اولین مدرسه دخترانه

[فلانی]

بی بی استرآبادی یا بی بی خانم در سال 1274 ه.ق به دنیا آمد، پدر وی محمد باقر خان استرآبادی از بزرگان گرگان و مادرش خدیجه خانم معروف به ملا باجی از ندیمه های یکی از زنان ناصرالدین شاه (شکوه السلطنه) بود.
--------------------------------------------------------------------------------
خدیجه خانم چنانکه از تخلصش(ملاباجی) پیداست یک ندیمه معمولی که کارش فقط تر و خشک کردن باشد نبوده, بلکه زنی بود با سواد که در آن دوره و حتی در دربار شاهان، تعدادشان انگشت شمار بود. وی امر سواد آموزی کودکان دربار ناصری را به عهده داشت. بى بى خانم بیست و دو سالش بود که با موسى خان وزیرى از صاحب منصبان بریگاد قزاق ازدواج میکند که حاصل آن هفت فرزند بود، معروفترین شان کلنل علینقی وزیری موسیقی دان و پایه گذار هنرستان موسیقی و ارکستر ملی و حسن وزیری (نقاش)

میباشند.


بی بی در دوران نوجوانی و جوانی ضمن بهره مند شدن از درسهای مادرش از امتیاز بزرگ رفت آمد بین بیرون و حرم سرای شاه هم برخوردار بود. او با مشاهده وضعیت زنان چه در جامعه و چه در فضای بسته حرمسرا می دید که هر دو گروه محبوس در تاریکخانه تنگ نظری و سودجویی مردسالاران، نه زندگی بلکه به گذران مشقت بار عمرشان مشغولند. در آن دوره زنان همچون بردگان از هیچگونه حق و حقوقی برخوردار نبوده وحتی دختران خانواده های فقیر خرید و فروش میشدند. به زن چون موجودی نادان، ضعیف ، خطاکار و دسیسه گری که باید همیشه مواظبش بود تا دست از پا خطا نکند، می نگریستند. و محترمانه ترین شکل خطاب به زنان "ضعیفه" بود.

اولین مدرسه (دبستان) دخترانه ایران، مدرسه دوشیزگان در 1324 هجری قمری/1285هجری شمسی توسط بی‌بی خانم استرآبادی (مادر علیقلی وزیر موسیقیدان ایرانی) در خانه مسكونی او با سه كلاس درس كار خود را آغاز كرد. بی‌بی‌خانم و دو دخترش مولود و افضل سه كلاس مدرسه را اداره كردند.

بی‌بی‌خانم مقدمات معلمی را در مدرسه آمریكایی‌ها فرا‌گرفته بود. بی‌بی خانم از زنان سخنور و نویسنده‌ بود که به دلیل برخورداری از سطح خوب آگاهی‌های اجتماعی كه در طی دوران زندگی داشت، معتقد بود پسر و دختر باید یكسان آموزش ببینند و كسب معرفت كنند و در این راه خاموش ننشست. او برای رفع ظلم از زنان و رشد و آگاهی‌ و تربیت آنان، مدرسه دوشیزگان را تاسیس كرد.
اولین مدرسه (دبستان) دخترانه ایران، مدرسه دوشیزگان در 1324 هجری قمری/1285هجری شمسی توسط بی‌بی خانم استرآبادی (مادر علیقلی وزیر موسیقیدان ایرانی) در خانه مسكونی او با سه كلاس درس كار خود را آغاز كرد. بی‌بی‌خانم و دو دخترش مولود و افضل سه كلاس مدرسه را اداره كردند
این مدرسه از نخستین دبستان‌های دخترانه به روش جدید تعلیم و تربیت بود كه در تهران در دروازه‌ محمدیه، بازارچه حاجی محمدحسن واقع بود. درس‌هایی كه تدریس می‌شد عبارت بود از: تاریخ، جغرافیا، نگارش، ریاضیات و علوم دینی. دانش‌آموزان بین هفت تا 12 سال سن داشتند. بی‌بی‌خانم برای تشویق والدین درس آشپزی را نیز به درس‌ها اضافه و مركزی را برای آموزش كارهای دستی افتتاح كرد. به تهیدستان جهت ثبت‌نام دختران‌شان در مدرسه تخفیف داد.

