قبض و بسط نظریات دیانت مسیحی در گذر تاریخ

[bOoOoOy]

این مقاله مجال اندکی برای بررسی تاریخی و گاهی تحلیلی دیانت مسیحی و نحوه انسجام یافتن اصلی ترین عقاید آنها نسبت به مسئله تثلیث و کتاب مقدس است و به هیچ وجه قصد تخریب و یا احیانا جسارت نسبت به پیروان این دیانت عظیم را ندارد. فحوای کلام از سلسله کلاس های استاد کوهپایه ای با نام کلام تطبیقی در حوزه دانشجویی شهید بهشتی (ره) گرته برداری شده است.

امیدواریم تا با اشاره اندکی به عقاید مسیحیان در انتقال اطلاعات صحیح به مخاطب رسالت موفق بوده باشیم.



مقدمه
امروزه دیانت مسیحی که مفتخر به زعامت حضرت عیسی (ع) است، بزرگترین دین از نظر تعداد معتقدان به آن در سرتاسر دنیاست. دین رسمی اغلب کشورهای صنعتی و بزرگ جهان مسیحی است. اگر از دخالت های سیاسی و قدرت طلبانه عده ای پرنفوذ در این کشورها چشم پوشی شود، می توان با نگاهی تاریخی به این دیانت و مفاهیم پایه ای آن در طول تاریخ، ریشه اعتقادات ایشان را پیدا کرد. از آنجایی که اولا فلسفه دین یکی از مهمترین و غنی ترین شاخه های فلسفه است و ثانیا به نظر ما مسلمانان علمی که سود برساند علمی است که ضامن سعادت دنیا و آخرت باشد ، به نظر می رسد بررسی ادیان بزرگ دنیا از وظایف افراد دغدغه مند است.

آن گونه که خود مسیحیان معتقدند، حضرت عیسی (ع) بر خلاف دیگر پیامبران اولوالعزم مانند موسی(ع) و حضرت محمد (ص)(۱) کتابی که دست نوشته خود او و یا دیکته شده توسط او باشد ندارد و انجیل های موجود، نوشته شده توسط حواریون و یاران نزدیک اوست که نقل قول هایی از زندگی وی کرده اند. شاید بتوان گفت در تاریخ بیش از صد انجیل وجود داشته که توسط افراد مختلف به رشته تحریر درآمده است. اما کتاب مقدس آنها چیست و شامل چه مطالبی است؟



کتاب مقدس!
کتاب مقدس شامل دو قسمت است. قسمت اول عهد قدیم و قسمت دوم عهد جدید را شامل می شود. منظور از عهد قدیم، عهد و پیمانی است که خداوند قبل از حضرت عیسی (ع) با مردم داشته است. اغلب یهودیان معتقدند این عهد (عهد قدیم) عهدی همیشگی و تنها با قوم بنی اسرائیل است. ولی مسیحیان می گویند این عهد به پایان رسیده است و مردم جهان که با شریعت الهی موسی نتوانستند به سعادت برسند نیاز به یک منجی دارند. به همین خاطر عهد جدید که عهد عیسی (ع) است به وجود آمده است.

قسمت اول کتاب مقدس شامل چندین رساله از پیامبران قبل از عیسی(ع) مانند سلیمان و موسی و ... است. در عهد قدیم چند رساله نیز وجود دارد که به دلایلی در همه کتاب های مقدس چاپ نمی شود. قسمت دوم این کتاب که عهد جدید است شامل چهار انجیل معتبرتر و ۱۳ نامه از حواریون است. این سیزده نامه شامل یازده عدد از سنت پل و دو نامه از سنت پطروس است که خطاب به قبایل و قوم های مختلف جهت راهنمایی و دعوت آنان به دیانت مسیحی است. اما اینکه چگونه از بین ده ها انجیل این چهار انجیل خاص انتخاب شده است و اینکه چگونه سیزده نامه که مشخصا نویسنده دارد، وارد کتاب آسمانی شده و از تقدس خاص کلام الهی برخوردار شده است، مسئله ای است که ریشه در شورای نیقیه و رساله پایانی آن دارد.



