيدُ مِنَ الدُّنْيا شَيْئاً الَّا نالَهُ وَ لايَتَغَيَّرُ عَلَيْهِ فيها مَطْعَمٌ وَ لامَشْرَبٌ. «8»خداوند متعال فرشته‏اى را به زمين فرستاد و او مدّتى در آن جا زندگى كرد و بار ديگر به طرف آسمان بالا رفت، از آن فرشته سؤال كردند: در زمين چه ديدى؟ فرشته گفت: در آن جا شگفتى‏هاى زيادى را مشاهده‏كردم، يكى از عجايب، بنده‏اى در نعمت‏هاى تو غوطه ور بود، او روزى تو را مى‏خورد، و ادّعاى خدائى هم مى‏كرد و من از اين جرأت او و صبورى و حلم تو در شگفت بودم، خداوند فرمود: تو از حلم من در شگفت شدى؟ گفت: آرى، خداوند فرمود: من او را چهارصد سال مهلت دادم و در اين مدّت هرگز بيمار هم نشد، و هر چه از دنيا خواست به او رسيد و از خوردنى‏ها و آشاميدنى‏ها بهره‏مند گرديد.پس كفّار از اين كه در خوشى دنيا غرق شده، و به زرق و برق دنيا مغرورند، خوشحال نباشند و اين را حمل بر خوشبختى خود نكنند و به مؤمنان طعنه نزنند، افراد مؤمن هم از خوشحالى كفّار و مخالفان نگران نباشند، چرا كه خداوند به اين‏ها مهلت داده و فرموده:وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِى لَهُمْ خَيْرٌ لِاَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِى لَهُمْ لِيَزْدَادُواْ إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ» «9»و كسانى كه كافر شدند، گمان نكنند مهلتى كه به آنان مى‏دهيم به سودشان خواهد بود، جز اين نيست كه مهلتشان مى‏دهيم تا بر گناه خود بيفزايند، و براى آنان عذابى خوار كننده است.رُسُلًا مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ لِئَلّا يَكُونَ لِلنّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيماً» «10»پيامبرانى كه مژده‏رسان و بيم‏دهنده بودند تا مردم را [در دنيا و آخرت در برابر خدا] پس از فرستادن پيامبران، عذر و بهانه و حجتى نباشد؛ و خدا همواره تواناى شكست‏ناپذير و حكيم است.و پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در وصيّتش به امام على عليه السلام فرمود:يا عَلِىّ! إِنّ الدُّنْيا سِجْنُ الْمُؤمِنِ وَ جَنّةُ الْكافِر. «11»اى على! همانا دنيا زندانى براى افراد با ايمان و بهشتى براى كافران است.




اى صفات كبريايت برتر از ادراك ما
قاصر از كنه كمالت فكرت و ادراك ما
ما چو خاشاكيم در درياى هستى روى پوش‏
موج وحدت كى به ساحل افكند خاشاك ماما به جولانگاه وحدت غير شه را ننگريم‏
گر دو عالم را ببندد بخت بر فتراك مااز وفادارى چو خاك پاى اهل دل شديم‏
قبله اهل وفا شد تا قيامت خاك مادرد راحت بخش خود بر ما حوالت كن كه نيست‏
جز به دردت شادى جان و دل غمناك ما
جز به سوز شمع ديدارت نمى‏سازد بلى‏
همچو پروانه دل آشفته بى‏باك مااز جراحتها چه راحتهاست ما را اى كه هست‏
نيش تو نوش‏ حسين‏ و زهر تو ترياك ما

[amir521]

خدایا منو ببخش