همه‌چیز درباره جایزه ادبی «مهرگان»

[♱ ᴠɪᴄᴛᴏʀ ♱]

مدیر جایزه ادبی «مهرگان» در نشست استانی خود علاوه بر بیان تاریخچه و روند برگزاری این جایزه، درباره آسیب‌های فضای ادبی کشور نیز سخن گفت.

به گزارش ایسنا، علیرضا زرگر در اولین نشست استانی خود با اهالی فرهنگ و ادب اصفهان که عصر ۲۳ تیرماه در شهر کتاب اصفهان برگزار شد، گفت: جایزه مهرگان قدیمی‌ترین جایزه مستقل و خصوصی ایران است که فعالیت خود را از مهرماه سال ۸۷ با انتخاب بهترین رمان فارسی آغاز کرده و با اهدای جایزه در دیگر بخش‌های ادبی و علمی ادامه داده است. هدف بنیاد فرهنگی و غیرتجاری مهرگان، کمک به اعتلای ادبیات، علم و هنر، ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و ارتقای دانش زیست‌محیطی مردم بوده  و کوشیده است با اعطای جایزه، انگیزه بیشتری در نویسندگان و فعالان محیط‌ زیست به وجود آورده و زمینه معرفی، فروش و توزیع بهتر کتاب‌ها و ترجمه آن‌ها را فراهم کند. 

او ادامه داد: جایزه مهرگان در حال حاضر در دو حوزه و ۹ بخش برگزار می‌شود که شش بخش آن در حوزه ادبیات داستانی معاصر با عنوان «مهرگان ادب» در داخل و خارج از ایران و سه بخش در حوزه علم، با عنوان «مهرگان محیط‌ زیست» است. در طول دو دهه برگزاری جایزه، قریب ۶۰ نفر از چهره‌های برجسته ادبی و علمی کشورمان هیئت‌داوران جایزه مهرگان را در بخش‌های مختلف تشکیل داده‌اند و در این مدت، بیش از یک‌صد نفر از نویسندگان، پژوهشگران و تلاشگران محیط‌زیست به‌عنوان برگزیدگان جایزه معرفی‌شده‌اند.

مدیر جایزه ادبی مهرگان تصریح کرد: جایزه مهرگان به‌صورت سالانه یا دوسالانه به کتاب‌های برگزیده ادبی و علمی و یا پژوهندگان و تلاشگران عرصه محیط‌ زیست تعلق می‌گیرد و برابر تقویم زمانی جایزه مهرگان، مراسم نهایی اهدای جایزه در مهرماه و در صورت مهیا نبودن شرایط، در یکی از ماه‌های دیگر سال در مکان عمومی برگزار می‌شود.

او افزود: جایزه بخش «مهرگان ادب» به بهترین رمان، بهترین مجموعه داستان کوتاه، یک عمر تلاش در عرصه نوشتن، بهترین رمان نوجوان، بهترین رمان انتشاریافته به زبان فارسی در خارج از ایران و بهترین مجموعه داستان انتشاریافته به زبان فارسی در خارج از ایران تعلق می‌گیرد و «مهرگان طلایی» جایزه‌ای برای بهترین رمان از میان رمان‌های منتخب جایزه مهرگان در طول یک دهه است.

زرگر با اشاره به بخش «مهرگان علم» گفت: در بخش «مهرگان علم» به بهترین کتاب و برترین تشکل مردم‌نهاد برای یک عمر تلاش در عرصه محیط‌ زیست جوایزی اهدا می‌شود و جایزه مهرگان در سه سطح تندیس مهرگان، جایزه نقدی و لوح تقدیر برای برگزیده اصلی، لوح تحسین هیئت‌داوران برای برگزیدگان دوم و سوم و لوح تقدیر برای یک یا دو نویسنده راه‌یافته به مرحله نهایی است.

مدیر جایزه ادبی مهرگان با اشاره به این‌که عمر جوایز ادبی بخش خصوصی در کشور ما کوتاه است، اظهار کرد: جوایزی که در بخش خصوصی برگزار می‌شوند باید دوام و بهبود روش داشته باشند. این جوایز باید با یکدیگر تعامل داشته باشند تا انتخاب‌های سنجیده‌تری نسبت به آثار صورت گیرد. الزامی نیست که همه جوایز مثل هم برگزیده داشته باشند، دامنه سلیقه‌ها، علایق مختلف داوران و همین‌طور نویسندگان ایجاب می‌کند که جوایز باهم تفاوت داشته باشند و این تفاوت به نظر بنده خوب است.

