سفر به تفرش ؛ ديار پدران نامدار ايرانی

[spent †]

روزنامه توریسم: بنای آغازین شهر تفرش، گسترده از روستاهایی بسیار قدیمی همچون «فم» و «ترخوران» است.


وجود منابع آب غنی، هوای ملایم و معتدل و زمین‌هاي حاصلخیز، همراه با غنای طبیعت و مزارعی سرشار از گل های وحشی، کندوهای عسل، باغ های میوه و خصوصاً گردو، تفرش را زيبا و دیدنی‌تر نموده است.

موقعیت طبیعی منطقه تفرش، سبب پدید آمدن ییلاق های مصفایی در اطراف شهر شده است که رابطه پیشه‌ای و قومی این مناطق، در رونق و اعتبار گذشته شهر تا به امروز عاملی اثرگذار بوده است.

روستاهای ییلاقی طا، دل آرام، نقوسان، سرآبادان، نویس، ابره در، خرازان، کندج، خانک، جلایر و حدود بیست ييلاق ديگر، همگی با صفا، خوش آب و هوا، برخوردار از صدای پرنده‌ها، باغ‌های بزرگ و تمیز و آب خنک و شیرین است که خوشبختانه در سال‌های اخیر، در پي بازگشت فرزندان کوچ کرده اين ييلاقات و ساخت ويلاهاي زيبا، تفرش دوباره جان تازه‌اي گرفته است.



آب، مهمترین عنصر در مکان یابی و گسترش شهرهای فلات ایران بوده و در تفرش نیز گسترش روستاهای آغازین شهر و تأثیر کالبدی بافت محله‌های اين شهر تاریخی، در ارتباط نزدیک با آب است و شاید به همین دلیل، تفرش را دیار «آب و آئین» می‌دانند.

 شهری پنهان در میان چشمه‌سارها: تفرش دارای طبیعت بکر و زیبایی است. مناطق سرسبز، چشمه‌سارها و غارها، از جمله جاذبه‌هاي اين منطقه به شمار مي‌رود. غارهای تفرش مربوط به دوران دوم زمین شناسی است که منشا تشکیل آن، در رگه‌های آهکی ذکر شده است.

غار علی خورنده، غار گاوخور، غار نونوئی، غار پلنگ، غار دام دام پلنگ و غار امجک، از جمله غارهاي معروف تفرش است.

غار «علی خورنده» در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی تفرش و در ارتفاعات کوه «نقره کمر» معروف به «خشه» قرار دارد. برای رسیدن به اين غار، بايد از روستای «کوهین» عبور کرد و از دیواره ای به طول تقریبی ۱۵ متر صعود کرد.

در سمت راست دهانه غار، چاهی به عمق پنج متر قرار دارد كه به «حمامک» شهرت دارد. همچنین حفره دیگری نیز در این غار ديده مي‌شود که به «مسجدک» معروف است.

غار «امجک» نيز در منطقه رودبار و در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا و در فاصله ۶۳ کیلومتری شمال غربی تفرش بر فراز دره «سلطان امجک» قرار گرفته است. ورودی اين غار، دیواره‌ای به طول ۱۲ متر دارد که باید با کمک ابزار كوهنوردي از این دیواره گذشت. همچنین دو دیواره به ارتفاع هفت متر و دیگری به ارتفاع دو متر در مسیر غارنوردان قرار می‌گیرد و در انتها، راهرویی با مجموعه‌ بسیار زیبایی از گلفشنگ‌ها، ما را به انتهای غار که زیستگاه خفاشان است، هدایت می‌کند.



چشمه آب معدنی «گراو»: اين چشمه از جاذبه‌های طبیعی و بسیار زیباي تفرش است که در فاصله پنج کیلومتری اين شهر و در ميانه دو دهکده «طراران» و «کبوران» واقع شده و دسترسی به آن بسيار آسان است.

