با این کتاب بد به بدبختی ها بخند!

[eɴιɢмαтιc]

«مرد صد ساله ای که از پنجره فرار کرد و ناپدید شد» کتابی خاص است؛ کتابی با نگرش و ژانری متفاوت که در نوع خود تازگی دارد. کمتر رمانی را می توان نام برد که همه ژانرهای خاص داستانی مثل جنایی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی و طنز را یکجا داشته باشد. همین دربرگیری انواع ژانر، می گوید نباید هنگام خواند رمان «مرد صد ساله ای که ...» انتظار روبرو شدن با یک اثر ادبی کلاسیک را داشت اما این متفاوت بودن تنها به ژانر غیرمعمولی داستان منتهی نمی شود.


رمان پر از قصه های تو در تویی است که به طرزی ماهرانه و با فلاش بک های پیاپی روایت می شود. به نظر می رسد خواندن این کتاب برای خوانندگان با ذوق ادبیات و همینطور نویسندگان این حوزه یک کلاس آموزشی است؛ به خصوص برای آنها که می خواهند بنویسند ولی نمی دانند روایت چه ساز و کاری دارد و به همین دلیل هم از روایت یک قصه ساده خطی هم عاجزند چه برسد به روایت چند قصه در کنار هم. اینجا است که برخی به ناچار با تمسک به فرم گرایی افراطی یا بازی های زبانی، می خواهند ضعف شان را بپوشانند اما نویسنده این رمان دست به این کار نزده و از عهده قصه ساده ولی در عین حال تو در تویش برآمده است.

نویسنده این رمان یک روزنامه نگار است؛ روایتگری چیره دست به نام «یوناس یوناسُن» که در مورد رمانش گفته این کتاب به نحوی هوشمندانه بسیار ابلهانه است. او، «آلن» یعنی قهرمان داستان را منِ دیگر خود می بیند که بارها دست به دامان او شده تا از پنجره فرار کند و زندگی اش را از بیخ و بن تغییر دهد...

و به راستی هم آلن قهرمان رمان، با سرزندگیش، نمودی به یادماندنی از شخصیتی را ارائه می دهد که با رفتار طنزگونه اش لبخند به لب ما می نشاند و به ما خاطرنشان می کند که هیچ وقت در زندگی، برای شروع هیچ کاری دیر نیست حتی در صد سالگی.

رمان سرگذشت پرالتهاب و هیجان انگیز پیرمردی به نام آلن کارلسون است که در خانه سالمندان زندگی می کند و در جشن صدمین سال تولدش، ناگهان حوصله اش از هم خانه ای های پیر و بی رمقش سر می رود و با اتخاذ تصمیمی شگفت انگیز، برای ایجاد تحولی اساسی در زندگی پرملال، به سوی مقصدی نامعلوم به راه می افتد. در ادامه، او در ایستگاه قطار، از روی تصادف یک چمدان پر از پول را ناخواسته صاحب می شود؛ چمدانی که از آنِ یک باند خلافکار و گانگستر بوده است و این آغاز ماجرا است...

همچنانکه همراه با قهرمان داستان، حوادث را یکی پس از دیگری از سر می گذرانیم در عین حال از ورای آن تاریخ قرن بیستم را نیز به صورت طنز مرور می کنیم و درمی یابیم که پیرمرد در مهم ترین وقایع تاریخ معاصر حضور داشته و نقش ایفا کرده است.

در حقیقت نویسنده هر بار به بهانه ای قهرمان داستان را در یک رشته اتفاقات تصادفی درگیر می کند تا از این طریق او را با مهمترین چهره های سیاسی قرن بیستم رو در رو کند. شاید باورتان نشود اما قرار است در این رمان با کسانی چون «استالین»، «فرانکو»، «ترومن»، «چرچیل»، «مائو تسه تونگ»، «کیم ایل سونگ» و ... همراه شوید.

به این صورت و با مرور خاطرات پیرمرد ما با طنزی سیاه در بطن حوادثی مثل جنگ های داخلی اسپانیا، انقلاب چین و ساخت بمب اتم قرار می گیریم. جذابیت کتاب هر لحظه بیشتر می شود و این کمدی مفرح اما سیاه با شیوایی قلم نویسنده، هیجانی مداوم در ما ایجاد می کند.

آلن، سه کلاس بیشتر سواد ندارد. کارگری ساده در یک کارخانه دینامیت سازی بوده و انفجار تنها چیزی است که او را به هیجان می آورد. آماده است تا مانند آنارشیستی مبارز، هر چیزی را منفجر کند و اگر هم چیز مهمی نیافت، خانه اش را منفجر کند. آلن در جبهه های پر اضطراب جنگ داخلی اسپانیا میان فاشیست ها و جمهوریخواهان نیز به نوعی به دنبال علاقه خویش است و هر چه می بیند منفجر می کند. او در جنگ جهانی دوم به آمریکا می رود و در ابتکاری کمابیش تصادفی، در ساختن بمب اتم سهیم می شود و با ترومن، رییس جمهور آمریکا دیدار می کند.

در جریان جنگ سرد، در اظهارنظری نابجا خشم استالین را برمی انگیزد و داستان همینطور ادامه می یابد و می یابد تا او از چین و سپس از ایران سردرمی آورد. ایرانی که او به آن می آید، برای خواننده ایرانی سخت جذاب است. ایران زمان محمدرضا شاه است و او هم سری به زندان ها می زند و از داخل آن برایمان روایت ها می کند. او میان سلطنت طلب، کمونیست، مائوئیست، امپریالیست، سوسیالیست، نازی و ... فرقی نمی بیند و فقط با همان سه کلاس سوادش، تجربه اش و نوشیدنی مورد علاقه اش، آدم ها را می سنجد.

دنبال کردن زندگی آلن تا صد سالگی، یعنی زمانی که از خانه سالمندان فرار کرده یک طرف ماجراست و درگیری های فعلی او با یک باند تبهکار آن هم در صد سالگی بخش دیگر روایت در این داستان را پیش می برد. نویسنده با چیره دستی، همه این ماجراها را با نگاهی ژرف و با شادابی روایت می کند و به خواننده اجازه می دهد تا تلخ ترین وقایع تاریخی را نه تنها تحمل کند بلکه به آنها بخندد.

این رمان در جهان با توفیق چشمگیری روبرو شده و فیلمی هم از روی آن ساخته شده است. برای ما فارسی زبان ها هم این کتاب ارزشمند با ترجمه شیوای «فرزانه طاهری» ماندگار خواهد شد؛ ترجمه ای که لذت متن را دو چندان کرده است. خواندن این رمان زیبا را به سرعت در دستور کار قرار دهید که با خواندن اولین صفحاتش، دل کندن از آن را سخت خواهید یافت.