جایگاه «خلق عظیم» در مشی حکومت نبوی

[bOoOoOy]

رسالت پیامبراکرم(ص) از همان آغاز و نیز جبهه بندی مخالفان در مقابل آن حضرت نشان دهنده مأموریت ایشان برای طراحی یک نظام سیاسی و ساماندهی به جامعه سیاسی مطلوب بود. حجت الاسلام والمسلمین دکتر مهاجرنیا با بیان این مطلب، نحوه تشکیل حکومت، شیوه زمامداری و اهداف حکومت نبوی را تبیین کرد. وی به مناسبت فرا رسیدن سالروز رحلت جانسوز پیامبراعظم (ص) شیوه تعامل آن حضرت با مردم را توضیح داد. این محقق و صاحب نظر اندیشه سیاسی اسلام، اساس تعاملات پیامبر اکرم(ص) را مهرورزی و محبت با کسانی برشمرد که به هر نحوی با حکومت یا با دین یا با حضرت، مشکلی داشتند و خطایی کرده بودند.

پیامبراکرم (ص) بر چه پایه ای و با چه تدبیر و برنامه ای جامعه سازی کردند؟ به ویژه آن که عصبیت قبیله ای مانع تشکیل یک حکومت غیرقبیله ای بود؟ به بیان دیگر، اقدامات رسول خدا(ص) در امر تاسیس حکومت چه بود ؟

مقوله جامعه سازی و فرهنگ سازی و در نتیجه، تمدن سازی مقوله بسیار مهمی در حیات سیاسی پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) است و بررسی آن، فرصت موسّعی را می طلبد. اجمالاً می توان گفت که رسالت حضرت در همان آغاز و نیز جبهه بندی مخالفان در مقابل ایشان، نشان دهنده مأموریت حضرت برای طراحی یک نظام سیاسی و ساماندهی یک جامعه سیاسی مطلوب بود. ببینید وقتی حضرت در مکه با مانع سیاسی حاکمیت قریش مواجه شدند، خدای سبحان به ایشان امر می کند که در مقابل انسداد موجود اعلام کند که «قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ * لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ » باور اعتقادی من، اندیشه من و مطلوبیت های سیاسی من و فرهنگ و جامعه مد نظر من با جامعه ای که شما دارید متفاوت است. بنابراین من هرگز تابع آیین های شرک آلود شما نمی شوم و هرگز مسیر خود را عوض نمی کنم. من برای ساختن یک فرهنگ و جامعه الهی مأموریت دارم و شما هم با این بت پرستی تابع من نخواهید شد « وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ » و از همین جا، مرزهای دو جامعه اسلامی و غیراسلامی شفاف می شود و در آیه آخر می فرماید: « لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ»

با این همه، جامعه سازی پیامبر(ص) با چند مانع جدی مواجه بود:

اول : برای تأسیس یک جامعه جدید به قلمرو سرزمینی نیاز است و حاکمیت قریش جایی برای این کار باقی نگذاشته بود.

دوم : جامعه به جمعیت معتنابهی نیاز دارد که در آن شرایط در مکه اقلیت کمی از جوانان و بردگان، طرفدار حضرت بودند.

سوم : جامعه نیازمند مدیریت و تشکیلات سیاسی و به تعبیر دیگر نیازمند حکومت است که این امر نیز منتفی بود.

چهارمین مانع بر سر راه جامعه سازی حضرت، آیین شرک آلود و تعصبات قبیله ای ناشی از آن بود که با وجود آن، تأسیس جامعه جدید امکان نداشت.

پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) که با تدبیرترین فرد و «ساسة العباد» بودند می بایست بهترین راه برون رفت از این انسداد را می یافتند. آن حضرت برای هر کدام از این چهار مانع به تدریج راه حل هایی ارائه دادند که فهم آنها درست همان چیزی است که ما به عنوان سیاست اسلامی و فلسفه سیاسی اسلام می شناسیم.

تدبیر حضرت در مقابل مانع اول این بود که دست به یک مهاجرت بزرگ بزنند تا قلمرو مناسبی برای جامعه سازی پیدا کنند.