چگونگی ورود مسیحیت به ارمنستان

[Mไ∫∫ ∫MΘKξЯ]

ارامنه قبل از گرایش به مسیحیت ، بت پرست بوده و بتها بی شماری را می پرستیدند که مهمترین آنها آرامازدAramazd[1] آناهید[2]Anahid آستقیکAstghik و واهاگن[3]Vahagn بودند .

پس از ظهور مسیح و از قرن اول میلادی ، اولین پیام آوران مسیحیت وارد ارمنستان شدند . اولین پیام آوران مسیحیت ، دو تن از شاگردان مسیح به نامهای تادئوسTadeos و بارتوقیمئوسBartoghimeos بودند که به لقب مقدس در کلیسای حواری ارمنی نائل آمدند در این زمان سنتروک پادشاه ارمنستان بود .تادئوس به نقاط مختلف ارمنستان رفته و عدهء بسیاری و از جمله ساندوخت Sandukht دختر شاه ارمنستان را نیز به آئین مسیح در می آورد ولی مسیحیان به فرمان شاه تحت تعقیب قرار گرفته و عده ای و از جمله تادئوس و دختر شاه کشته می شوند . اینها توسط هوادارانشان در زیر تخت سنگی بزرگ واقع در سمت غربی تخته ای در دشت سنتروک در قریه شاوارشاوان در آرتاز ( ماکوی فعلی) به خاک سپرده می شوند .در نزدیکی محل شهادت آنها کلیسای جامع تادئوس مقدس یا همان قره کلیسا بنا می گردد

بارتوقیمئوس مقدس هم همراه هشت تن از ایرانیان پیرو خود وارد ارمنستان شده و به تبلیغ مسیحیت پرداخت و تحت تائیر وی وگوهی Voguhi خواهر شاه به آئین مسیحیت در می آید ولی آنان نیز سرنوشتی چون تادئوس پیدا کردند . قبر بارتوقمیوس در آغباک ( شمال غرب دریاچهء ارومیه) واقع است و کلیسای همنام نیز به یاد وی در آنجا بر پا شده است

با اینکه از همان بدو پیدایش مسیحیت عده ای از ارامنه به دین مسیحیت گرویدند ولی تا پایان قرن سوم میلادی بت پرستی همچنان اصلی ترین مذهب حاکم در ارمنستان بود .

مسیحی کردن ارمنستان توسط گریگور صورت گرفت که در نزد ارامنه به لوساوریچ Lusavorich به معنای روشنگر ملقب گشت . وی اصولاً از خانواده ای اشکانی و بنا بر روایتی پسر مردی بود که به تحریک پادشاهان ساسانی ایران ، خسرو اول پادشاه ارمنستان را کشته بود . به این ترتیب خانواده اش ناگزیر از ارمنستان گریخته و در سزاره واقع در کاپادوکیه مقیم شدند . در آنجا بود که گریگور به تعالیم مسیح گرویده و مسیحی شد .

نقل می کنند که وقتی تیرداد سوم شاه ارمنستان و پسر خسرو اول پس از تهاجم ساسانیان ناچار شد ارمنستان را ترک کند گریگور بدون اینکه هویت خویش را ترک نماید خدمات شایانی به او کرد و پس از شکست ساسانیان و بازگشت تیرداد به ارمنستان با وی همراه بود. آن چه که موجب طرد گریگور از سوی تیرداد گردید مراسمی بود که در معبد الههء آناهیتا بر پا شد و تیرداد در آن جا از گریگور خواست تا به این الهه ادای احترام کند ولی گریگور به علت اعتقادش به مسیحیت از این کار سر باز زد و به زودی برای تیرداد معلوم می شود که او فرزند آناک یعنی قاتل پدرش بود و در نتیجه مورد غضب شاه قرار گرفته و گریگور را در دخمه ای گودال شکل به نام خور ویراب[4] Khor Virab که برای اعدامیان در نظر گرفته شده بود زندانی کردند و همزمان دستور می دهد که مسیحیان ، دستگیر و به دربار آورده شده و اموالشان توقیف گردد. گریگور سیزده سال از عمرش را در آن سیاه چال گذرانید . پس از چند سال که از زندانی شدن گریگور می گذشت دادن غذا و آب را به او قطع کردند و به گمان همگان او دیگر مرده بود ولی از عجایب روزگار ، پیرزنی هر روز قرصی نان و مقداری آب از سوراخ آن دخمه به درون می فرستاد و بدون آنکه از زنده یا مرده بودن گریگور آگاهی داشته باشد این کار را تا زمان آزادی وی از زندان ادامه داد[5] .

