دلیل مطرح شدن 14 آوریل به عنوان ضرب‌الاجل جدید هسته‌ای چیست؟

[Titiw]

چهارمین روز از مذاکرات هسته ای میان ایران و 1+5 در فضایی مبهم و نه چندان امیدوار کننده آغاز شده است، فضایی که از روز سوم مذاکرات به امروز به ارث رسیده است.رسانه های غربی از وجود دو گره اساسی در گفت و گوهای هسته ای میان ایران و 1+5 سخن می گویند. احتمال تمدید این دور از مذاکرات به مدت دو روز دیگر در شرایطی که امید به رسیدن تفاهم حس شود ، وجود دارد.

چهارمین روز از مذاکرات هسته ای میان ایران و 1+5 در فضایی مبهم و نه چندان امیدوار کننده آغاز شده است، فضایی که از روز سوم مذاکرات به امروز به ارث رسیده است.رسانه های غربی از وجود دو گره اساسی در گفت و گوهای هسته ای میان ایران و 1+5 سخن می گویند: تحقیق و توسعه و نحوه برداشته شدن تحریم های ایران.

به گزارش تابناک، صبح امروز یک منبع آگاه در این خصوص گفت: احتمال حل شدن اختلاف در مبحث از میان برداشته شدن تحریم ها ظرف یک یا دو روز آینده وجود دارد اما حل و فصل اختلاف طرفین در خصوص بحث تحقیق و توسعه چندان آسان نیست.

در حالی که تنها دو روز به ضرب الاجل 31 مارس باقی مانده است یک منبع نزدیک به تیم مذاکره کننده تاکید می کند که احتمال تمدید این دور از مذاکرات به مدت دو روز دیگر در شرایطی که امید به رسیدن تفاهم حس شود ، وجود دارد. در حالی که خبرهای رسیده حاکی از این است که وزرای امور خارجه فرانسه و المان امروز به لوزان می رسند،

علی اکبر صالحی ، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که به عنوان عالی رتبه ترین مقام فنی کشورمان در این مذاکرات حضور دارد تاکید می کند که وزرا برای ورود به جزئیات به لوزان نمی آیند و تیم های مذاکره کننده حاضر در لوزان  از صبح امروز به وقت محلی تلاش های فشرده خود را برای کاستن از اختلاف ها جزم کرده اند.

آن عبارت مشهور تا بر سر همه چیز به تفاهم نرسیم بر سر هیچ چیز به تفاهم نرسیده ایم در این مرحله از مذاکرات عملا به چشم می آید و به نظر می رسد که هرکدام از طرفین انتظار انعطاف طرف دیگر را تا دقیقه نود می کشد. مذاکرات در لوزان وارد چهارمین روز خود شده است اما به نظر می رسد که پیشرفت چندانی در این روزها در خصوص مسائل اختلافی صورت نگرفته است و شاید غیبت اراده سیاسی در طرف مقابل اصلی ترین دلیل این عدم پیشرفت به حساب آید. با اینهمه برخی منابع ایرانی در گفت و گو با تابناک تاکید می کنند که ایران و شش کشور مقابل آن در این مذاکرات در مسیر حرکت رو به جلو قرار گرفته اند و شاید خبر خوب این باشد که عقب گردی در مذاکرات تا این لحظه اتفاق نیفتاده است.

شامگاه دیروز در حالی که تیم های خبری حاضر در محل مذاکرات با فرض پایان یافتن دیدارهای حساس روز محل مذاکرات را ترک کرده بودند ، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده دیدار کوتاه و چند دقیقه ای را داشت که شکل و شمایل خصوصی تر آن به نسبت دیدارهای مرسوم روز به نوعی نشان از جدال تن به تن طرفین برای رسیدن به فهم مشترک بر سر راه حل ها در روزهای پایان مارس داشت.

پیش از این دیدار هم سید عباس عراقچی ، مذاکره کننده ارشد کشورمان چند دیدار کوتاه چند دقیقه ای با همتای امریکایی خود وندی شرمن به شکل دو نفره برگزار کرد. دیدارهایی که از شکل و شمایل آن می توان به این نتیجه رسید که به نوعی دو طرف پیام تیم های مذاکره کننده خود در خصوص موضوعات اختلافی باقی مانده را به هم رسانده و باز برای تصمیم گیری های داخلی به اتاق محل مذاکرات تیم مذاکره کننده کشور خود بازمی گشتند.