شورای نیقیه
در سال ۳۲۵ میلادی پس از آنکه سئوالات فراوانی پیرامون کتاب الهی و شخص عیسی (ع) بین پیروان ایشان پدید آمد، شورایی متشکل از صدها اسقف اعظم در شهر نیقیه یا نیسیا که اکنون در ترکیه است، تشکیل شد. در این شورا و شورای دیگری که حدود شصت سال بعد برگزار شد سرنوشت مسیحیان جهان برای همیشه رقم خورد. آنها اصول دیانت خود را طی اعتقادنامه ای(۲) پی ریزی کردند.

مسئله مهمی که در این شورا مورد بررسی قرار گرفت مسئله ای است که اکنون با نام تثلیث مشهور است و مسلمانان آن را به عنوان بدعتی عظیم در دیانت مسیحی تلقی می کنند. سئوال اصلی این بود که عیسی(ع) کیست؟ سه نظر متفاوت توسط سه اسقف بزرگ در این شورا راه یافت و ده ها نظر دیگر نیز از راهیابی به این شورای مهم بازماندند.

نظریه اول آریانیسم است که درباره وجود عیسی (ع) معتقد است: ایشان پیامبری از سوی خدا و کاملا یک انسان طبیعی است. نظریه دوم آپولیناریوس است که بر خلاف آریانیسم معتقد به خدا بودن عینی عیسی (ع) است. این نظریه هرگونه وجه انسانی عیسی (ع) را انکار کرده و این شباهت را از اشتباه تفکر ما پیروان می داند. اما نظریه سوم که بین این سه نظر معتدل تر است مدعی است عیسی هم خدا است و هم انسان! در هستی دو مرتبه از خدا وجود دارد : خدای پدر و خدای پسر! خدای پسر ازلی بوده و از همان ابتدا با خدای پدر وجود داشته است. این خدای پسر از خدای پدر است ولی توسط او خلق نشده است. حضرت عیسی (ع) واسطه خلق تمامی موجودات است و در کار خلقت با خدا شریک است. این نظریه که به نظر آنان معتدل ترین بود، مورد تایید قرار گرفت و در اعتقاد نامه پایان این جلسه خوانده شد.

اما نظریات دیگری نیز همچون مارکیانیسم وجود داشتند که نتوانستند به این شورا راه یابند. مارکیانیسم از ریشه با آن سه نظر قبل متفاوت بود. در سه نظر قبل همگی معتقد به سه وجود جدا از هم، با نام های خدا، عیسی (ع) و روح القدس به عنوان فرشته الهام بخش بودند. اما مارکیانیسم استدلال های خود را بر وحدت وجود و کثرت نام ها استوار می کرد. آنها می گفتند: این سه همگی یک شخص هستند و از جنبه های مختلف با نام های متفاوت خوانده می شوند. همان طور که ممکن است هر مردی به عنوان برادر مادر ، دایی و به عنوان برادر پدر، عمو خوانده شود.

حدود شصت سال بعد یعنی در سال ۳۸۱میلادی شورای دیگری در شهر قسطنطنیه برگزار شد و تئوری دیانت مسیحی در آن به صورت کامل

پی ریزی شد. در حالی که در شورای نیقیه حضرت عیسی (ع) به عنوان خدای پسر منصوب شده بود در همین حال همگی به فرشته ای با نام روح القدس اعتقاد داشتند که وظیفه الهام به موجودات را به عهده داشت. اما در جلسه قسطنطنیه مثلث خدایان ضلع سوم خود را پیدا کرد. آنها روح القدس را نیز به عنوان خدای سوم و خدای الهام بخش معرفی کردند. مسئله جدیدی که بین سال های ۳۸۱م یعنی بعد از شورای قسطنطنیه تا ۱۰۰۰ میلادی در دنیای مسیحی ریشه دواند ارتباط خدای پسر و خدای الهام بخش بود. در کتاب مقدس صریحا ذکر شده بود که عیسی در کار خلقت واسطه خداست! اما این وساطت چگونه است؟ آیا عیسی(ع) وسیله خدا برای خلقت است یا همکار ایشان و یا معاون و مشاور؟