در این زمان خواهران هریپسیمه مقدس Surb Hripsime که از ترس تعقیب دیکلتیانوس قیصر رم به شرق پناه آورده بودند و در ارمنستان پناه جسته بودند . تیرداد مجذوب زیبایی هریپسیمه شده بود و در صدد ازدواج با او بر می آید ولی درخواستش رد می شود به همین خاطر به دستور تیرداد تمامی خواهران روحانی به همراه هریپسیمه و گایانه که رئیس دیر بود به قتل می رسند . این اقدام که در سال 300 میلادی رخ می دهد اثر عمیق روانی بر شاه گذارده و او به بستر بیماری می افتد .

در سال 301 میلادی شاه به بیماری سختی دچار شد و همهء پزشکان و مغان از علاج او عاجز ماندند . در شبی که همه انتظار مرگ تیرداد را می کشیدند خواهر وی خواب عجیبی دید مبنی بر اینکه گریگور زنده است و تنها او می تواند شاه را از مرگ نجات دهد . وی این خواب را با برادرش در میان گذاشت و به دستور تیرداد سراغ گریگور رفتند و او را زنده یافته و به قصر آوردند . گریگور ( با دعا [6]) شاه را معالجه کرد و سپس تیرداد سوم به مسیحیت گرویده و مسیحیت را دین رسمی ارمنستان اعلام کرد .

به این ترتیب ارامنه به عنوان اولین ملت مسیحی جهان در سال 301 میلادی به مسیحیت گرویدند . مسیحی کردن ارمنستان به علت اعتقاد عده ای از ساکنین و بویژه کاهنان به دین گذشته به آسانی صورت نگرفت . معابد بت پرستی ویران گردیده و به دستور گریگور مقدس به جای آنها کلیساها بنا گردیدند . اولین کلیسای ارمنی توسط گریگور روشنگر مقدس در واقارشاپات Vagharshapat

اجمیادزین کنونی در نزدیک ایروان در سال 302 میلادی ساخته شد و این کلیسا هنوز مقر اصلی کلیسای ارمنی است .

گریگور تعدادی حوزه های اسقف نشین نه تنها در ارمنستان بلکه در سرزمین های همجوار ارمنستان نیز دایر نمود و در واقع مسیحی کردن گرجستان و آلبانها ( آذربایجان کنونی) نیز توسط گریگور و ارامنه صورت گرفته است .



زیرنویس

1: آرامازد در واقع دگرگون شدهء اهورامزدا است که ارامنه آن را پدر بت های خود می دانستند .

2: گر چه در نزد ارامنه آرامازد رفیع ترین مقام را در میان بتها داشت ولی آناهید از ارج و قرب بیشتری برخوردار بود در حالی که دختر آرامازد به شمار می رفت به همین دلیل عده ای دین ارمنستان قبل از مسیحیت را آناهید پرستی می دانند .

3: معادل بهرام پارسی

4: این دخمه هنوز هم باقی مانده و از عبادت گاههای زیارتی و توریستی معروف در ارمنستان است و هر کس می تواند البته با کمی سختی وارد این دخمه شده و وضعیت گریگور را در آن زمان حس کند . روبه روی این دخمه کلیسایی برای عبادت بنا شده است .

5: این در واقع کمک خداوند به گریگور بود و خداوند با این کار نشان می دهد که هیچ گاه بندگانش را از یاد نمی برد

6: این قدرت دعا است و می گویند قدرت دعا از هر دارویی بالاتر و قدرتمندتر است .