در شرایطی که دور پیشین مذاکرات در لوزان به دلیل نیاز شش کشور مقابل ایران بخصوص امریکا به هماهنگی با کشورهای اروپایی متوقف شده بود به نظر می رسد که در این دور از مذاکرات طرف مقابل از همصدایی بیشتری در برابر ایران برخوردار شده است . گفته می شود که کری ظهر امروز با لوران فابیوس همتای فرانسوی خود در لوزان حین صرف ناهار در خصوص روند مذاکرات ایران گفت و گو خواهد کرد و عصر امروز هم همتای آلمانی آنها به لوزان خواهد آمد .

با اینهمه تازه ترین اظهار نظر از وزیر خارجه انگلیس هرچند از سوی هیات ایرانی یا عضو دیگری از مذاکرات مورد تاکید قرار نگرفته است اما چندان امیدوار کننده نیست. فیلیپ هاموند ،وزیر خارجه انگلیس اعلام کرده است که  ضرب‌الاجل گفت‌وگوهای هسته‌ای بین ایران و ۱+۵ برای دست‌یابی به چارچوب تفاهم سیاسی می‌تواند تا تاریخ ۱۴ آوریل تمدید شود.فایننشال‌تایمز در این خصوص نوشته است که ضرب‌الاجل ۱۴ آوریل موعدی است که کنگره آمریکا برای وضع یک طرح جدید در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران تعیین کرده است.

سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده ایران روز گذشته اعلام کرد که در صورت حصول فهم مشترک بر سر راه حل ها میان ایران و 1+5 ، وزرا از لوزان به ژنو می روند تا زیر سازمان ملل این موفقیت را اعلام کنند اما سوال های بسیاری در خصوص شکل و شمایل اعلام حصول این موفقیت مطرح شده است.وال استریت ژورنال به نقل از هاموند در این خصوص می نویسد: چشم‌انداز ما توانایی ارائه یک بیانیه است، اینکه نوشتاری باشد یا نه موضوع اصلی نیست.یک یا شاید چند بیانیه سیاسی صادر خواهد شد تا این را روشن کنیم که ما مراحل سخت را پشت سر گذارده‌ایم و در حال انجام کارهای دقیق برای رسیدن به توافق هستیم.»

این اظهارات در حالی از سوی هاموند مطرح می شود که اعضای مذاکره کننده تیم ایران اعلام می کنند که هیچ کدام از گمانه زنی های رسانه ای در خصوص شکل و شمایل اعلام حصول این توافق صحت ندارد و هنوز در این خصوص در مرحله ای که اختلاف های اساسی میان دو طرف وجود دارد بسیار زود است . یک عضو تیم مذاکره کننده می گوید که شاید در نهایت و در صورت رسیدن به فهم مشترک سیاسی ، چیزی شبیه یک اعلام رسانه ای انجام شود و یا اینکه به گونه ای ایران و شش کشور مقابل آن به جامعه جهانی اعلام کنند که این مرحله از مذاکرات با موفقیت پیش رفته است و با در اختیار داشتن راه حل ها می توان به رسیدن به توافق جامع هسته ای تا پایان ماه ژوئن امیدوار بود.

با توجه به فشارهایی که در حال حاضر بر روی تیم مذاکره کننده ایران و امریکا وجود دارد برخی از رسانه های غربی از نیاز دو طرف بخصوص طرف امریکایی به ارائه جزئیاتی در خصوص توافق نهایی با ایران در این مرحله از مذاکرات خبر می دهند. با توجه به آنکه تندروهای امریکایی در سنا عزم خود را برای تشدید تحریم های ایران و یا مشروط کردن توافق نهایی به جلب نظر این نهاد امریکایی جلب کرده اند به نظر می رسد که جان کری باید در صورت رسیدن به توافق اولیه با ایران در لوزان با دست پر در خصوص جزئیات تلاش های انجام گرفته به واشنگتن بازگردد.

در حال حاضر مشخص نیست که چه میزان از جزئیات در این مرحله اعلام خواهد شد و این مساله به نظر مقام های ارشد تیم های مذاکره کننده بستگی دارد. این در حالی است که خبرگزاری رویترز روز شنبه از قول مقام های حاضر در مذاکرات گزارش داد دو طرف به نهایی کردن سند مختصری که اساس چارچوب این توافق خواهد بود، نزدیک شده‌اند.