آب این چشمه كه از نوع «آب معدنی بی‌کربناته مخلوط» است، دارای نسبت تقریباً مساوی یون‌های سدیم و کلسیم است و خصوصیاتی مشابه یکی از چشمه‌های معروف آب معدنی فرانسه را دارد.

 آب انبار «بلور»: اين آب انبار تاريخي، در محله «فم» تفرش اثری به جای مانده از دوره قاجار است. سردر و راه پله پاشیر آب انبار در ضلع شمال شرقی بنا تعبیه شده است و در حد وسط هر یک از اضلاع غرب و شرق، یک بادگیر بنا شده است.۱۲ ستون، ۱۸ جرز و ۲۰ گنبد، فضای اصلي مخزن آب انبار را تشکیل می‌دهد.



بناي آب انبار، در در دوره قاجاریه به همت «میرزا حسین وزیر» ملقب به «بلور» از افراد خیر تفرش در محله زاغرم تفرش احداث شد و سال ۷۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. آب انبار «بلور»، بعدها به يك موزه بسيار ديدني تبديل شد. در تالار اصلی این موزه، آثار و لوازم زندگی دوران قدیم مردم تفرش و در قسمت دیگر، وسایل امرار معاش و کشاورزی و دامداری زمان‌های گذشته به نمایش درآمده است.

 چاه ديوانه! چاه آب فشاني پارك حكيم نظامي كه به چاه «ديوانه» معروف است، هر چند وقت يكبار فوران مي‌كند. در ساليان گذشته، فوران آب اين چاه،50 دقيقه به درازا مي‌كشيد، اما اكنون پس از گذشت 20 سال، فاصله زماني فوران آب، به يكبار در روز كاهش يافته است. در سراسر جهان، فقط يك آب معدني ديگر با مشخصات چاه «ديوانه» وجود دارد كه به نام «چشمه رؤيا» در فرانسه واقع شده است.

دماوند كوچولو: در شهرستان تفرش، قله گندم‌کوه معروف به «دماوند کوچولو» معروفيت خاصي دارد. در دامنه‌های اين قله، سنگ‌نگاره‌های بی‌بدیل و زیبایی وجود دارد که چشم هر بیننده‌اي را خيره مي‌كند. این كوه مخروطی شكل، 2159 متر ارتفاع دارد و تقریباً از تمام نقاط شهر تفرش قابل ديدن است. به باور قدیمی‌ها، اگر از فراز گردنه «خرازان» و تپه مجاور آن به اين كوه نگاه كنید، «گندم كوه» مانند یك خرمن بزرگ گندم ديده مي‌شود و تپه‌های مجاور آن نيز مانند انبوهی از خرمن و گندم‌های كوبیده نشده به چشم مي‌آيد.



سوغاتي‌هاي تفرش: در کنار بازدید از بناهای تاریخی و طبيعت بکر تفرش، بد نيست سراغ سوغاتی‌های این شهرستان هم برويم كه شامل دستبافت‌های سنتی (قالی بافی، گلیم بافی)، رودوزی‌های سنتی(درویش دوزی یا تفرشی دوزی)، آثار چوبی شامل (منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری و آثار فلزی شامل (مسگری، سفیدگری، قلم زنی، چاقوسازی) و ظروف مسي فانتزي و كوچك است.

تنها مسجد چوبي كشور: یکی از مهم‌ترین آثار معماری دوران سلجوقیان در ایران و همچنین یکی از قدیمی‌ترین مساجد کشور، در شهر تفرش قرار دارد. این مسجد در محله «فم» تفرش واقع شده و به مسجد شش ناو معروف است.

مجموعه مسجد از یک مناره آجری بسیارقدیمی، گنبد بزرگ، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات، چند حجره و حسینیه تشکیل شده است.

کاشیکاری و مقرنس کاری های سقف و دیواره ایوان مسجد، یکی از شاهکارهای مهم معماری سلجوقی در استان مرکزی است.