او خاطرنشان کرد: نهاد مستقل و پرداخت بهای استقلال همواره باید مورد توجه جوایز بخش خصوصی باشد. جایزه مهرگان نه دارای بودجه‌های وحشتناکی است که در بخش دولتی هزینه می‌شود و نه ما می‌خواهیم چنین بودجه‌ای داشته باشیم. جایزه مهرگان چند همراه دارد که در بخش‌های مختلف به جایزه مهرگان کمک مالی می‌کنند.

زرگر ادامه داد: در طول ۲۰ سال برگزاری جایزه مهرگان طلایی، ۴۲ اثر برگزیده و یا تحسین و تقدیر شده‌اند و قرار است امسال یک رمان دیگر توسط داوران بخش‌های این جایزه به مجموع ۴۲ اثر برگزیده اضافه شود.

مدیر جایزه ادبی مهرگان با اشاره به همراهان این جایزه گفت: از زمان شروع بحث جایزه مهرگان طلایی، افراد زنده‌یادی مثل کریم امامی، علی‌محمد حق‌شناس، فتح‌الله بی‌نیاز و علی پازوکی در بخش‌های علم و ادب به این جایزه کمک می‌کردند. ۲۲ سال قبل، خانمی به دفتر مهرگان رجوع کرد و درخواست داشت که مبلغ جایزه نقدی مهرگان را تأمین کند و آن فرد کسی نبود جز زنده‌یاد بانو شکوه فرگاه، که نزدیک به پنج تا شش سال با این جایزه همراهی کرد. همراهی خانم اکرم طاهرپور که هم‌اکنون در قید حیات هستند نیز به همین شکل بود. برای کمک مالی به این جایزه جمعی از علاقه‌مندان همیشه اعلام آمادگی می‌کنند اما حقیقت این است که توان مالی آن‌ها بیشتر از مبلغ نقدی جایزه نیست.

او یادآور شد: مبلغ نقدی جایزه مهرگان طی ۲۰ سال فعالیت خود تغییری پیدا نکرده و همان یک‌ میلیون تومان است. کوششی که ما در مهرگان کردیم و مدیون محبت و همراهی داوران و افراد همکار با جایزه مهرگان بوده، این است که این جایزه با یک داوری منصفانه در چارچوب معیارهای حرفه‌ای و با فاصله از حلقه‌ها و نحله‌های ادبی این سال‌ها به کار خود ادامه بدهد. البته وجود این حلقه‌ها و نحله‌های  ادبی بد نیست اما مهرگان ناچار است که جانب احتیاط را رعایت کند. زحمت و بار اصلی جایزه مهرگان بر دوش داوران این جایزه است و ما صرفاً می‌کوشیم که بستری را فراهم آوریم تا در این بستر، یک داوری عادلانه و منصفانه در چارچوب و معیارهای حرفه‌ای شکل بگیرد.

زرگر با بیان این‌که ای‌ کاش تشکل‌های مدنی در کشورمان عمری بالغ‌ بر صد سال داشتند، گفت: با نگاهی به جوایز ادبی‌ای مثل فمینا، مَن بوکر، نوبل و... درمی‌یابیم که همه این جوایز عمری بیش از یک قرن دارند اما در کشور ما که از پشتوانه ادبی خوبی هم برخوردار بوده، در نهایت عمر جایزه ادبی مهرگان به ۲۰ سال می‌رسد و بقیه جوایز نیز امیدواریم که به ۲۰ سال برسند. 

مدیر جایزه ادبی مهرگان تأکید کرد: دولت باید دست از سر جوایز بخش خصوصی بردارد. دولت باید اجازه بدهد نهادهای مدنی که دقیق‌ترین داوری‌ها را دارند و اگر اشتباه کنند، می‌شود از آن چشم‌پوشی کرد به عرصه آمده و کار کنند. 