همزمان خبرگزاری ایتارتاس روسیه به نقل از یک دیپلمات ایرانی با بیان اینکه شانس رسیدن به توافق با گروه 1+5 تا ضرب الاجل 31 مارس هنوز وجود دارد تاکید کرد که در صورت دست‌یابی به توافق، وزرای خارجه دو طرف ممکن است این توافقنامه بر سر چارچوب را «به صورت مکتوب یا به گونه‌ای دیگر» ارائه دهند.

در شرایطی که اصلی ترین گره فنی که در چند روز اخیر در رسانه ها از آن به عنوان چالشی بر سر راه مذاکرات یاد شده است بحث تحقیق و توسعه است ، سوال اساسی در این است که چرا این مساله در این مرحله به چالشی جدی بدل شده است ؟ تیم مذاکره کننده ایران تاکنون بارها اعلام کرده که در روند اعتماد سازی که وعده آن را داده با شفاف سازی در پرونده هسته ای خود موافق است اما از حقوق هسته ای خود در این مسیر رد نخواهد شد.

در حالی که ایران بر اساس برنامه جامع مشترک اقدام برخی محدودیت های برگشت پذیر بر برنامه هسته یی خود را برای مدت زمان معینی می پذیرد به نظر می رسد که طرف مقابل با زیاده خواهی سیاسی خود خواهان اعمال محدودیت بر برنامه های تحقیقاتی ایران در آینده است. ظاهر امر حاکی از این است که دو طرف در جریان این مذاکرات برخی محدودیت ها را در چند بازه زمانی به شکل پلکانی از میان برخواهند داشت. در این فضا طرف مقابل به دنبال افزایش بازه زمانی این پلکان ها و یا به تاخیر انداختن زمان صدور مجوز برای ایران برای دستیابی به نسل های پیشرفته تر سانتریفیوژ است. این در حالی است که ایران اعتقاد دارد باید پس از دوره زمانی اعتماد ساز ، با این کشور به عنوان یک عضو معمولی امضا کننده ان پی تی برخورد شود.

هرچند اختلاف های موجود میان ایران و 1+5 امروز به ابزاری برای بر هم خوردن معادله رسیدن به فهم مشترک بر سر راه حل ها تا ضرب الاجل زمانی آخر مارس تبدیل شده است اما حمید بعیدی نژاد یک عضو تیم مذاکره کننده ایران می گوید که رسیدن به این امر تا روز یکشنبه کاملا در دسترس است و همه چیز به یک تصمیم سیاسی نیاز دارد. مساله امیدوار کننده این است که در خصوص مسائل مورد اختلاف راه حل هایی پیدا شده است اما طرفین در حال مانور دادن بر روی این راه حل ها برای رسیدن به نظر ایده آال خود هستند.

در حالی که به نظر می رسد مباحث فنی را در این چند دور اخیر مذاکرات ، علی اکبر صالحی به همراه همتای امریکایی خود ارنست مونیز پیش برده اند  و مباحث سیاسی را هم وزیر امور خارجه کشورمان به همراه همتای امریکایی دنبال کرده اند در این مرحله  عبور از بن بست به راه حلی هم سیاسی ، هم حقوقی و هم فنی نیازمند است و نمی توان مسائل فنی را از تصمیم های سیاسی جدا کرد.

روز شنبه در حالی به روز تصمیم گیری های سخت تیم های مذاکره کننده در لوزان تبدیل شده است که حضور وزرای امور خارجه شش کشور در لوزان که گفته می شود تا فردا انجام خواهد شد را نمی توان به حصول به فهم مشترک در خصوص راهکارها تعبیر کرد. ایران از یک سال و نیم پیش بر سر میز مذاکره مانده و بر اساس گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمام تعهدهای خود در قالب توافقنامه موقت ژنو هم پایبند بوده است.

در این میان راهی که دانشمندان هسته ای ایران در 13 سال گذشته رفته اند قابل برگشت نیست و وزیر امور خارجه کشورمان هم تاکنون بارها تاکید کرده که هرچند ایران دیپلماسی را بهترین راه حل برای عبور از بن بست ها می داند اما در این مسیر از حقوق هسته ای خود دست برنخواهد داشت و فعالیت هسته ای دکوری را نمی پذیرد.

آنچه که ایران در یک سال و نیم گذشته از خود به تصویر گذاشت پایبندی به اصول دیپلماسی برای پایان دادن به اختلافی 13 ساله بود و اکنون توپ در زمین 1+5 است که نشان دهد پرونده هسته ای ایران را به ابزاری برای گروکشی سیاسی بدل نکرده است.