برای ورود به صحن مسجد بايد از داخل تکیه بزرگی گذشت که حدود ۳۰۰متر مربع مساحت دارد که در دوطبقه با سقف و ستون های چوبی احداث شده است.

مسجد جامع «شش ناو» در روزگار قاجار علاوه برمحل برگزاری نماز جمعه، یکی از حوزه‌های مهم تدریس علوم دینی به شمار می‌رفت. اين مسجد در سال ۷۹ به آثار ملی کشور پیوست.

مهد تعزيه ايران: تفرش، مهد تعزیه ایران و از خواستگاه های مهم این هنر آئینی ایرانی است. بسیاری از تعزیه خوانان مشهور قاجار و تکیه دولت و انبوه امام خوان ها و شمرخوان های خوش صدا و ماهر تعزیه ایران، اهل تفرش بوده‌اند که این هنر آييني را با نام تفرش مزین کرده‌اند.



تاریخ تفرش را معروف به تکیه‌هایی می‌دانند که بر چوب استوار است، چوب‌هایی از درختان بلند این خطه؛ شهری که تکه‌های چوب بی‌جان در دل تکیه‌های بلند قامت آن، جان گرفته‌اند تا تعزیه‌های فاخر در آنها برگزار شود، تکیه‌هایی که امروز به مکان‌های دیدنی این شهر تبدیل شده و نشان از قدمت و تاریخچه پربار تفرش دارد.

قدیمی‌ترین تکیه تفرش: شهر تفرش 14 تكيه دارد كه تکیه زاغرم، شش ناو و خلچان، از مهم‌ترین آنها به شمار می‌آیند.

تکیه زاغرم، دومین تکیه در کشور از لحاظ قدمت است. این تکیه با بیش از ۲۶۰ سال قدمت، یکی از قدیمی‌ترین تکایای کشور به شمار مي‌رود. این تکیه یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های مذهبی کشور است که بعد از تکیه نوروزخان در تهران و ۱۲ سال قبل از تکیه دولت، در محله «زاغرم» این شهرستان ساخته شد.



کتیبه سنگی موجود در سر درکتابخانه تکیه و محاسبه حروف ابجد، زمان واقعی ساخت این بنا را نزدیک به ۲۶۰ سال قبل، یعنی دوره زندیه می رساند. در ساخت این تکیه از خشت و کاهگل و تیرهای چوبی استفاده شده است و معماری منحصر بفرد آن، نظر هر بيننده‌اي را جلب می‌کند.

تکیه زاغرم از بناهای دو ایوانی است و تزئینات آن شامل مقرنس کاری‌های ظریف و رسم‌بندی‌های واقع درضلع جنوب شرقی ایوان ورودی اصلی است.

 چگونه برويم؟

 درحال حاضر شهر تفرش از طريق اتوبان تهران- ساوه و تهران- قم به تهران متصل مي‌شود.

 مسير تهران- ساوه: مسافراني که از راه ساوه به تفرش مي‌روند، مسير تهران تاساوه را از مبدأ عوارضي، معمولاً در يک ساعت و سي دقيقه طي مي‌کنند. پس از عبور از ساوه و طي مسافتي حدود 50 کيلومتر در جاده ساوه- اصفهان، از اين جاده خارج و وارد جاده تفرش مي‌شوند. از ابتداي جاده تفرش نيز 35 کيلومتر تا اين شهر فاصله است.

مسير تهران- قم: مسافراني که از جاده تهران- قم به تفرش مي‌روند، پس از طي مسافتي حدود 40 کيلومتر در جاده قم- اراک، قبل از سه راهي «سلفچکان»، وارد جاده ساوه مي‌شوند و پس از طي كردن 17 کيلومتر، به دو راهي «باغ يک» رسيده و از آنجا با پشت سر گذاشتن 17 كيلومتر، به تفرش مي‌رسند.