او افزود: نهادهای مدنی عمر طولانی‌ای در کشور ما ندارند. افرادی چون اسکندر فیروز، بنیان‌گذار محیط‌زیست ایران، هوشنگ ضیایی، عبدالحسین وهاب‌زاده بنیان‌گذار مدارس طبیعت در ایران، محمد درویش، منصور وصالی، محمدرضا داعی، بهرام معلمی ، کاوه فیض‌الهی، اسماعیل عباسی، نسرین معظمی، مهناز مظاهری و... از داوران علمی این جایزه هستند و طبیعی است که آن‌ها به شکل‌گیری مهرگان علم کمک کرده‌اند. کتاب‌های این عرصه نیز به چاپ‌های نسبتاً بالا رسیده، هر چند کتاب‌های علمی با کتاب‌های ادبی قابل قیاس نیست چون کتاب‌های علمی به لحاظ نشر ساختار متفاوتی ندارند و قیمت‌شان هم به‌مراتب بالاتر است.

زرگر اظهار کرد: در دوره‌های سالانه مهرگان، داوران سه ماه قبل از مراسم مجاز به مصاحبه مطبوعاتی و نقد کتاب‌ها نیستند و در جوایز دوسالانه ما این ممنوعیت به  شش ماه می‌رسد. نگاه ما به سمن‌ها و نهادهای مدنی در حوزه محیط‌ زیست نگاهی سنجه‌ای است با این پرسش که آن‌ها چقدر به مباحث محیط‌ زیست ملی توجه دارند؟ نه‌تنها در مهرگان علم بلکه در مهرگان ادب هم از دواران خواسته‌ شده نگاه شهری و استانی در انتخاب آثار و کتاب‌ها نداشته باشند. ما وقتی موفق هستیم که اثری را مورد ارزیابی قرار دهیم و سنجه‌های مورد داوری ما درباره خود آن اثر باشد.

او با اشاره به حضور مهرگان پس از ۲۰ سال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اظهار کرد: دلیل حضور امسال مهرگان، دیده شدن نبود، بلکه حضور در بین لایه‌های مختلف مردم بود. البته متأسفانه یک ساعت مانده به برپایی اولین نشست علمی و ادبی مهرگان در سالن را بستند و اجازه ندادند که نشست جایزه مهرگان برگزار شود.

مدیر جایزه ادبی مهرگان با اشاره به ویژگی بخش مهرگان طلایی گفت: مهرگان طلایی فرقی بین نویسنده‌ای که زنده است و نویسنده‌ای که در قید حیات نیست نمی‌گذارد و همه نویسندگان در ۴۲ عنوان با هم رقابت می‌کنند.

علیرضا زرگر در رابطه با بخش مهرگان ادب خارج از ایران بیان کرد: این بخش از جایزه مهرگان پس از ۲۰ سال برای نخستین‌بار دیده شده و شامل رمان‌ها و مجموعه داستان‌هایی است که در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ در خارج ایران به زبان فارسی چاپ شده‌اند.

او افزود: قدری از نابسامانی و آسیب‌هایی که امروزه در کشور با آن مواجهیم تقصیر خودمان است. به یاد دارم در دهه‌ای که ما جوان یا نوجوان بودیم، جمعیت کشور حدود ۲۵ میلیون نفر بود و شمارگان کتاب‌ها در آن زمان ۱۰هزار، پنج‌هزار و در چاپ‌های نوآورانه بود و با قیمت نازل و کاغذ کاهی چاپ می‌شد و موجبات دیده شدن آثار را فراهم می‌کرد، اما متأسفانه در سال‌های اخیر قیمت کاغذ که می‌توانست مدیریت شود، از بندی ۷۰ هزار تومان در سال گذشته به بندی ۵۷۰ هزار تومان رسیده است.

مدیر جایزه ادبی مهرگان ادامه داد: شنیده‌ام که برخی ناشرها به دلیل گرانی، برخی حوزه‌های کاری را متوقف یا تعطیل کرده‌اند و طبیعی است که  سوء مدیریت‌ها در بخش‌های مختلف اثر بگذارد و ایجاد اشکال کند. ما باید با مسئولان بحث کنیم که مقداری حوزه جوایز و نشر را رها کنند. بنده تقریباً حدود ۴۲ یا ۴۳ سال است که ناشران را می‌شناسم، یعنی ناشری نیست که چند کتاب خوب داشته باشد و آن را نشناسم. به‌جرأت می‌گویم که ما در کشور ۲۰۰ ناشر پرکار موفق نداریم اما امسال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شاهد حضور ۲۵۰۰ موسسه انتشاراتی بودیم و ۱۷ هزار مجوز نشر هم داریم. این انبوه‌سازی، در هر حوزه‌ای، چه در اقتصاد و چه در فرهنگ باعث آفت‌هایی است. 