راه اندازی این مدرسه از سوی بی بی خانم استرآبادی

(1300-1237ش) هیاهو و جنجال گسترده یی را در تهران در پی داشت و مخالفان با ادعای اینکه «این مدرسه را بیگانگان برای رواج بی عفتی دایر کرده اند» مردم را ضد راه اندازی مدارس دخترانه تحریک می کردند و تا آنجا پیش رفتند که می خواستند مدرسه را ویران کنند.1 مشروطه خواهان و نمایندگان مجلس موافق با تحصیل زنان هم از ترس تبدیل شدن مخالفت با دبستان به یک بحران سیاسی در برابر مخالفان مدارس دخترانه سکوت کردند و در پاسخ به شکایت بی بی خانم گفتند: «صلاح در این است که مدرسه تعطیل شود.»


در پی این مخالفت ها، دبستان دوشیزگان پس از یک ماه فعالیت در اواسط ربیع الاول 1325 ق. به اجبار تعطیل شد، اما این تعطیلی چندان طولانی نبود و زنان حامی سوادآموزی دختران و به خصوص بی بی خانم با انتشار مقاله در روزنامه ها، مشروطه خواهان را وادار به حمایت از بازگشایی مدرسه کردند.راه اندازی دبستان دوشیزگان سد موجود در برابر تاسیس مدارس دخترانه را شکست و راه را برای گسترش سوادآموزی دختران باز کرد، به گونه یی که به نوشته روزنامه شکوفه، در سال 1913م. شش سال پس از راه اندازی دبستان دوشیزگان شصت و سه مدرسه دخترانه با 2500 دانش آموز در تهران مشغول به کار بود و از هر هفت محصل تهرانی یک نفر دختر بود.

علاوه بر راه اندازی نخستین مدرسه دخترانه، آنچه که نام بی بی خانم استرآبادی را ماندگار کرده است، نوشتن «معایب الرجال » نخستین کتاب زنانه در ایران است.بی بی خانم که زنی هوشمند و شوخ طبع بود و عقایدش را بی پروا بیان می کرد در سال 1275 ش. همزمان با شکل گیری «کنگره بین المللی حقوق زن» توسط لئون ریشیه، «معایب الرجال » را در پاسخ به مطالب زن ستیزانه کتاب «تادیب النسوان » نوشت و اندرزنویسانی که خود را متولی و معلم زنان می شمردند را به سخره گرفت .او در معایب الرجال که یکی از منابع مهم و تاثیرگذار برای فهم فضای فرهنگی زنان در دوران قبل از مشروطه است مسائلی همچون اعتراض به تعدد زوجات و حق یکسویه طلاق از طرف مردان و تاکید بر آموزش زنان را مطرح کرده است

استرآبادی در این کتاب که تا سال 1371ش. دست نویس باقی ماند و در این سال نیز در نیویورک منتشر شد، نگاهی انتقادی به ساختار تحمیلی جامعه خود دارد. او در این نوشته اساس نقد را بر تغییر رابطه زن و مرد یا ضعیفه بودن زن می گذارد و برخی از خواست های پنهان مانده زنان را با جدیت و شجاعتی مثال زدنی، مطالبه می کند.

در پی این مخالفت ها، دبستان دوشیزگان پس از یک ماه فعالیت در اواسط ربیع الاول 1325 ق. به اجبار تعطیل شد، اما این تعطیلی چندان طولانی نبود و زنان حامی سوادآموزی دختران و به خصوص بی بی خانم با انتشار مقاله در روزنامه ها، مشروطه خواهان را وادار به حمایت از بازگشایی مدرسه کردند
برگزاری جلسه های اجتماعی و فرهنگی برای زنان نیز از دیگر فعالیت های بی بی خانم بود. در روز 25 صفر 1328 ق. بی بی خانم در اطلاعیه یی در روزنامه ایران نو از «خواتین وطن دوست» دعوت کرد تا هر هفته روز جمعه در خانه او «مجتمع شده و وطن خواهی خود را آشکار کنند.» برنامه این جلسات بیان دیدگاه های سیاسی و اجتماعی زنان بود و با این امید راه اندازی شده بود که زنان هم بتوانند در حیات سیاسی و اجتماعی ایران مشارکت کنند، «بلکه از همت خواتین باغیرت، گرهی از کار زودتر باز شود.» در جلسه اول این نشست ها بی بی خانم «در فواید مشروطه و ضمائم استبداد» سخنرانی کرده است و قرار بر این بود که «هر کس از خواهرها بخواهد نطقی بفرمایند، مختار و مجازند.»




--------------------------------------------------------------------------------

[☭Nicola☭]

بعد انقلاب مشروطه مدرسه دخترانه افتتاح شد وقبل آن درس خواندن را برای یک دختر مسلمان حرام می دانستند ودر هنگام مشروطه هم شیخ فضل الله نوری بسیار مخالف تاسیس مدرسه دخترانه بود.
واقعا جامعه ایران همیشه تبعیضی بوده