دستخط منتسب به امیرکبیر و مشکوک بودن اصالت آن

[ᵖᵃʳᶰᶤᵃᶰ]

چندین سال است که دستخطی منتسب به امیرکبیر دست به دست می‏چرخد و در سایت‏ها و وبلاگ‏های فارسی تکثیر می‌شود. نامه بدون تاریخ مزبور که خسرو معتضد از آن با عنوان «سند» یاد کرده‏است، به نام‏هایی چون «موثق الدوله» به عنوان حاکم قم و عمه ناصرالدین شاه... اشاره نموده و در مجلس ششم توسط حجت الاسلام مهدی کروبی هم قرائت شده‌است.

ایرج افشار (در شماره ۳۱ مجله بخارا و در بخش پاره‌ها و تازه‌های ایرانشناسی) نصرالله حدادی در روزنامه اعتماد انتشار این عریضه به افتخار امیرکبیر را به این دلایل زیر سئوال برده‌است:

• این نامه بدون تاریخ، که برخلاف مکاتبات عهد قاجار پر از نقطه و ویرگول و... است. در هیچ یک از کتب معتبری که درباره امیر کبیر نوشته شده وجود ندارد.
• هشتاد نامه امیرکبیر به ناصرالدین‌شاه، به مناسبت روز اسناد ملی رونمایی شده و در معرض دید همگان قرار گرفته‌است.
• عباس اقبال آشتیانی و دکتر فریدون آدمیت در کتبی که در مورد امیرکبیر نوشته‌اند، کوچکترین اشاره‌ای به نامه وی در مورد عمه ناصرالدین شاه ندارند. در مجموعه مکاتبات امیرکبیر هم که آقای سیدعلی آل داوود، تدوین و نتظیم نموده و در دسترس است، نشانی از به اصطلاح سند مزبور نیست.
• در کتاب اسناد و نامه‌های امیرکبیر کپی دستخط وی موجود است. شیوه خط و پیچ و خم کلمات آن دستخط ساختگی کوچکترین شباهتی با خط امیرکبیر ندارد.
• زمان امیرکبیر هیچکس طهران را با ت نمی‌نوشته، هنوز فرهنگستان زبان و ادب فارسی تأسیس نشده بود که بر املای تهران با ت (به جای طا) تأکید کند.
• نامه‌های امیرکبیر خطاب به ناصرالدین شاه با عباراتی چون «قربان خاکپای همایون مبارکت شوم» آغاز می‌شد و جاعل آن به اصطلاح سند نمی‌داند که «قربانت شوم» برای طبقه ‏خاصی به کار می‌رفت.
• آخر نامه فوق، تقی امضا شده‌است. امیرکبیر نامه‌های خودش را با «هو» آغاز می‌کرد و مکاتبه با شاه را با جمله «زیاده جسارت نورزید، باقی الامر همایون مطاع» و نظایر آن به پایان می‌برد.
• در نامه جعلی مورد بحث خطاب به ناصرالدین شاه، گفته شده «سخن هزل بر زبان رانده‌اید»، اما در پایان اضافه شده: زیاده جسارت است!
• امیر کبیر در نامه‌ها از همسرش با عنوان «ملک زاده خانم» و گاهی «خانم» اسم می‌برد و هیچ گاه در هیچ یک از مراسلات او به شاه حتی هنگام گله از همسرش او را «همشیره همایونی» خطاب نمی‌کرد.
• در اوائل عصر ناصری کسی که لقب موثق‏الدوله داشته باشد حاکم قم نبوده و شاهزاده معزول موثق الدوله وجود خارجی ندارد.
• بعد از میرزا فضل الله، (برادر میرزا آقاخان نوری صدراعظم) که حاکم قم بود، عباس‌میرزا ملک‌آرا برادر کوچکتر ناصرالدین شاه، حاکم قم بود.