زرگر خاطرنشان کرد: بنده به‌هیچ‌عنوان مخالف شبکه‌های مجازی نیستم ولی نرم‌افزارهای تحت وب فرهنگ نمی‌سازند، بلکه خوراک‌های کوچکی را فراهم می‌آورند که نصرت کریمی درباره آن تعبیر خوبی دارد «محتوای فضای مجازی مثل آدامس چشم است، شما آن را می‌بینید ولی هیچ حسی به مطالعه آن ندارید.»

او با انتقاد از جای خالی مجلات نقد ادبی در کشور گفت: در دهه ۳۰ و ۴۰  تعداد زیادی مجله نقد ادبی وجود داشت و افرادی که در این مجلات کار می‌کردند، با وسواس و دقت بالا به تولید محتوا می‌پرداختند. امروز ما بیش از گذشته به چنین مجلاتی نیاز داریم تا عده‌ای تعارف را کنار گذاشته و آسیب‌های موجود را نقد کنند.
همچنین سیاوش گلشیری، داور چهار دوره از جایزه ادبی مهرگان گفت: برای این دوره از جایزه مهرگان، از سال گذشته تا کنون حدود ۹۰ کتاب را مطالعه کرده‌ام. روند انتخاب کتاب برای جایزه مهرگان بدین شکل است که داوران نظرات خود را بدون این‌که با داوران دیگر این جایزه صحبت کنند، به دبیرخانه این جایزه اعلام می‌کنند و معیار سنجش هر یک از داوران نیز با بقیه تفاوت دارد. آن‌ها پس از بررسی کتاب‌های متعدد به ۲۱ عنوان کتاب می‌رسند و این تعداد در بررسی‌های بعدی به ۱۴ و سپس هفت عنوان کتاب می‌رسد و انتخاب اصلی از بین این هفت کتاب است.

او ادامه داد: در جلسات اقناعی این جایزه که با حضور داوران برگزار می‌شود، آن‌ها دیدگاه‌های مختلف خود را بیان و بررسی می‌کنند و به وحدت نظر می‌رسند. این جلسات اقناعی با نظایر آن متفاوت است و دلیل تمایز جایزه مهرگان از دیگر جایزه‌ها نیز همین است.

داور این دوره از جایزه مهرگان بیان کرد: آن‌چه در داوری کتاب‌ها برای من اهمیت دارد رعایت سویه‌های فرمی و تکنیکی است، به‌علاوه امکانات زبانی که قطعاً می‌تواند دریچه تازه و متفاوتی را به سمت ادبیات بگشاید. 

گلشیری خاطرنشان کرد: عطش به زیاد نوشتن، زیاد گفتن و حضور داشتن در عرصه نمایش، سطحی و ساده‌انگاری را موجب شده و ناشران بارها و بارها بر طبل این فقر کوبیده‌ و از این آب گل‌آلود ماهی‌ها گرفته‌اند. ما امروز با داستان‌هایی مواجهیم که به‌هیچ‌وجه ایجاد شگفتی نمی‌کنند، حرف تازه‌ای برای گفتن ندارد و حرف بزرگان پیش از خود را تکرار کرده‌اند.

او با آسیب‌شناسی فضای ادبیات داستانی ایران گفت: در روند بررسی کتاب‌های جایزه مهرگان، ابتدا با آثاری مواجه می‌شویم که به لحاظ داستانی شاخص‌های داستان‌نویسی را رعایت نکرده و عموماً گزارش‌گونه‌اند. نقد دیگر این است که ۵۰ تا ۶۰ درصد از نویسندگان تجربه زیسته خود را در رمان‌های دوم و سوم خود نیز تکرار کرده و به‌نوعی از امکانات فرمی گذشته خود استفاده می‌کنند. 