نقش خدای پسر در خلق روح القدس!
سئوال بسیار مهمی که پس از شورای قسطنطنیه و اعلام روح القدس به عنوان خدای سوم پدید آمد، نقش حضرت عیسی (ع) به عنوان واسطه خدا، در وجود روح القدس بود. مسیحیت شرقی که از آن پس با نام ارتدکس خوانده شد معتقدند روح القدس تنها از پدر صادر شده ولی مسیحیت غربی با نام کاتولیک می گفتند: روح القدس از پدر و پسر صادر شده است. مذاهب ارتدکس و کاتولیک در این سال ها تفاوت های بسیاری در آداب و فرهنگ یافتند. از آنجایی که ارتدکس ساکن شرق و بیزانس بود زبانشان یونانی و کاتولیک غربی با زبان لاتین و در رم مسائل دینی را حل و فصل می کردند. اختلافات جزئی و کلی در آیین های مذهبی و اعتقادی روز به روز بین این دو مذهب فاصله ایحاد کرد. این اختلاف بین دو کلیسای مهم آن دوره در بیزانس (مسیحیت شرقی) و رم (مسیحیت غربی) آن قدر بالا گرفت که بالاخره پس از سعی و تقلای بسیار و اختلافات ریز و درشت در سال ۱۰۸۵ انشقاق کبیر رخ داد. جدایی رسمی گرایش ارتدکس و کاتولیک از مسیحیت از آن پس با نام انشقاق کبیر خوانده شد.



حاصل کار
دیانت مسیحی به رهبری حضرت عیسی (ع) با پایه هایی که در شوراهای نیقیه و قسطنطنیه و شوراهای کوچک و بزرگ دیگر بنا شد، تا کنون به حیات خود ادامه می دهد. در مراسم های رسمی و مذهبی از هر چهار انجیل کتاب مقدس و انجیل های دیگر و حتی نامه های حواریون خوانده می شود. کلیسا به واسطه چندین فراز که حضرت عیسی (ع) خطاب به سنت پطروس او را تقدیس می کند، حکومت و ولایت بعد از حضرت عیسی (ع) را به او و پس از او به آباء کلیسا می دهد. همان طور که پطروس از خطا مصون بود و کلام الهی در زبان او می چرخید، پاپ نیز به عنوان رئیس مذهب کاتولیک حداقل کم خطاست. (۳)

یکی از تفاوت های دیانت مسیحی با اسلام و یهود در این است که آنها حضرت مسیح را منجی می دانند. این در حالی است که ما مسلمانان پیامبر اکرم (ص) را معلم و راهنمای خود می دانیم. مسیحیان معتقدند حضرت مسیح در سالروز کریسمس تجسد یافته(۴) و این عهد برای نجات دادن مخلوقات است. او تجسد یافته و بدین دنیا پای گذاشته است تا با رنج کشیدن و به صلیب کشیده شدن، گناه انسان ها را پاک کند. از این روست که وظیفه یک مسیحی معتقد تنها ایمان آوردن به منجی بودن و ظهور مسیح است. حال آنکه ما مسلمانان معتقدیم حضرت محمد (ص) و دیگر ائمه معصوم الگو و راهنمای ما هستند و وظیفه اصلی در سعادت انسان ها به رنج و تلاش خود ما وابسته است. مذهب پروتستان به عنوان سومین مذهب مهم از این ریشه یابی ها چه از نظر تاریخی و چه از نظر فکری کاملا مجزاست و تاریخچه وجود و عقاید آنها خیلی قدیمی نیست و در این مجال نمی گنجد.