این نویسنده ادامه داد: اکثر رمان‌ها علاوه بر این‌که مفصل‌بندی و ساختاربندی مناسبی ندارند، فصل‌بندی‌شان هم درست نیست، دچار اطناب هستند و سطوح زبانی‌شان فاقد پردازش است. در برخی موارد، نبود فهم و درک نویسنده از محتوایی که در کتابش به آن پرداخته باعث ایرادهای زیادی شده و در این شرایط ما نظر داوران دیگر را جویا می‌شویم تا به‌راحتی از کنار یک اثر عبور نکنیم. ساده‌انگاری در پرداخت آن‌چه به زبان مربوط می‌شود و تکرار مضمون‌های سطحی، گرفتارهایی را در قصه به وجود آورده که متأسفانه امروز در اغلب داستان‌ها با آن روبه‌رو هستیم.

گلشیری تصریح کرد: امسال در برخی از آثار شاهد نوآوری‌هایی در حیطه طنز هستیم. در این دوره از جایزه مهرگان آثار داستان کوتاه درخشان‌تر از رمان‌ها بوده‌اند، هر چند در آن‌ها نیز مضمون و فرم تکراری وجود دارد اما تازگی در مضامین، فرم و زبان نسبت به رمان در آن‌ها بیشتر است.

او با بیان این‌که گفتمان امروز گفتمان سکوت است، گفت: قطعاً سکوت نویسندگان به انضمام سانسور ایجاد شده و آن‌ها دچار خودسانسوری شده‌اند اما اگر بخواهیم به شکل دقیق‌تری به مسئله سکوت نویسندگان بپردازیم باید به این سؤال پاسخ بدهیم که ما می‌خواهیم از چه چیزی بنویسیم؟ دیگران چگونه نوشته‌اند؟ و من چگونه می‌خواهم بنویسم؟ متأسفانه در کلاس‌ها و ... ما نتوانسته‌ایم نویسندگانی تربیت کنیم که زاویه دید متفاوتی داشته باشند. 

گلشیری تأکید کرد: با مقایسه داستان نویسندگان جوان امروز با نویسندگان گذشته متوجه می‌شویم که هرچقدر در طول سال‌های اخیر پیش رفته‌ایم در داستان، از لحاظ زبانی و محتوایی، سطحی و سطحی‌تر هم شده‌ایم و مدام مشغول تکرار خودمانیم.

هلن اولیایی‌نیا، دیگر داور جایزه مهرگان نیز گفت: امکانات و مناسبت‌های فرهنگی در اصفهان خیلی محدود است. زاون قوکاسیان با برگزاری جشنواره‌های مختلف داخلی و بین‌المللی و... مدتی به اصفهان زندگی داد و او تنها کسی است که بی‌ادعا عاشق اصفهان بود.

او افزود: این جایزه دارای ویژگی‌های مثبت فراوانی است اما استقلال مهم‌ترین ویژگی آن است. داوران این جایزه از مهرماه سال گذشته نقد و بررسی کتاب‌ها را شروع کرده‌اند و هنوز هم مطالعه آثار و بررسی آن‌ها ادامه دارد. بنده به‌عنوان یکی از داوران مهرگان هیچ اثری را نیمه نخوانده و قضاوت نکرده‌ام بلکه تا صفحه آخر هر اثر را خوانده‌ام چون بعضی از کتاب‌ها در سه‌چهارم کار خوب پیش می‌روند اما در پایان انسجام خود را از دست می‌دهند. 

اولیایی‌نیا تأکید کرد: کسی که نقد می‌کند باید از هرگونه وابستگی حزبی، ایدئولوژیک و عقیدتی آزاد باشد، زیرا به قول متیو آرنولد، آن‌چه بزرگ‌ترین لطمه را به ادبیات می‌زند، این است که ناقد به این‌جا یا آن‌جا وصل باشد. در این صورت اندیشه‌ها محدود خواهد شد و دیگر کسی آزادی اندیشیدن نخواهد داشت. 

این نویسنده و مترجم گفت: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که تحمل‌پذیری افراد خیلی محدود است و افراد به دلیل اختلاف عقیده همدیگر را رد می‌کنند. ناقد باید از این‌گونه مسائل به دور باشد و هر چیزی را واقعاً بر اساس ارزش‌های ادبی آن بررسی کند. اولین چیزی که برای من در بررسی کتاب‌ها مهم است زبان نویسنده و اشراف او بر این مهم است.

او افزود: فرمالیست‌ها اثر ادبی را به‌مثابه یک درخت می‌دانند که تمامی اجزا و شاخ و برگ‌هایش از ریشه تغذیه می‌شود و باید با هم هماهنگی و وحدت داشته باشد. تمامی اجزای داستان نیز باید در خدمت کل معنا باشد نه این‌که شخصیت‌های مختلف را در یک رمان بریزیم و ندانیم نویسنده با این‌ همه شخصیت می‌خواسته چه بگوید. نویسنده ما گاهی فراموش می‌کند این همه روایتی که برای خواننده انتظار ایجاد کرده باید به یک‌جا ختم شود و در بسیاری از کتاب‌های ارسال‌شده به جایزه مهرگان شاهد این مشکل بودیم.

اولیایی‌نیا تصریح کرد: امروزه خواندن کتاب ۴۰۰ تا ۵۰۰ صفحه‌ای در حوصله مخاطب مدرن نمی‌گنجد. اگر زمانی جویس و دیگران یک کتاب هزار یا دوهزارصفحه‌ای می‌نوشتند به این دلیل بود که به تعداد صفحات کتاب پول دریافت می‌کردند بااین‌حال برای مثال در کتاب ۹۰۰ صفحه‌ای چارلز دیکنز هیچ جا شاهد افت داستان نیستیم و همه‌چیز به هم ربط دارد.

این مترجم و نویسنده با انتقاد از پایان‌بندی‌های نامناسب اظهار کرد: ما پایان باز داریم ولی پایان باز هدفمند است. یکی از آسیب‌های دیگر این است که نویسندگان نظرات ایدئولوژیک خود را در داستان بیان می‌کنند و می‌خواهند همه حرف‌هایی که بقیه جاها نتوانسته‌اند بزنند در داستان بیاورند. این تک‌گویی‌های ملال‌آور حوصله مخاطب را سر می‌برد و در خیلی از موارد ارتباطی هم به داستان ندارد. 

او افزود: نمی‌توانم متوجه بشوم که چه نیازی دارد ما در هر فصلی زیر فصل بگذاریم. داستان باید خودش منسجم باشد و مخاطب را به خود جذب کند و ساختارش نشان بدهد که همه‌چیز آن سیر طبیعی‌اش را دارد. نویسنده قرار نیست به زور عنوان به خواننده بفهماند که در رابطه با آن موضوع حرف می‌زند.

مترجم «تراژدی چیست؟» تأکید کرد: به کار بردن رئالیسم جادویی، شیوه‌های مارکزی و... به این خاطر بوده که نویسنده می‌خواسته یک کار جدید انجام بدهد و حالا تقلید از این شیوه‌ها به این دلیل که در بورس است کار درستی نیست.

این مدرس دانشگاه گفت: وفور استفاده از مضمون مرگ در کتاب‌ها بدن مخاطب را می‌لرزاند و مضامینی مثل ناامیدی، تنهایی و سرخوردگی اجتماعی به حدی زیاد و سیاه است که من اعلام‌خطر کرده و از جامعه‌شناسان می‌خواهم در این‌باره بررسی‌های بیشتری انجام بدهند.

او با انتقاد از عملکرد برخی از ناشران اظهار کرد: سالیان متمادی‌ای است که آثار نویسندگانی چون شکسپیر، چارلز دیکنز و... نقد می‌شوند و هرسال هزاران مقاله و کتاب در مورد آن‌ها چاپ می‌شود، اما در کشور ما اگر نویسنده‌ای بخواهد آثار نویسنده و یا شاعری را نقد و چاپ بکند با پاسخ منفی ناشران مواجه می‌شود و استدلال‌شان هم این است که نویسنده یا شاعری که آثارش یک‌بار به بوته نقد گذاشته‌ شده، دیگر به نقدهای دیگر نیازی ندارد.

اولیایی‌نیا خاطرنشان کرد: من نقدی بر سه رمان معروف احمد محمود نوشته بودم و ناشران با همین استدلال از چاپ آن سر باز زدند. متأسفانه اغلب ناشران ما بی‌سواد هستند و بر این باورند که اگر آثار نویسنده‌ای نقد شود ممکن است دستگاه‌های نظارتی روی آن حساس شوند و دیگر به نویسنده آن اجازه چاپ اثر ندهند.